Dieta przy migrenie. Ekspertka: „Jedzenie może być kluczem do zmniejszenia bólu”

Choć migrena kojarzy się głównie z neurologią, coraz więcej badań wskazuje, że istotną rolę w jej przebiegu odgrywa także to, co znajduje się na naszym talerzu. Niektóre produkty mogą łagodzić objawy, inne – wywoływać ataki. Jakie mechanizmy za tym stoją i co mówi nauka o wpływie diety na migrenę? Ekspertka mgr Justyna Kowalska-Bąbik z Medycznego Centrum Dietetyki i Edukacji Zdrowotnej odpowiada na pytania Poradnika Zdrowie.

Co zrobić, żeby migrena szybko przeszła?

Migrena to przewlekła, nawracająca choroba neurologiczna, której głównym objawem są silne bóle głowy – zwykle jednostronne, pulsujące i nasilające się pod wpływem aktywności fizycznej.

Migrenie często towarzyszą dodatkowe objawy, takie jak nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło (światłowstręt), dźwięki (fonofobia), a u niektórych osób również na zapachy.

Wyróżnia się m.in. migrenę z aurą i migrenę bez aury. Aura to zespół objawów neurologicznych (np. zaburzenia widzenia, mrowienie kończyn, trudności z mówieniem), które pojawiają się na krótko przed napadem bólu.Przyczyny migreny nie są do końca poznane, ale wiadomo, że istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne oraz zaburzenia w pracy mózgu i naczyń krwionośnych.

U wielu osób ataki wywołują określone bodźce, tzw. wyzwalacze, takie jak stres, zmiany hormonalne, brak snu, zmiany pogody, niektóre pokarmy czy odwodnienie.

Migrena może znacząco obniżać jakość życia, dlatego w przypadku częstych napadów warto skonsultować się z lekarzem. Dostępne są leki zarówno przerywające atak (np. tryptany), jak i zapobiegające jego występowaniu (profilaktyka farmakologiczna i niefarmakologiczna).

Rodzaje bólu głowy

Zobacz galerię 9 zdjęć

Czy jedzenie wywołuje migrenę?

Istnieją też sugestie, że odpowiednie żywienie może zmniejszyć częstotliwość i nasilenie migreny u wielu osób. Nie jest to „cudowne lekarstwo”, ale dobrze dobrana dieta może znacząco pomóc w profilaktyce.

Czy rzeczywiście można wskazać listę produktów spożywczych, które mogą być pomocne, aby uporać się z migreną? Czy istnieją produkty, które przeciwnie – mogą migrenie sprzyjać, a więc lepiej je wyeliminować z menu?

Czy istnieją konkretne produkty spożywcze, które mogą wpływać na częstotliwość i nasilenie migren? Mgr Justyna Kowalska-Bąbik z Medycznego Centrum Dietetyki i Edukacji Zdrowotnej, Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH - Państwowy Instytut Badawczy, komentuje dla Poradnika Zdrowie:

- Obecnie nie można określić, które produkty będą wpływały na nasilenie migren u konkretnej osoby. Wyniki badań nie są jednoznaczne w tym zakresie, a reakcja poszczególnych osób na różne interwencje dietetyczne bardzo zmienna. W większości publikacji podkreśla się konieczność zindywidualizowanego podejścia.

Migreny mogą nasilać się pod wpływem wielu czynników jak stres, zmiany pogody czy zaburzenia snu. U niektórych osób występuje także zależność od diety. W badaniach często wymieniane są tzw. trigger foods, czyli wybrane produkty lub grupy produktów spożywczych, które najczęściej osoby badane wskazywały jako mogące wpływać na nasilenie dolegliwości.

Czego nie wolno jeść przy migrenie?

Co znajdziemy na liście triggerów, czynników drażniących i wyzwalaczy migreny? Ekspertka mgr Justyna Kowalska-Bąbik komentuje: 

• Należą do nich: alkohol,
• kofeina – zawarta zarówno w kawie, herbacie, napojach energetycznych, suplementach diety, jak i czekoladzie i wyrobach czekoladowych. Wg niektórych źródeł zaleca się ograniczenie spożycia kofeiny do ok. 200 mg na dobę
• czekolada,
• produkty zawierające tyraminę i histaminę – dojrzewające i pleśniowe sery, wędliny dojrzewające (np. salami, prosciutto), ryby z ciemnym mięsem, ryby wędzone i konserwy rybne, owoce morza, cytrusy, awokado, banany, cebula, nieświeże/zepsute jedzenie (zwłaszcza mięso i ryby), orzechy,
• żywność wysokoprzetworzona - np. fast food, sosy i koncentraty, dania instant, słodycze, wędliny. Produkty wysokoprzetworzone mogą zawierać m.in. glutaminian sodu i inne dodatki do żywności jak barwniki (czerwień koszenilowa), konserwanty (azotany i azotyny), czy słodziki (aspartam, sukraloza). W badaniach wykazano zależność między spożyciem niektórych dodatków do żywności a migrenami.
• gluten.

Jak osoba, która doświadcza migren, może „namierzyć” jakie produkty spożywcze wywołują u niej wyjątkowo niekorzystne skutki? Ekspertka mgr Justyna Kowalska-Bąbik z Medycznego Centrum Dietetyki i Edukacji Zdrowotnej wyjaśnia:

W celu wychwycenia specyficznych dla danej osoby „wyzwalaczy” warto prowadzić dzienniczek żywieniowy – zaleca się zwracanie uwagi nie tylko na dobór produktów, ale też wielkość porcji.

Nawet do kilkudziesięciu procent uczestników różnych badań wskazało żywność jako czynnik wyzwalający migrenę, przy czym wielu z nich zgłaszało reakcję na więcej niż jeden czynnik wyzwalający.

