Polipragmazja (jednoczesne stosowanie wielu leków) - niebezpieczne skutki

Polipragmazja oznacza nieracjonalne stosowanie wielu leków równocześnie. Niewłaściwie stosowana terapia wielolekowa zwiększa ryzyko działań niepożądanych, które mogą zagrażać nie tylko zdrowiu, lecz także życiu pacjenta. Polipragmazja jest groźna dla każdego, jednak najbardziej dla osób starszych, które zmagają się z wieloma chorobami i w związku z tym muszą przyjmować wiele medykamentów. Sprawdź, jakie mogą być skutki polipragmazji i które połączenia leków są szczególnie niebezpieczne.

Spis treści

1. Polipragmazja - przyczyny
2. Polipragmazja - skutki. Czym grozi nieracjonalne zażywanie wielu leków równocześnie?

Polipragmazja to zażywanie przez chorego wielu leków jednocześnie w sposób nieracjonalny, tzn. w niewłaściwym połączeniu, dawce czy większej ilości niż jest to wskazane itp.

Nieracjonalne przyjmowanie kilku leków równocześnie może doprowadzić do wystąpienia działań niepożądanych, często groźnych dla zdrowia lub nawet życia. Ryzyko pojawienia się skutków ubocznych zwiększa się wraz z liczbą przyjmowanych leków i wynosi 5,6 proc. w przypadku równoczesnego pobierania dwóch leków.

Przy 5 lekach ryzyko to wynosi 50 proc., natomiast przy 8 i więcej wzrasta do 100 proc.¹ Polipragmazja jest niebezpieczna dla każdego, jednak szczególnie dla osób w starszym wieku, ponieważ to właśnie seniorzy są głównymi konsumentami leków. Wyniki badań w Polsce wykazują, iż ponad połowa starszych pacjentów stosuje w codziennym schemacie leczenia więcej niż 5 leków jednocześnie, a częściej niż co 10. — co najmniej 10 leków.¹

Polipragmazji nie należy mylić z inną terapią wielowiekową - polifarmakoterapią - która polega na zażywaniu odpowiedniego zestawienia leków, dostosowanego do stanu zdrowia pacjenta i jego chorób współistniejących. Jest to racjonalne, bezpieczne i skuteczne stosowanie kilku leków równocześnie.

Polipragmazja, politerapia, polifarmacja i polifarmakologia to terminy, które stosuje się zamiennie dla określenia sytuacji, w której chory przyjmuje więcej niż kilka leków jednocześnie.

Polipragmazja - przyczyny

Przepisywanie pacjentowi wielu leków do równoczesnego stosowania wymaga od lekarza bezwzględnie znajomości mechanizmów działania leków, wiedzy na temat zmiany stężenia leku (lub jego metabolitów) w organizmie, wiedzy na temat objawów niepożądanych, jakie może dawać, oraz tego, z jakimi lekami może wchodzić w interakcję.

Nie jest to łatwe, dlatego zdarza się, że lekarz zalecając terapię wielolekową, może popełnić błąd (tzw. błąd jatrogenny), który może polegać na niewłaściwym doborze czy dawki leku. Może tez popełnić błąd, przepisując lek bez rozpoznania przyczyny choroby, stosując leki o niepotwierdzonej skuteczności czy podejmując decyzję o kontynuacji leczenia mimo występowania działań niepożądanych.

Polipragmazja może być też skutkiem nieskoordynowanego leczenia pacjenta przez wielu lekarzy. Każdy lekarz leczy tylko to, na czym się zna, a nie widzi innych chorób.

Do polipragmazji może się też przyczynić pacjent, przyjmując leki niezgodne z zaleceniami lekarza lub przyjmując leki wydawane bez recepty, np. suplementy diety, które również wchodzą w interakcję z lekami.

Osoby starsze - z racji wieku i częstej wielochorobowości (a co za tym idzie - przyjmowania wieli leków) - są szczególnie narażone na niepożądane działania leków.

Polipragmazja - skutki. Czym grozi nieracjonalne zażywanie wielu leków równocześnie?

Najbardziej szkodliwe jest zażywanie wielu leków, które wchodzą ze sobą w interakcję, tzn. wzajemnie oddziałują na siebie, czego efektem jest odmienne działanie na organizm:

• nasilenie lub osłabienie działania leków
• skrócenie lub wydłużenie czasu ich działania
• pojawienie się zupełnie nowego działania (w tym działania toksycznego)

W tym ostatnim przypadku mogą się pojawić groźne dla życia objawy niepożądane pod postacią zaburzeń rytmu serca, przełomu nadciśnieniowego, krwotoków, uszkodzenia wątroby, nerek czy szpiku.

Na przykład, jednoczesne przyjmowanie doustnie antykoagulantów wraz z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), zwiększa ryzyko wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego u osób w podeszłym wieku prawie o 13 proc.

Nie można łączyć też węgla leczniczego z innymi lekami, cholestyraminy (zmniejsza stężenie cholesterolu) z warfaryną (leku przeciw zakrzepom) lub digoksyną (zwiększa siłę skurczu serca) czy leków zobojętniających kwas solny w żołądku z aspiryną i innymi lekami o charakterze kwaśnym, ponieważ zapobiegają ich wchłanianiu z przewodu pokarmowego.

W interakcje z lekami mogą wchodzić także suplementy diety i niektóre pokarmy. Na przykład, sok grejpfrutowy może nawet 3-krotnie zwiększyć stężenie antagonistów wapnia we krwi. Zwiększa on także stężenie leków przeciwhistaminowych, co może doprowadzić do zaburzeń rytmu serca. Z kolei witamina E nasila działanie warfaryny, zwiększając ryzyko krwawień.

Źródło:

Biercewicz M., Szrajda J., Haor B., Kędziora-Kornatowska K., Polipragmazja istotnym zagadnieniem w opiece nad pacjentem w wieku podeszłym, "Problemy pielęgniarstwa"2012

Monika Majewska