Dieta low FODMAP: ratunek czy moda? "To nie jest rozwiązanie dla ludzi zdrowych"

Weryfikacja

Autor: Jarosław Piotrowski, dietetyk kliniczny

Widzisz te produkty na naszym zdjęciu? Chociaż wyglądają na zdrowe i takie są dla większości, niektóre mogą wpłynąć negatywnie na przebieg IBS czy SIBO. Dieta low FODMAP, która nakazuje je eliminować (w sposób kontrolowany, wg ścisłych reguł) staje się modna i stosowana bez nadzoru specjalisty. Co na to dietetyk kliniczny Jarosław Piotrowski?

FODMAP to skrót od angielskiej nazwy "Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides, and Polyols", czyli fermentujące oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole.

Te węglowodany są trudniej trawione w jelicie cienkim i mogą powodować problemy trawienne u niektórych osób, zwłaszcza tych z zespołem jelita drażliwego (IBS) i SIBO, czyli zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego.

Dieta low FODMAP jest sposobem odżywiania, który polega na ograniczeniu spożycia fermentujących węglowodanów, aby złagodzić objawy u osób, które doświadczają tych jelitowych problemów.

Jak ostrzega dietetyk kliniczny, Jarosław Piotrowski, który prowadzi nadzór dietetyczny u pacjentów z IBS i SIBO, nie jest to prosta dieta eliminacyjna, a jej skuteczność zależy od wielu czynników.

Eliza Dolecka, "Poradnik Zdrowie": Czy dieta low FODMAP faktycznie pomaga chorym z IBS?

Jarosław Piotrowski, dietetyk kliniczny: W przypadku zdiagnozowania IBS czy SIBO, a także przy występowaniu specyficznych dla danej choroby objawów, stosowanie diety low FODMAP może znacznie poprawić jakość życia pacjenta. Redukuje ona wiele dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Na czym polega mechanizm działania tej diety? Dlaczego eliminacja pewnych produktów przynosi ulgę?

Jarosław Piotrowski: Eliminując produkty o wysokiej zawartości FODMAP, czyli fermentujących cukrów, ograniczamy proces fermentacji pokarmu w jelitach. To z kolei zmniejsza objawy charakterystyczne dla SIBO czy IBS, takie jak wzdęcia, przelewanie się w żołądku, biegunki lub zaparcia.

Z jakich produktów trzeba zrezygnować stosując dietę low FODMAP?

Jarosław Piotrowski: Należy wyeliminować produkty z laktozą, ponieważ wtórnie, w wyniku choroby, może występować nietolerancja laktozy. Ponadto, należy unikać pszenicy, żyta, jęczmienia, produktów zawierających słodziki, niektórych orzechów (jak pistacje i nerkowce), nasion roślin strączkowych, grzybów oraz wielu warzyw i owoców. Do najpopularniejszych należą: cebula, por, czosnek, buraki, kapusta, jabłka, gruszki, arbuz, przejrzałe banany, owoce suszone i wiele innych, mniej popularnych produktów.

Jak widać, ograniczeniu podlegają produkty, które w domach wielu Polaków królują codziennie. Nieumiejętne zbilansowanie diety low FODMAP może doprowadzić do niedoborów błonnika, witamin (szczególnie z grupy B i C) oraz wielu składników mineralnych.

W konsekwencji mogą pojawić się nowe problemy z układem trawiennym, ale także nerwowym, odpornościowym czy kostnym.

Czy dietę low FODMAP można stosować profilaktycznie, np. by uniknąć problemów gastrycznych?

Jarosław Piotrowski: Dieta low FODMAP jest bardzo restrykcyjna. Ograniczeniu podlega bardzo duża ilość produktów i dodatków do żywności. Stosowanie tak restrykcyjnej diety bez wskazań medycznych może prowadzić do licznych niedoborów pokarmowych.

Należy ją wdrożyć wyłącznie w przypadku wyraźnych wskazań medycznych i pod okiem dietetyka, który specjalizuje się w układaniu i bilansowaniu tego typu diet.

Co jest kluczowe w diecie low FODMAP? Od czego zacząć i jak ją prowadzić?

