Naturalne metody antykoncepcji: jak stosować i czy są skuteczne

Naturalne metody antykoncepcji (najpopularniejsze to metoda termiczna, Billingsów, objawowo-termiczna) pomagają określić, kiedy w cyklu miesięcznym występują dni płodne. Naturalne metody antykoncepcji wymagają jednak niezwykłej staranności i systematyczności oraz znajomości funkcjonowania swojego organizmu. Jak stosować naturalne metody antykoncepcji i dzięki nim obliczyć dni płodne?

Spis treści

1. Metoda termiczna
2. Metoda Billingsów
3. Metoda objawowo-termiczna (Rötzera)
4. Podręczny mikroskop: oblicz dni płodne ze śliny
5. Metody antykoncepcji - poznaj zaskakujące fakty
6. Kalendarz elektroniczny
7. Testy płodności
8. Kalendarzyk małżeński (metoda Ogino-Knausa)

Naturalne metody antykoncepcji wymagają od stosującej je kobiety doskonałej znajomości swojego organizmu i ścisłego przestrzegania zasad.

Najprostsza naturalna metoda antykoncepcji to unikanie seksu w dni płodne kobiety.

Niestety, dostępne sposoby pozwalają tylko na stwierdzenie, kiedy występuje owulacja (uwolnienie gotowego do zapłodnienia jaja), ale żadna nie umożliwia przewidzenia jej na 2-3 dni wcześniej. A plemniki potrafią przetrwać więcej niż 48 godzin w kobiecym ciele. Stąd właśnie nieplanowane ciąże. Jest na to szereg sposobów. Pominąć należy tzw. kalendarzyk małżeński - najbardziej zawodną spośród metod naturalnych.

Metoda termiczna

Metoda termiczna antykoncepcji opiera się na codziennym pomiarze temperatury. Po owulacji ciepłota rośnie o około 4-5 kresek (0,4-0,5 st. C) i utrzymuje się na podwyższonym poziomie przez trzy dni. Po nich zaczyna się okres niepłodności pewnej, poowulacyjnej. Okres niepłodności przedowulacyjnej (prawdopodobnej) wyznacza się odejmując od pierwszego dnia wzrostu temperatury co najmniej sześć dni. Poranną temperaturę należy mierzyć codziennie, tym samym termometrem, w pochwie lub pod językiem, o stałej porze, tuż po przebudzeniu i bez wstawania z łóżka. Zmiana klimatu, stresy, infekcje, wstawanie w nocy, np. do dziecka lub w czasie dyżurów lekarskich mogą spowodować błąd.Zalety: dobra metoda dla kobiet dojrzałych, miesiączkujących co 25-32 dni, o uregulowanym trybie życia. Wady: metoda ocenia owulację po jej wystąpieniu, zatem nie precyzuje czasu niepłodności przed nią. Jeśli nie planujemy ciąży, można współżyć od 4. dnia po wzroście porannej temperatury i zachowaniu abstynencji w całej pierwszej fazie cyklu. Metodzie trudno ufać po porodzie, w czasie karmienia piersią, gdy kobieta jest zmęczona, przeziębiona, pracuje na zmiany lub często podróżuje.Wskaźnik Pearla: 1-20

