Nawet co 10 zawał skutkiem stosowania popularnych opakowań? To potężne zagrożenie

Ponad 365 tysięcy zgonów rocznie na choroby serca może być spowodowane codzienną ekspozycją na ftalany, substancje chemiczne używane do produkcji plastikowych przedmiotów gospodarstwa domowego twierdzą autorzy pierwszego globalnego badania na ten temat. Ograniczenia ich zawartości w produktach w UE są wystarczające?

Myśląc o chorobach serca, wśród najgroźniejszych czynników rzadko pojawiają się ftalany. Zwykle wydaje się nam, że mamy znaczący wpływ na rozwój chorób krążenia, choćby przez niewłaściwą dietę, otyłość, nadciśnienie czy palenie papierosów i zdrowie nie psuje się bez naszego udziału.

Tymczasem, niestety, nie musi tak być zawsze. Globalna analiza New York University Grossman School of Medicine, której wyniki opublikowano w "eBioMedicine", będącego częścią "The Lancet Discovery Science", wskazuje, że nawet 10 proc. wszystkich zgonów spowodowanych przez choroby serca, w tym zawały, może być skutkiem codziennego kontaktu z ftalanami, a tych naprawdę trudno unikać.

To nie jest pierwsze badanie tego zespołu. Kilka lat temu w ich badaniach nad przyczynami zgonów w USA wypłynęły już ftalany, ale wówczas nie udało się jednoznacznie dowieść związku przyczynowo-skutkowego. Sytuacja jednak się zmieniła.

Ftalany – co to takiego

Ftalany to grupa związków chemicznych powszechnie stosowanych jako tzw. plastyfikatory w tworzywach sztucznych, która ma nadawać im elastyczność i trwałość. Znajdziemy je w wielu produktach codziennego użytku, takich jak:

• pojemniki na żywność
• wyroby medyczne
• kosmetyki
• detergenty
• rozpuszczalniki
• rury PCV
• środki odstraszające owady.

W najnowszym badaniu naukowcy skupili się na jednym z rodzajów ftalanów – ftalanie di(2-etyloheksylu), znanym szerzej jako DEHP. To właśnie on jest powszechnie stosowany do produkcji pojemników na żywność, sprzętu medycznego i innych plastikowych produktów. Tym trudniej bagatelizować zagrożenie, o którym mówią badacze.

Nasze odkrycia powiększają ogromny zbiór dowodów na to, że te chemikalia stanowią ogromne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego

– stwierdziła główna autorka badania Sara Hyman, pracownik naukowy w NYU Grossman School of Medicine.

Jak ftalany DEHP wpływają na zdrowie serca?

Okazuje się, że ftalany DEHP początkowo kojarzone głównie z potencjalnym wpływem na układ hormonalny i rozrodczość, a także porody przedwczesne, mogą wywoływać nadmierną odpowiedź immunologiczną, a w efekcie stan zapalny, w tętnicach serca, co z czasem zwiększa ryzyko zawału serca lub udaru mózgu.

Badań wskazujących na zagrożenie nie negują choćby eksperci z UE i już od 2017 roku systematycznie wprowadzane są ograniczenia ich stosowania oraz dopuszczalnego poziomu w konkretnych produktach, zwłaszcza tych dla dzieci, jak choćby zabawki, gryzaki etc.

Nagłe zatrzymanie krążenia - pierwsza pomoc

Zobacz galerię 6 zdjęć

Jak oszacowano ryzyko związane z DEHP

Zespół badawczy wykorzystał dane dotyczące zdrowia i środowiska z dziesiątek badań populacyjnych, aby oszacować narażenie na DEHP w 200 krajach i terytoriach. Informacje obejmowały analizę próbek moczu pod kątem produktów rozpadu chemicznego DEHP.

Dane dotyczące śmiertelności uzyskano z Institute for Health Metrics and Evaluation, grupy badawczej w USA, która gromadzi informacje medyczne na całym świecie w celu identyfikacji trendów w zdrowiu publicznym.

Analiza wykazała, że w 2018 roku ekspozycja na DEHP przyczyniła się do 368 764 zgonów, czyli ponad 10% wszystkich zgonów z powodu chorób serca na świecie wśród mężczyzn i kobiet w wieku od 55 do 64 lat.

Nasze wyniki podkreślają pilną potrzebę wprowadzenia globalnych regulacji w celu zmniejszenia narażenia na te toksyny, szczególnie na obszarach najbardziej dotkniętych szybką industrializacją i konsumpcją tworzyw sztucznych

– stwierdził jeden z autorów badania, Leonardo Trasande.

Trasande podkreśla, że ocena ryzyka zgonu nie uwzględniała innych rodzajów ftalanów. Nie uwzględniono również śmiertelności wśród osób w innych grupach wiekowych. W rezultacie, ogólna liczba zgonów z powodu chorób serca związanych z tymi chemikaliami jest prawdopodobnie znacznie wyższa.

Ftalany - nierówne zagrożenie na świecie

Analiza wykazała, że populacje Afryki, Azji Południowej i Bliskiego Wschodu ponoszą dramatyczne konsekwencje kontaktu z DEHP – około połowy wszystkich zgonów dotyczy tych regionów. W szczególności, najwyższą liczbę zgonów odnotowano w Indiach, Pakistanie i Egipcie.

Naukowcy sugerują, że kraje te mogą być bardziej narażone na działanie ftalanów ze względu na szybki rozwój przemysłu tworzyw sztucznych i mniej restrykcyjne przepisy dotyczące produkcji w porównaniu z innymi regionami świata.

Od 2018 roku, którego dotyczy analiza, w Europie jeszcze mocniej zaostrzono przepisy, dopuszczając choćby ich obecność wyłącznie w kontakcie z suchą żywnością oraz w określonej temperaturze (np. w produktach nieprzeznaczonych do podgrzewania). Jest zatem spora szansa, że z każdym rokiem będziemy ponosić coraz mniejsze koszty zdrowotne związane z ftalanami. Warto jednak pamiętać o tym zagrożeniu, decydując się choćby na zakup tanich produktów z krajów, w których takie ograniczenia nie są wprowadzane.

Eliza Dolecka