Jarosław Piotrowski: Kluczowe jest ograniczenie produktów o wysokiej zawartości fermentujących cukrów. Warto jednak pamiętać, że samo ograniczenie to dopiero początek. Prawidłowy protokół diety składa się z trzech etapów. W pierwszym stosujemy dietę low FODMAP, w drugim stopniowo wprowadzamy, według określonej kolejności, po jednym produkcie z grupy produktów, które zostały wyeliminowane. Na tym etapie niezwykle ważna jest obserwacja ewentualnych objawów. Ostatni etap to przejście na normalny sposób odżywiania, uwzględniające nowe nawyki żywieniowe, które mają zapobiec nawrotowi SIBO lub IBS.

Zobacz: 7 ziół, które pozwalają obniżyć cukier

Zobacz galerię 8 zdjęć

O czym jeszcze należy pamiętać na tej diecie, poza doborem odpowiednich produktów?

Jarosław Piotrowski: Poza samą dietą, istotne są aspekty, które wydają się proste i oczywiste, ale w praktyce sprawiają najwięcej trudności.

Bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie – 30-35 ml wody na 1 kg masy ciała.

Kolejnym kluczowym elementem jest uważne, powolne i dokładne gryzienie. Wielu osobom wydaje się, że jedzą powoli, ale tak naprawdę każdy kęs powinny gryźć w jamie ustnej około 30 razy. To gwarantuje, że do układu pokarmowego nie dostaną się większe kawałki pokarmów, co może utrudniać trawienie, powodować fermentację zalegających pokarmów, a w efekcie – rozwój bakterii.

Ponadto, posiłki powinny być spożywane w miarę regularnie, z przerwami około 3-3,5 godziny, aby odpowiednio zadziałał MMC (wędrujący kompleks mioelektryczny), czyli ruchy perystaltyczne/robaczkowe jelit, które przesuwają pokarm w układzie trawiennym. Ogromny wpływ na pracę naszych jelit ma również przewlekły stres, dlatego umiejętność radzenia sobie z nim jest integralną częścią tej diety.

Czy dieta low FODMAP ma jakieś wady? Jakie pułapki czekają na osoby, które ją stosują?

Jarosław Piotrowski: Dieta low FODMAP jest bardzo restrykcyjna, więc niełatwo na niej wytrwać, a samodzielne zbilansowanie jej to spore wyzwanie, które rzadko kończy się sukcesem. Dodatkowo, w Internecie często można spotkać rozbieżne informacje na temat produktów, które powinny się w niej znaleźć. Nieodpowiednio zbilansowana dieta, pomimo sumiennego stosowania, może nie przynieść pożądanego efektu.

Należy pamiętać, że dieta low FODMAP to tylko jeden z elementów wspomagania leczenia SIBO czy IBS. Podstawą jest znalezienie przyczyny objawów i jej wyeliminowanie. Bez tego ryzyko nawrotu objawów wynosi niemal 50%.

Co pomaga na IBS?

Na IBS nie ma jednego, konkretnego lekarstwa. Możesz jednak łagodzić objawy nie tylko za pomocą leków.

Żeby pomóc sobie radzić z objawami i nauczyć się żyć z tym schorzeniem, trzeba:

• zmienić dietę i nawyki żywieniowe – dostosuj je do aktualnych objawów
• wypracować metody radzenia sobie ze stresem – zadbaj o równowagę psychiczną
• uprawiać umiarkowaną aktywność fizyczną – dopasuj ją do stylu życia
• poprawić jakość snu
• przywrócić stan równowagi flory bakteryjnej (eubiozy)

Za: pacjent.gov.pl

Jarosław Piotrowski, dietetyk kliniczny

Z pasji, zawodu i wykształcenia dietetyk ze specjalizacją z dietetyki klinicznej. Ukończył również studia na kierunku psychodietetyka. Na co dzień prowadzi prywatny gabinet dietetyczny oraz przyjmuje pacjentów w prywatnej przychodni. Opracowuje indywidualne programy żywieniowe dla pacjentów wymagających stosowania diet leczniczych.

Sportowiec amator, miłośnik gotowania oraz podróży, podczas których z chęcią testuje lokalne potrawy.

W ramach fundacji organizuje, wspólnie z lokalnym wałbrzyskim urzędem miasta, program "Fit jest Git". Jego częścią są bezpłatne zajęcia ruchowe z bezpłatną opiekę dietetyczną dla 60 dzieci z nadwagą lub otyłością. Za najważniejszą misję uznaje przekazywanie Polakom wiedzy w zakresie zdrowego odżywiania, opartej na aktualnej wiedzy naukowej, ale podanej w przystępny sposób.

Eliza Dolecka

Jarosław Piotrowski, dietetyk kliniczny