Metoda Billingsów

Metoda Billingsów polega na obserwacji śluzu szyjkowego. Wyróżnia się jego dwa rodzaje: estrogenny – charakterystyczny dla płodnego okresu okołoowulacyjnego oraz gestagenny – pojawiający się w fazie niepłodnej cyklu. Jest gęsty i lepki, więc nieprzepuszczalny dla plemników, które są zatrzymywane w oczkach sieci śluzu szyjkowego i tam pod wpływem kwaśnego pH pochwy obumierają po około 8-12 godzinach. Aby odróżnić śluz płodnego okresu, trzeba kilku miesięcy obserwacji. Estrogenny jest przejrzysty, szklisty, elastyczny, śliski, ciągnący się, daje uczucie wilgotności w pochwie, natomiast gestagenny – nieprzejrzysty, mętny, kłaczkowaty, gęsty, przyczepny, nie ciągnący się, lepki, nieśliski, białawy lub żółtawy. Kiedy skończy się miesiączka, ilość wydzieliny w pochwie jest niewielka. To tzw. okres suchy, niepłodny. Trwa średnio 4 dni. Początek okresu płodnego sygnalizuje obfitszy śluz, początkowo gęsty, o zabarwieniu białożółtym. następnie zmienia się on w przejrzysty, lepki, rozciągliwy, przypominający białko jajka. Ostatni dzień obecności takiego śluzu to dzień jajeczkowania. po owulacji śluz znowu staje się gęsty, matowy, i nie daje się wyciągać w nitki. po 3 dniach można współżyć do następnej miesiączki. To drugi w cyklu okres niepłodny. Jeżeli śluz zmieni wygląd, trzeba się powstrzymać od współżycia na 3 dni.Zalety: gdy nabierze się wprawy, precyzyjnie określa się dni niepłodne przed owulacją i po niej oraz czas płodności. Obserwacje śluzu mogą być prowadzone w każdych warunkach, o dowolnej porze dnia. Metoda określa czas owulacji z kilkudniowym wyprzedzeniem, dłuższym niż okres przeżycia plemników w drogach rodnych. Mogą ją stosować panie w różnym wieku, nieregularnie miesiączkujące, również w czasie laktacji.Wady: kłopoty ze stosowaniem tej metody mogą mieć kobiety po poronieniu, porodzie, w okresie okołomenopauzalnym, z ostrymi i przewlekłymi stanami zapalnymi pochwy. Problem może się też pojawić po stosunku, bo wtedy śluz staje się bardziej płynny. Można kupić sobie tester płodności. Codziennie pobiera się kroplę śluzu, nakłada na szkiełko i czeka, aż wyschnie. Śluz estrogenny po wyschnięciu ma kształt liści paproci lub gałązek jodły.Wskaźnik Pearla: 1-25

Metoda objawowo-termiczna (Rötzera)

Metoda objawowo-termiczna (Rötzera) - oprócz pomiaru temperatury i badania śluzu kobieta zwraca uwagę na swoje samopoczucie i objawy sugerujące możliwość owulacji, jak np. ból owulacyjny – silny, krótkotrwały ból w dole brzucha, najczęściej jednostronny, poprzedzający na ok. 1-2 godziny uwolnienie komórki jajowej z jajnika.Badania szyjki macicy powinien nauczyć lekarz. W fazach niepłodnych jest ona twarda, skierowana ku tyłowi. W okresie płodnym staje się miękka, lekko uniesiona do przodu. Przy ustalaniu początku okresu płodnego wybiera się objaw, który o tym świadczy i który pojawia się jako pierwszy, np. podwyższoną temperaturę lub nitkowaty śluz szyjkowy. Koniec okresu płodnego sygnalizuje zanik objawów płodności. Należy brać pod uwagę wszystkie elementy wpływające na płodność. Jeżeli wyznaczone tymi metodami granice okresu płodnego nie pokrywają się ze sobą, pierwszy dzień niepłodności oblicza się, biorąc pod uwagę dzień późniejszy.Zalety: metoda dobra dla partnerów prowadzących ustabilizowane życie.Wady: metody nie powinno się stosować po porodzie, w czasie karmienia piersią, przy przeziębieniu, chorobach z gorączką, gdy kobieta jest zmęczona. W aptekach dostępne są też testy wspomagające metody obserwacji cyklu, np. persona - gromadząca informacje z wielu cyklów. Badane są stężenia hormonów w moczu. Należy po prostu nasiusiać na końcówkę. Jednak nawet przy tym dużym udogodnieniu okazuje się, że na sto kobiet, stosujących przez rok personę, sześć zajdzie w ciążę.Wskaźnik Pearla: 3-35

Podręczny mikroskop: oblicz dni płodne ze śliny

Easyfertile to kieszonkowe urządzenie pozwalające ocenić dni płodne na podstawie próbki śliny. Jak się przygotować do stosowania tej metody? To bardzo proste - przez 3 miesiące należy prowadzić obserwacje i zapisywać, w jakich dniach następują kolejne fazy cyklu. Na szkiełko mikroskopu nanosi się ślinę i po kilku chwilach obserwuje obraz.Instrukcja dołączona do urządzenia zawiera zdjęcia mikroskopowe zmian, jakie zachodzą w ślinie pod wpływem zwiększonej ilości estrogenów. Gdy zbliżają się dni płodne, na ekranie widać wiele pęcherzyków, które układają się we wzór malutkich liści paproci. W dni płodne ekran pokrywają duże liście, podobne do tych, jakie mróz maluje na szybach. Dni bezpieczne rozpoznaje się po widocznych pod mikroskopem pojedynczych paproszkach, które przypominają skraweczki papieru.Zalety: mikroskop jest malutki, więc obserwację można robić w każdych warunkach.Wady: przed spontanicznym zbliżeniem trudno sprawdzać fazę cyklu.Wskaźnik Pearla: 5-6

