Nie lekceważ problemów ze snem. Mogą zwiększać ryzyko demencji

Nocna gonitwa myśli i problemy z zasypianiem to dla wielu osób frustrująca norma. Rzadko jednak łączymy te dolegliwości z czymś więcej niż tylko porannym zmęczeniem. Najnowsze odkrycia naukowe pokazują jednak, że związek między przewlekłą bezsennością a demencją jest znacznie silniejszy, niż mogłoby się wydawać.

• Najnowsze badanie z Mayo Clinic dowodzi, że przewlekła bezsenność zwiększa ryzyko demencji o 40%.
• Meta-analiza danych pochodzących od 9 milionów osób potwierdza, że bezsenność zwiększa ryzyko choroby Alzheimera o 52%.
• Brak snu upośledza kluczowy system odpowiedzialny za usuwanie toksyn z mózgu.
• Tak zwana gonitwa myśli to główna przyczyna problemów ze snem u ponad 40% Polaków.

Jak bezsenność wpływa na mózg? Zwiększa ryzyko demencji o 40%

Związek między jakością snu a zdrowiem mózgu przebadali naukowcy z Mayo Clinic, a wyniki ich pracy pojawiły się na łamach czasopisma „Neurology”. Wynika z nich, że przewlekła bezsenność, czyli problemy ze snem trwające co najmniej trzy noce w tygodniu przez trzy miesiące lub dłużej, może zwiększać ryzyko wystąpienia łagodnych zaburzeń poznawczych (czyli zauważalnych, ale jeszcze niegroźnych problemów z pamięcią czy myśleniem) lub demencji (choroby prowadzącej do utraty sprawności umysłowej) aż o 40%. Analiza objęła 2750 zdrowych dorosłych w wieku średnio 70 lat. Jej wyniki sugerują również, że długotrwałe kłopoty ze snem mogą postarzać mózg o dodatkowe trzy i pół roku.

Obserwacje prowadzone przez średnio ponad pięć i pół roku pozwoliły dostrzec konkretne zmiany w mózgach osób zmagających się z bezsennością. W tej grupie u 14% uczestników z czasem rozwinęły się łagodne zaburzenia poznawcze lub demencja. Dla porównania, w grupie kontrolnej, która nie zgłaszała problemów ze snem, odsetek ten wyniósł 10%.

Co więcej, u osób z bezsennością zauważono szybszy spadek wyników w testach oceniających zdolność myślenia. W ich mózgach stwierdzono również więcej tzw. białych plam, czyli drobnych uszkodzeń w istocie białej (strukturze odpowiedzialnej za komunikację między różnymi obszarami mózgu), oraz płytek amyloidowych, czyli złogów białkowych, które są typowe dla choroby Alzheimera.

Problemy ze snem a zdrowie. Co się dzieje z organizmem?

Inne analizy naukowe potwierdzają, jak szkodliwy dla mózgu jest brak odpowiedniej regeneracji w nocy. Badanie przeprowadzone na Uniwersytecie w Hongkongu wykazało, że u starszych osób z problemami ze snem gorzej funkcjonuje system glimfatyczny (naturalny mechanizm oczyszczający mózg z toksyn). Jego niewydolność sprawia, że w mózgu gromadzą się szkodliwe produkty przemiany materii (odpady z pracy komórek), co pogarsza pamięć.

Z kolei badanie proteomiczne (skupiające się na analizie białek) przeprowadzone na myszach dowiodło, że przewlekłe niedosypianie aktywuje w mózgu procesy zapalne i krzepnięcia. Prowadzi to do neuroinflamacji (stanu zapalnego w układzie nerwowym) i zakłóca komunikację między neuronami (komórkami nerwowymi).

Skutki niedoboru snu sięgają jednak znacznie dalej. Jedno z największych badań neuroobrazowych, przeprowadzone przez Yale School of Medicine na grupie blisko 40 000 osób, powiązało nieregularny sen (krótszy niż 7 lub dłuższy niż 9 godzin) z częstszym występowaniem cichych urazów mózgu, które mogą być zapowiedzią udaru lub demencji.

Skalę problemu doskonale obrazuje meta-analiza obejmująca aż 16 badań i ponad 9 milionów uczestników. Wykazała ona, że bezsenność podnosi ryzyko demencji ogółem o 36%, choroby Alzheimera o 52%, a demencji naczyniowej aż o 110%. Jakby tego było mało, badania opublikowane w „Frontiers in Network Physiology” sugerują, że bezsenność może także sprzyjać rozwojowi chorób autoimmunologicznych, w których organizm atakuje własne tkanki, takich jak toczeń rumieniowaty czy reumatoidalne zapalenie stawów.

40% Polaków źle sypia. Jak to wpływa na skalę demencji?

Problem słabej jakości snu jest w Polsce zjawiskiem powszechnym i niestety narastającym. Według raportu UCE Research i ePsycholodzy.pl, ponad 41% Polaków jest niezadowolonych z tego, jak śpi. Jako główną przyczynę problemów z zasypianiem i nocnymi pobudkami badani wskazują natłok myśli, który dotyka niemal 43% z nich. Chociaż trudności te zgłaszają osoby w różnym wieku, najczęściej skarżą się na nie ludzie między 25. a 34. rokiem życia.

Słaby sen ma również konkretne skutki ekonomiczne – szacuje się, że z powodu niższej produktywności niewyspanych pracowników polska gospodarka może tracić rocznie nawet 8 miliardów złotych.

Te krajowe dane warto zestawić z rosnącym w Polsce problemem chorób związanych z pogarszaniem się pracy mózgu. Jak podawał prof. Jacek Staszewski, w naszym kraju na chorobę Alzheimera cierpi około 600 tysięcy osób, a kolejne 200 tysięcy może żyć bez postawionej diagnozy. Jednocześnie co piąty Polak skarży się na kłopoty z pamięcią, a 13% ma w swoim najbliższym otoczeniu kogoś z chorobą Alzheimera.

Kluczowym wyzwaniem jest wciąż zbyt późna diagnostyka, ponieważ otępienie (czyli zespół objawów związanych z pogorszeniem funkcji poznawczych) jest najczęściej rozpoznawane dopiero na zaawansowanym etapie. W świetle wszystkich tych informacji, dbanie o zdrowy sen przestaje być luksusem, a staje się jednym z najważniejszych i najbardziej dostępnych sposobów na ochronę zdrowia naszego mózgu na długie lata.