Działanie TRZUSTKI i jej choroby: ostre zapalenie trzustki, insulinoma, mukowiscydoza

Trzustka przede wszystkim produkuje insulinę, dzięki której do komórek organizmu przenika glukoza – źródło energii potrzebnej im do życia. Wytwarza też enzymy trawiące tłuszcze, białka i cukry. Trzustkę niestety atakuje także wiele chorób, w tym nowotwory. Jakie są najczęstsze choroby trzustki?

Trzustka jest jednocześnie gruczołem trawiennym (zewnątrzwydzielniczym), który wydziela enzymy, oraz gruczołem dokrewnym (wewnątrzwydzielniczym) produkującym hormony.

Trzustka produkuje hormony

Komórki wytwarzające hormony są zgromadzone w skupiskach nazywanych wyspami trzustkowymi lub wyspami Langerhansa. Choć ich liczbę ocenia się na 1–3 mln, stanowią one ok. 2 proc. masy tego narządu. Wyspy Langerhansa tworzą:

• komórki beta – produkują insulinę (umożliwia ona wykorzystanie cukrów przez komórki oraz magazynowanie nadmiaru węglowodanów w wątrobie);
• komórki alfa – wytwarzają glukagon (podnosi poziom cukru we krwi przez uruchomienie jego zapasów zmagazynowanych w wątrobie jako glikogen);
• komórki delta – produkują somatostatynę (hamuje uwalnianie hormonów). Trzustka wydziela jeszcze dwie substancje: peptyd trzustkowy i gastrynę (pobudza wydzielanie soku żołądkowego i enzymów trzustkowych, wzmaga funkcję wydzielniczą pęcherzyka żółciowego).

Trzustka produkuje enzymy

Część zewnątrzwydzielnicza wytwarza sok trzustkowy zawierający enzymy, które:

• trawią białka (trypsyna, chymotrypsyna i erepsyna) oraz kolagen (elastaza);
• rozkładają kwasy nukleinowe. Sok trzustkowy zawiera też lipazę trawiącą tłuszcze i karbohydrazy (m.in. amylazę trzustkową rozkładającą cukry).

Choroby trzustki

Do najczęściej spotykanych chorób trzustki (zajmuje się nimi gastroenterologia) należą ostre i przewlekłe zapalenie, kamica przewodów, torbiele, rak części zewnątrzwydzielniczej i hormonalnie czynne nowotwory części wewnątrzwydzielniczej (wyspiaki).

• Ostre zapalenie trzustki - jego przyczyną w ponad 80 proc. są choroby układu żółciowego i alkoholizm (rzadziej leki, świnka, nadczynność przytarczyc, stosowanie pigułek antykoncepcyjnych przy hiperlipidemii). Zapalenie trzustki objawia się bardzo silnymi bólami w nadbrzuszu promieniującymi do pleców. Ból w zapaleniu trzustki związany z zatkaniem ujścia przewodu trzustkowego przez kamień (przy kamicy żółciowej) pojawia się nagle. Jest stały, uporczywy, trwa nawet kilka dni. Zmniejsza się w pozycji siedzącej z pochyleniem do przodu, nasila przy kaszlu, zmianie pozycji ciała, głębokim oddychaniu. Pojawiają się nudności i wymioty, które są zwykle skutkiem znacznego odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Chory poci się, jego tętno przyśpiesza do 100–140/min, temperatura rośnie powyżej 38°C. Brzuch jest tkliwy, często wzdęty, z napiętymi mięśniami. Uwolnione z uszkodzonej trzustki toksyny i enzymy pogarszają stan chorego, prowadząc często do niewydolności krążeniowo-oddechowej, a czasem opornego na leczenie wstrząsu z nie wydolnością nerek. Chory musi być leczony w szpitalu.
• Insulinoma - to nowotwór, który wywodzi się z komórek beta. Aż w 90 proc. jest to gruczolak, a w 10 proc. rak trzustki. Chore komórki w nadmiarze wydzielają insulinę. Skutkiem tego jest znaczne obniżenie poziomu cukru we krwi (hipoglikemia), z uczuciem głodu, zamroczenia, zimnymi potami, drżeniem mięśni. Całkowite usunięcie guza likwiduje te objawy.
• Mukowiscydoza - jest chorobą ogólnoustrojową, której nie zalicza się do schorzeń trzustki, ma jednak ogromny wpływ na jej stan. U chorych przewody trzustkowe czopuje lepka i gęsta wydzielina. W 85–90 proc. przypadków prowadzi to do niewydolności trzustki już w dzieciństwie, co objawia się częstym oddawaniem tłuszczowych cuchnących stolców, wzdęciami, w końcu upośledzeniem wagi i wzrostu (zespół złego wchłaniania jelitowego). Częstym powikłaniem tej choroby jest zapalenie trzustki.