Metody antykoncepcji - poznaj zaskakujące fakty

Kalendarz elektroniczny

Urządzenie pomocne w oznaczaniu dni płodnych. Składa się z czytnika i interpretatora wyników. Przez pół roku należy zapisywać długość poszczególnych cykli miesięcznych. Po wprowadzeniu danych o najdłuższym i najkrótszym cyklu, urządzenie samo określa, w których dniach, za pomocą testów paskowych powinno się oceniać stężenie LH i pochodnych estrogenów. Na podstawie zgromadzonych informacji określa okres niepłodności. Elektroniczny czytnik z miesiąca na miesiąc coraz precyzyjniej uczy się opisywania płodności swej właścicielki.Zalety: urządzenie bardzo dokładnie zapamiętuje okresy płodności, nawet z całego roku.Wady: wysoka cena kalendarza elektronicznego i konieczność kupowania testów owulacujnych czyni tę metodę drogą. urządzenie nie uwzględnia też sytuacji (choroba, stres) pływających na zmiany terminu owulacji.Wskaźnik Pearla: około 6

Testy płodności

Służą do określenia terminu owulacji. Pomagają ustalić czas, w którym można lub nie można zajść w ciążę. Należy zanurzyć pasek testowy w moczu i porównac z obrazkiem na opakowaniu.Zalety: testy te, oparte na ocenie stężenia LH (hormonu luteinizującego) w moczu porannym, służą głównie nauczeniu się własnej płodności. LH wpływa na uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka Graafa i wzrost progesteronu jajnikowego. wysokie stężenie hormonu poprzedza owulację. Dochodzi do niej w ciągu 12-24 godzin od najwyższego stężenia LH.Wskaźnik Pearla: nie jest oznaczany.

Kalendarzyk małżeński (metoda Ogino-Knausa)

Kalendarzyk małżeński (metoda Ogino-Knausa), w świecie nie jest uznawany za metodę antykoncepcyjną, w Polsce przeciwnie. Polega na unikaniu zbliżenia w okresie płodności. Plemniki obecne w drogach rodnych kobiety są zdolne do zapłodnienia przez 1-2 dni. Powstrzymywanie się od współżycia między 11. a 16. dniem przy cyklu 28. dniowym, zmniejsza ryzyko niechcianej ciąży. Zanim zaczniesz stosować kalendarzyk małżeński, powinnaś przez 6 miesięcy prowadzić dokładne obserwacje, aby ustalić, ile trwał cykl najdłuższy i najkrótszy.

Pierwszy dzień płodności wyznacza się, odejmując od najkrótszego cyklu 18 dni. U kobiet z krótszym cyklem lub dłuższym okresem krwawienia dzień ten może wypadać w trakcie miesiączki. Ostatni dzień płodny oblicza się, odejmując od najdłuższego cyklu 11 dni. to początek okresu niepłodności poowulacyjnej. Jeżeli miesiączki wypadają np. co 25-32 dni, to wstrzemięźliwość trzeba zachować między 9. a 20. dniem cyklu. Przy cyklach trwających 23-34 dni nie nalezy współżyć od 5. do 23. dnia.Wady: metoda jest bardzo zawodna. termin owulacji może się łatwo przesunąć - tylko 20 procent pań miesiączkuje regularnie. po porodzie i poronieniu kalendarza nie można stosować przez 8-10 miesięcy, ponieważ organizm kobiety na nowo ustala standardy hormonalne, w tym czas owulacji. Nie nadaje się dla dziewcząt i kobiet w okresie owulacjiWskaźnik Pearla: 14-50

Kiedy plemnik nie dociera do celu

A gdyby tak zatrzymać plemnik w drodze do jajeczka? Niektórzy próbują to zrobić poprzez stosunek przerywany, bardzo popularny (i bardzo nieskuteczny) sposób uniknięcia ciąży.

Stosunek przerywany nie jest metodą antykoncepcji!

Polega na wycofaniu penisa z pochwy tuż przed wytryskiem nasienia. Nie ma to szans powodzenia u mężczyzn pobudliwych ani ze skłonnością do przedwczesnego wytrysku. Ponadto jeszcze przed wytryskiem z penisa wydzielany jest płyn zawierający plemniki.

Dobrym sposobem jest prezerwatywa. Chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (także HIV/AIDS, WZW B), jest dostępna bez recepty, stosunkowo tania i do kupienia także w kioskach czy na stacjach benzynowych. Jednak wielu mężczyzn wykręca się od stosowania prezerwatywy, twierdząc, że z nią seks daje im mniej przyjemności.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: prof. dr hab n. med. Romuald Dębski, ginekolog endokrynolog