Cholera, malaria, gorączki krwotoczne i pasożyty. Jakie choroby można przywieźć z wakacyjnych wyjazdów

W Polsce wykryto cholerę – taki przekaz przetoczył się przez media przed kilkoma dniami. Kwarantanna, nadzór sanitarny dla osób z kontaktu. Hospitalizacja dla zakażonej. Oczywiście później te emocje były studzone informacją, że chodzi o bakterię, a nie toksynę, ale hasło „cholera” poszło w eter. To słowo, nomen omen, używane współcześnie w zgoła innym kontekście, zdominowało dysputy. Mając w pamięci jeszcze świeże pandemiczne przeżycia, wiele osób odczuwa niepokój. Czy rzeczywiście mamy się czego bać? Jak można zarazić się cholerą? Pytanie staje się szczególnie aktualne w sezonie wakacyjnym, gdy wyruszamy na wojaże w inne strony świata.

Jakie choroby są groźne za granicą? 

Jeśli podróżujemy do Afryki oraz do Azji, są to miejsca, gdzie lecąc, lepiej uzupełnić szczepienia obowiązkowe i ustalić, jakie są zalecane. Wśród rekomendowanych szczepień jest właśnie to przeciwko cholerze.

Warto sprawdzić, jak się ma kwestia naszego szczepienia przeciwko błonicy – 6-letnie dziecko, które niedawno chorowało, przywiozło tę chorobę właśnie z podróży do Afryki. Rodzice, którzy nie zaszczepili dziecka, staną za to wkrótce przed sądem.

CZYTAJ WIĘCEJ NA TEN TEMAT: Wraca sprawa 6-latka z błonicą. Rodzice dziecka staną przed sądem za brak szczepień

Pamiętajmy też, że w Afryce problem stanowi również malaria. Ostatnio w Polsce doszło do kilku zgonów z powodu malarii. Odszedł m.in. młody piłkarz, o czym pisaliśmy w artykule: Tragedia po powrocie z Zanzibaru. 24-letni piłkarz nie doczekał diagnozy, rodzina żąda sprawiedliwości. 

Ofiarą malarii był również mężczyzna po rodzinnych wakacjach na Zanzibarze. Więcej na ten temat w artykule: Nie żyje pacjent z Leszna. Z wczasów na Zanzibarze wrócił z malarią. 

Gdzie można się zarazić cholerą

Jeśli chodzi o cholerę, to największe ryzyko zakażenia dotyczy krajów takich afrykańskich jak: Demokratyczna Republika Konga, Etiopia, Kamerun, Kenia, Malawi, Mozambik, Nigeria, Somalia, Sudan Południowy, Tanzania, Uganda, Zambia, Zimbabwe.

Ponadto, warto zaszczepić się przeciwko cholerze, podróżując do krajów azjatyckich, takich jak: Afganistan, Bangladesz, Birma, Filipiny, Indie, Jemen, Nepal, Pakistan.

Zagrożenie dotyczy też rejonów Ameryki Łacińskiej, jak Dominikana, Haiti czy Kuba – szczególnie w rejony, gdzie poziom higieny jest niski, a dostęp do sanitariatów jest utrudniony.

Gdzie najczęściej wybuchają epidemie cholery?

Szczególnie podatne na wybuchy epidemii są kraje dotknięte konfliktami zbrojnymi, katastrofami naturalnymi i kryzysami humanitarnymi, które ograniczają dostęp do czystej wody, sanitariatów i podstawowej opieki zdrowotnej.

Przykładem może być epidemia cholery w Jemenie, gdzie trwający od lat konflikt zbrojny doprowadził do dramatycznego pogorszenia warunków sanitarnych i największej współczesnej epidemii cholery. Rozpoczęła się w 2016 roku i trwa z przerwami do dziś. Do tej pory odnotowano tam ponad 2,5 miliona przypadków.

Również Mozambik doświadczył wzrostu zachorowań na cholerę po przejściu cyklonu Freddy w 2023 roku – powodzie, zalanie studni i zniszczenia infrastruktury wodno-kanalizacyjnej stworzyły idealne warunki dla rozprzestrzeniania się bakterii Vibrio cholerae.

Na Haiti epidemia cholery wybuchła po tragicznym trzęsieniu ziemi w 2010 roku. Do kraju wprowadzono patogen najprawdopodobniej przez zagranicznych pracowników misji pokojowej. W ciągu dekady zmarło ponad 10 tysięcy osób, zachorowały setki tysięcy. Choroba powróciła w 2022 roku, po trzech latach względnego spokoju.

Demokratyczna Republika Konga to kolejne ognisko cholery – kraj od lat boryka się z powtarzającymi się falami cholery, szczególnie w prowincjach położonych wzdłuż jeziora Tanganika. W 2023 roku WHO raportowała dziesiątki tysięcy przypadków w regionach pozbawionych dostępu do czystej wody.

W Syrii i Sudanie Południowym, krajach pogrążonych w wojnie i chaosie politycznym, cholera wielokrotnie pojawiała się w obozach dla uchodźców i przesiedleńców. Złe warunki sanitarne, brak oczyszczalni ścieków i ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej powodują tam cykliczne nawroty epidemii.

Także na Karaibach – na Haiti, a okresowo także na Kubie i w Dominikanie – choroba ta stanowiła zagrożenie zdrowotne po klęskach żywiołowych. W tropikalnych regionach Azji i Afryki cholera nadal występuje endemicznie – szczególnie zagrożone są: Bangladesz, Indie, Nepal, Pakistan, Nigeria i Etiopia.

