Sekret długowieczności mózgu? Odkryto, co przyspiesza demencję, zanim pojawią się objawy

Nowe badania pokazują, że to nie data urodzenia, ale nasz wewnętrzny zegar biologiczny decyduje o sprawności umysłu na stare lata. Udowodniły to badania na blisko 300 parach bliźniąt, które sugerują, że mogą one doświadczać problemów z pamięcią w zupełnie różnym tempie. Co więcej, istnieje możliwość oszacowania tempa starzenia mózgu na długo przed pojawieniem się pierwszych objawów demencji.

• Przełomowe badanie na bliźniętach ujawnia, dlaczego osoby o identycznych genach „umysłowo” starzeją się w różnym tempie.
• Analiza potwierdza, że wyższy wiek biologiczny zwiększa ryzyko demencji nawet o 30%, a każdy dodatkowy rok biologiczny ponad wiek metrykalny zwiększa ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych o 5%.
• Nowoczesne zegary epigenetyczne potrafią z dużą trafnością przewidzieć ryzyko rozwoju choroby Alzheimera na wiele lat przed jej objawami.
• Niedożywienie dotykające niemal 40% polskich seniorów jest kluczowym, ale często pomijanym czynnikiem przyspieszającym demencję.

Wiek metrykalny a wiek biologiczny. Który mówi prawdę o twoim mózgu?

Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego niektórzy ludzie w tym samym wieku wyglądają i czują się znacznie młodziej od swoich rówieśników? Kluczem może być wiek biologiczny (czyli faktyczny stan zużycia naszego organizmu), który nie zawsze idzie w parze z datą w dowodzie osobistym.

Przełomowe badanie naukowców z University of Virginia, którego wyniki opublikowano w czasopiśmie „Aging”, rzuca na to nowe światło. Wzięło w nim udział 287 par bliźniąt jednojajowych, a wnioski są jednoznaczne: szybsze starzenie się organizmu jest powiązane z pogorszeniem sprawności umysłowej, takiej jak pamięć czy zdolność logicznego myślenia. Co ciekawe, do oceny wieku naukowcy użyli zaawansowanych zegarów epigenetycznych (narzędzi, które na podstawie śladów chemicznych w naszym DNA potrafią oszacować, jak „stare” są nasze komórki), zwłaszcza nowszych wersji, takich jak GrimAge i PhenoAge.

Badanie na bliźniakach jednojajowych jest niezwykle cenne, ponieważ pozwala niemal całkowicie wyeliminować wpływ genów. Skoro uczestnicy mieli identyczny kod genetyczny i dorastali w tym samym domu, wszelkie różnice w tempie starzenia musiały wynikać z czynników środowiskowych i stylu życia. Analiza wykazała, że związek między przyspieszonym starzeniem a słabszą kondycją umysłu był silniejszy u osób wychowujących się w rodzinach o niższym statusie materialnym. Sugeruje to, że trudne warunki w dzieciństwie mogą sprawić, że nasz organizm staje się bardziej podatny na negatywne skutki upływającego czasu.

Co zaskakujące, chociaż palenie papierosów wyraźnie postarzało organizm, nie tłumaczyło w pełni problemów z pamięcią i myśleniem obserwowanych w badaniu.

Jak przewidzieć ryzyko choroby Alzheimera? Badania genetyczne

Odkrycia te nie są odosobnione. Podobne wnioski płyną z wielu innych analiz. Na przykład badanie Framingham Heart Study, którego wyniki pojawiły się w „Aging-US”, objęło blisko 1800 osób i potwierdziło, że szybsze starzenie się na poziomie komórkowym wiąże się ze słabszymi wynikami w testach sprawności umysłowej, zwłaszcza po 65. roku życia.

Z kolei dane z amerykańskiego badania Health and Retirement Study, opublikowane na łamach „Dementia and Geriatric Cognitive Disorders”, pozwoliły precyzyjnie określić skalę tego zjawiska. Okazało się, że każdy dodatkowy rok w wieku biologicznym, mierzony za pomocą zegara GrimAge, zwiększa ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych aż o 5% w ciągu zaledwie dwóch lat.

Zdolność zegarów epigenetycznych do przewidywania ryzyka chorób neurodegeneracyjnych (schorzeń, w których komórki nerwowe w mózgu stopniowo obumierają) jest coraz lepiej udokumentowana. Metaanaliza badań, przedstawiona w czasopiśmie medycznym „Neurology”, pokazała, że posiadanie wieku biologicznego wyższego niż ten metrykalny zwiększa ryzyko rozwoju demencji o około 30%.

Inne badanie, opisane w „Nature Communications Medicine”, dowiodło, że nowoczesne testy epigenetyczne potrafią z dużą trafnością przewidzieć przejście od normalnego procesu starzenia do łagodnych zaburzeń poznawczych (stanu, gdy problemy z pamięcią są już zauważalne, ale jeszcze nie uniemożliwiają samodzielnego życia) lub nawet do pełnoobjawowej choroby Alzheimera.

Cicha epidemia demencji w Polsce. Większość chorych żyje bez diagnozy

Przedstawione badania mają szczególne znaczenie w naszym kraju. Jak niejednokrotnie pisaliśmy na łamach poradnikzdrowie.pl, w Polsce z różnymi formami demencji żyje już ponad pół miliona osób. Głównie są to kobiety po 75. roku życia. Niestety, prognozy nie są optymistyczne. Według portalu MZdrowie.pl, do 2050 roku liczba ta może wzrosnąć nawet do 1,7 miliona. Sama choroba Alzheimera może wówczas dotykać ponad 1,2 miliona Polaków.

Te liczby pokazują, jak ogromne wyzwanie stoi przed polskim systemem opieki zdrowotnej, który musi przygotować się na potrzeby starzejącego się społeczeństwa.

Jednym z największych problemów w Polsce jest bardzo niska wykrywalność chorób otępiennych. Dane przytoczone przez MZdrowie.pl wskazują, że diagnozę otrzymuje zaledwie co trzecia, a w niektórych regionach nawet co czwarta chora osoba. Oznacza to, że setki tysięcy pacjentów i ich rodzin pozostaje bez specjalistycznej pomocy.

Sytuację pogarszają dodatkowe czynniki, takie jak niedożywienie, które dotyka nawet 40% polskich seniorów. Zła dieta jest jednym z elementów stylu życia, które mogą przyspieszać procesy starzenia się mózgu. To wszystko pokazuje, jak ważne staje się dbanie o siebie na co dzień i wczesna świadomość zagrożeń, które mogą pomóc chronić nasz umysł na długie lata.

Zobacz galerię: Wczesne oznaki demencji

Zobacz galerię 9 zdjęć