W celu poprawy jakości życia osób z migrenami najprawdopodobniej konieczne jest podejście interdyscyplinarne, w tym obejmujące zmiany w żywieniu, choć nie jest obecnie znany dokładny mechanizm działania tzw. trigger foods - komentuje mgr Justyna Kowalska-Bąbik.

Po jakim jedzeniu pojawia się migrena?

Czy - i jeśli tak, to jakie - znaczenie w profilaktyce migreny ma regularność posiłków i nawodnienie organizmu?

Mgr Justyna Kowalska-Bąbik wyjaśnia: - W badaniach zarówno w przypadku odwodnienia, jak i nieregularnych posiłków (zwłaszcza wielogodzinne przerwy między nimi, wystąpienie uczucia silnego uczucia głodu, stosowanie postów, głodówek) wykazano wpływ na częstość epizodów, jak i nasilenie objawów migreny.

Samo odwodnienie może być przyczyną bólu głowy, często powoduje także zaostrzenie innych schorzeń. Chociaż nie wykazano, by dożylne podawanie płynów w warunkach oddziału ratunkowego w przypadku już występującego ataku migreny poprawiało wyniki leczenia bólu.

Wpływ postów i głodówek wykazano m.in. w badaniach w grupach populacyjnych, które obchodzą Ramadan. W tym okresie, związanym ze stosowaniem postu, stwierdzano zwiększoną częstość ataków migrenowych i ich zwiększone nasilenie.

Może się to wiązać ze zmniejszeniem stężenia glukozy we krwi. Utrzymywanie stałego poziomu glukozy poprzez częstsze i regularne spożywanie posiłków może być strategią zapobiegającą bólom głowy.

Co najlepiej pić i jeść przy migrenie?

Czy zmiana diety może pomóc w zmniejszeniu liczby ataków migreny?

Kilka badań wykazało związek między określonymi modelami żywieniowymi a migreną - zauważa mgr Justyna Kowalska-Bąbik: - Jednak te zależności muszą zostać potwierdzone przez dodatkowe, wysokiej jakości badania o długim czasie trwania. Obecnie dowody z badań naukowych są raczej niskiej do średniej jakości.

Rozważane są różne mechanizmy wpływu diet na migreny, ale wymagają one potwierdzenia, dlatego nie można rutynowo zalecić każdemu pacjentowi z migreną określonego rodzaju diety. W przypadku diety ketogenicznej, bezglutenowej, DASH oraz wegańskiej badania wykazały zmniejszenie czasu trwania, częstotliwości i nasilenia migren oraz zmniejszone używanie leków w skali miesiąca.

Dieta eliminacyjna określonych produktów spożywczych (trigger foods, nietolerancje IgG) może również zmniejszać częstość epizodów migreny i miesięczne stosowanie leków. Pozwala to na wyciągnięcie wniosku, że modyfikacje żywieniowe u niektórych osób mogą faktycznie prowadzić do zmniejszenia dolegliwości związanych z migrenami.

Jeśli zmiana diety może pomóc, to jakie są zalecenia?

Mgr Justyna Kowalska-Bąbik podkreśla: Dowody nie są wystarczające, by rutynowo zalecać pacjentom z migreną określony rodzaj diety. Niektóre diety, zwłaszcza obejmujące eliminację dużych grup produktów, mogą stwarzać ryzyko np. wystąpienia niedoborów pokarmowych przy dłuższym stosowaniu.

Z tego względu najrozsądniejszym obecnie wyjściem wydaje się zastosowanie zasad prawidłowego żywienia zawartych w Talerzu Zdrowego Żywienia, które znajdziemy na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej. Warto zadbać o to by na co dzień:

• korzystać z jak najmniej przetworzonych produktów - takich jak owoce i warzywa, razowe produkty zbożowe, naturalne produkty mleczne, strączki, chude mięsa, ryby. Powinny one stanowić podstawę diety.
• regularnie spożywać posiłki - zgodnie z zaleceniami 4-5 posiłków dziennie, co 3-4 godz.
• wprowadzić do diety oleje roślinne (np. oliwa, olej lniany) jako źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych. Orzechy (np. włoskie, nerkowce, laskowe) oraz nasiona (np. słonecznik, dynia, sezam) również warto włączyć do diety, choć trzeba mieć na uwadze, że mogą być one „wyzwalaczami” dla niektórych osób z migreną. Nie należy ich eliminować na wszelki wypadek, a jedynie jeśli fatycznie przyczyniają się do nasilenia objawów.
• wypijać odpowiednią ilość płynów - głównym napojem w ciągu dnia powinna być woda oraz niesłodzone napary, szczególnie te naturalnie niezawierające kofeiny (herbaty ziołowe, owocowe, roiboos). Zaleca się spożywanie 10 szklanek wody dla mężczyzn i 8 szklanek dla kobiet. Napoje zawierające kofeinę (kawa, czarna i zielona herbata, napoje typu cola, napoje energetyczne) powinno się ograniczać zależnie od osobistej tolerancji.

Dodatkowo warto sprawdzić osobistą wrażliwość na najczęściej wymienianie „wyzwalacze” żywnościowe jak kofeina, alkohol, czy wysoko przetworzona żywność i jeśli uda się wychwycić taką zależność ograniczyć spożywanie danego produktu lub wykluczyć go z diety - podsumowuje mgr Justyna Kowalska-Bąbik z Medycznego Centrum Dietetyki i Edukacji Zdrowotnej.

SuperZdrowi

Czy polskie mamy akceptują siebie? SuperZdrowi

Katarzyna Głuszak