Dziecięce choroby zakaźne

Zobacz galerię 5 zdjęć

Szczepionka przeciwko cholerze 

W Polsce dostępna jest doustna szczepionka przeciwko cholerze, która zapewnia wysoką skuteczność ochrony, choć nie daje pełnej gwarancji uniknięcia zakażenia.

• Skuteczność w pierwszych miesiącach po szczepieniu sięga nawet 85 proc.
• Poziom ochrony stopniowo maleje w ciągu kolejnych dwóch lat.
• Z tego powodu zaleca się przyjęcie dawki przypominającej, aby utrzymać odpowiedni poziom odporności.
• Szczepienie szczególnie rekomendowane jest osobom podróżującym do krajów o podwyższonym ryzyku zachorowania, zwłaszcza tam, gdzie występują epidemie cholery lub brak jest dostępu do czystej wody i odpowiedniej higieny. Ale - jak pokazały wydarzenia ostatnich dni - bakterie cholery można spotkać takżę w Polsce. 

Na co można zachorować za granicą 

Najczęstsze choroby importowane do Polski z krajów tropikalnych i subtropikalnych to choroby przenoszone przez komary (arbowirusy i pasożyty). Na liście potencjalnych zagrożeń znajdują się m.in. 

• Malaria – wywoływana przez pasożyty Plasmodium, głównie w Afryce Subsaharyjskiej i Azji Południowo-Wschodniej.
• Denga – wirusowa choroba o ostrym przebiegu, coraz częściej występuje także w Ameryce Południowej i Azji. Odnotowywano również przypadki na portugalskiej Maderze. 
• Chikungunya (czikungunia) – wirusowa gorączka z silnymi bólami stawów. WHO ostrzega, że może stanowić przyczynę kolejnej epidemii. CZYTAJ WIĘCEJ NA TEN TEMAT: WHO ostrzega przed kolejną epidemią. „Może przerodzić się w tysiące zgonów”
• Zika – choroba wirusowa  szczególnie groźna dla kobiet w ciąży, bo może powodować małogłowie u płodu.
• Gorączka Zachodniego Nilu
• Gorączka żółta – możliwa głównie w Afryce i Ameryce Południowej; wymaga szczepienia przed wyjazdem do niektórych krajów.

Przyczynami poważnych dolegliwości mogą być też choroby układu pokarmowego (tzw. „choroby brudnych rąk”), jak m.in.

• Cholera – występuje endemicznie w niektórych częściach Azji i Afryki.
• WZW typu A i E – wirusowe zapalenia wątroby przenoszone drogą pokarmową.
• Dur brzuszny – wywoływany przez Salmonella typhi, możliwy w Indiach, Afryce, Azji Południowo-Wschodniej.
• Czerwonka bakteryjna i amebowa – silne biegunki, często z krwią i śluzem.
• Giardioza – pasożytnicza choroba jelit.
• Helminty (robaczyce) – np. glista, tęgoryjec, węgorek – przez skażoną wodę, żywność, kontakt ze skażoną glebą.

Zagrożenie stanowią też choroby układu oddechowego i choroby ogólnoustrojowe, jak wspominana już błonica (dyfteryt), która wciąż występuje w niektórych rejonach Azji i Afryki oraz gruźlica – obecna zwłaszcza w krajach o wysokim odsetku zachorowań i niskim poziomie opieki zdrowotnej, coraz częściej wymieniana współcześnie na liście niedocenianych zagrożeń zdrowotnych w Europie. 

Ponadto ryzyko stanowią choroby pasożytnicze, związane z bytowaniem pasożyta w organizmie żywiciela lub przenoszeniem przez niektóre owady groźnych schorzeń.

• Filariozy, wągrzyca, tasiemczyce.
• Larwa wędrująca (cutaneous larva migrans) – przez kontakt ze skażonym piaskiem (np. na plaży).
• Świerzb norweski i inne tropikalne choroby skóry.
• Leiszmanioza – przenoszona przez muchówki (piaskówki), występuje w Ameryce Południowej, Azji i rejonie Morza Śródziemnego.
• Ebola, Marburg, Lassa – gorączki krwotoczne, głównie w zachodniej i centralnej Afryce
• Trypanosomozy – np. śpiączka afrykańska przenoszona przez muchy tse-tse
• Choroba Chagasa - jest przenoszona przez pluskwiaki z rodziny Reduviidae, często nazywane „pluskwiakami całującymi” (ang. kissing bugs). To one roznoszą pasożyta Trypanosoma cruzi, który wywołuje tę chorobę.

Jak uniknąć zachorowania za granicą? 

Aby nie przywieźć choroby zakaźnej z zagranicy, przede wszystkim warto przestrzegać podstawowych zasad higieny, takich jak częste mycie rąk i unikanie kontaktu z nieznanymi źródłami zakażenia.

Przed podróżą należy zaktualizować wszystkie obowiązkowe i zalecane szczepienia ochronne. Pamiętajmy o unikaniu spożywania nieprzegotowanej wody oraz nieumytych owoców i warzyw, szczególnie w krajach o niższym standardzie sanitarnym.

Koniecznie należy stosować środki odstraszające owady i nosić odpowiednią odzież, zwłaszcza w rejonach, gdzie występują choroby przenoszone przez komary.

W rejonach malarycznych można zażywać też leki przeciwmalaryczne, ale mogą one powodować skutki uboczne, uciążliwe dla niektórych pacjentów, jak m.in. gorączka, swędząca wysypka, zawroty głowy, omamy, zaburzenia snu, stany depresyjne, bezsenność, spadek apetytu, niedokrwistość, hiponatremia, neutropenia, podwyższone enzymy wątrobowe.

Po powrocie należy obserwować swój stan zdrowia i w razie niepokojących objawów skonsultować się z lekarzem.

Katarzyna Głuszak