Cholera: choroba, która wciąż zbiera śmiertelne żniwo. Sprawdź objawy i sposoby leczenia

Gwałtowna, wodnista biegunka i błyskawiczne odwodnienie organizmu – tak właśnie atakuje cholera. Ta niezwykle groźna choroba, często nazywana „chorobą brudnych rąk”, wywoływana jest przez przecinkowca cholery i rozprzestrzenia się głównie przez zanieczyszczoną wodę. Nieleczona, może stanowić śmiertelne zagrożenie nawet w ciągu kilkunastu godzin. Na szczęście medycyna wie, jak z nią walczyć. Z tego tekstu dowiesz się, jak rozpoznać alarmujące objawy cholery, na czym polega nowoczesne leczenie i jakie kroki podjąć, by skutecznie się przed nią chronić.

Spis treści

1. Cholera - drogi zakażenia
2. Cholera - objawy cholery
3. Cholera: diagnostyka
4. Cholera: leczenie
5. Szczepionka przeciw cholerze

Cholera (Cholerae) to choroba zakaźna, wywoływana przez gram-ujemne bakterie - przecinkowce cholery (Vibrio cholerae) wydzielające enterotoksynę.

Dzięki nowoczesnym metodom leczenia, polegającym przede wszystkim na szybkim nawadnianiu doustnym lub dożylnym, śmiertelność wśród pacjentów, którzy otrzymali właściwą pomoc medyczną, spada poniżej 1%. Przy braku leczenia umiera jednak nawet połowa chorych na cholerę.

Największe zagrożenie cholerą jest w Afryce, południowej Azji i w Ameryce Łacińskiej - należy pamiętać, że na terenach, gdzie cholera występuje mieszka około 1,5 mld ludzi. Jednym z najtragiczniejszych przykładów skali zagrożenia była epidemia w Jemenie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i UNICEF z lipca 2017 roku, w szczytowym momencie kryzysu humanitarnego, kraj ten zmagał się z jedną z najpoważniejszych epidemii cholery na świecie, odnotowując nawet 5 tysięcy nowych zakażeń dziennie. Takie sytuacje pokazują, jak konflikty zbrojne i załamanie infrastruktury sanitarnej stwarzają idealne warunki do gwałtownego rozprzestrzeniania się choroby.

Cholera - drogi zakażenia

Człowiek chory lub nosiciel (tzn. człowiek zakażony, ale nie wykazujący objawów choroby) wydala przecinkowce cholery wraz z kałem - który trafia do ścieków lub na miejsca, na które usuwane są ludzkie odchody. Od ścieków może ulec zakażeniu woda używana do picia, mycia i potrzeb gospodarczych, np. w rzekach,. studniach, przybrzeżnych wodach jezior, mórz itp. - w wodzie przecinkowce cholery mogą się utrzymywać długo - nawet tygodniami.

Do zakażenia dochodzi na drodze pokarmowej - głównie przez skażoną ludzkimi odchodami wodę. Do zakażenia może dojść także przez żywność - przede wszystkim owoce morza, a także owoce czy jarzyny. Rzadziej dochodzi do zakażenia przez styczność z chorą  osobą i jej otoczeniem, kiedy przecinkowce przenoszone są przez zanieczyszczone ręce. Okres wylęgania cholery trwa do 5 dni.

Na zakażenie szczególnie narażone są niedożywione dzieci poniżej piątego roku życia.

Cholera - objawy cholery

Typowa cholera charakteryzuje nagły i gwałtowny przebieg bez gorączki. W przebiegu choroby pojawiają się:

• wodnista biegunka o charakterystycznym białawym zabarwieniu (przypomina wodę po ugotowaniu ryżu) i słodkawym zapachu
• wymioty bez nudności, prowadzące do szybkiego odwodnienia i wyniszczenia chorego

Cholera w ciągu zaledwie kilku godzin może doprowadzić do śmierci z odwodnienia.

Jeśli nie zostanie podjęte leczenie, pod wpływem zmian powodowanych przez enterotoksyny dochodzi do wypływu wody z komórek nabłonka jelit, co powoduje:

• zmarszczenie skóry (jak skóra rąk po myciu naczyń),
• zmianę głosu (vox cholerica),
• zapadnięcie oczu i wyostrzenie rysów twarzy (facies cholerica, inaczej tzw. twarz Hipokratesa).

Mogą też wystąpić zakażenia bezobjawowe. W skrajnie poważnych przypadkach dojść może do śpiączki. Brak pomocy medycznej często (około 50 procent przypadków) prowadzi do zgonu.

W tzw. postaci suchej, na skutek porażenia toksycznego czynności jelit, płyn zbiera się w świetle jelit, nie ma biegunki, a chory umiera wkrótce po zachorowaniu.

Cholera: diagnostyka

Podstawą rozpoznania jest znalezienie przecinkowców cholery w kale (badanie w mikroskopii świetlnej), a także metodą hodowli. W warunkach epidemicznych stosuje się również szybkie testy diagnostyczne (RDTs), które pozwalają na szybkie potwierdzenie ogniska choroby

Cholera: leczenie

Cholera jest chorobą podlegającą zgłoszeniu zgodnie z Międzynarodowymi Przepisami Zdrowotnymi. Chorzy wymagają izolacji (najczęściej w placówce medycznej), aby zapobiec dalszemu zakażaniu otoczenia. Osoby, które miały bliski kontakt z chorym, podlegają nadzorowi epidemiologicznemu, który polega na obserwacji ich stanu zdrowia. Działania na szeroką skalę koncentrują się jednak przede wszystkim na poprawie warunków sanitarnych i zapewnieniu dostępu do czystej wody w ognisku epidemii.

Stosuje się leczenie objawowe cholery, polegające na wyrównywaniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, przede wszystkim odwodnienia. W terapii stosuje się także antybiotyki, głównie tetracykliny.

Co ciekawe, bakteria wywołująca cholerę jest bardzo wrażliwa na kwas, normalnie występujący w żołądku. Zabija on zazwyczaj małe ilości bakterii zanim te zdołają się osiedlić. Jedynie w przypadku wniknięcia dużych ilości lub osłabienia odporności organizmu ryzyko pojawienia się objawów choroby jest znaczne.

Szczepionka przeciw cholerze

Na rynku dostępna jest szczepionka przeciw cholerze - doustna szczepionka inaktywowana. Szczepienie obejmuje podanie dwóch dawek w schemacie podstawowym u dorosłych i u dzieci powyżej 6. roku życia w odstępach 1-6 tygodni (w przypadku dzieci w wieku 2-6 lat podaje się trzy dawki szczepionki w odstępach 1-6 tygodni każda). Odporność utrzymuje się przez 2 lata u dorosłych i u dzieci powyżej 6. roku życia (u dzieci w wieku 2-6 lat: 6 miesięcy), po czym należy podać jedną dawkę przypominającą. Wszystkie dawki szczepionki należy przyjąć przynajmniej 1 tydzień przed planowanym wyjazdem.

Metody zapobiegania cholerze polegają głównie na ochronie ujęć wody i oczyszczaniu, gotowaniu wody pitnej, myciu rąk i owoców oraz gotowaniu owoców morza.

Szczegółowe badania farmakokinetyczne wykazały, że swoiste przeciwciała indukowane szczepionką przeciw cholerze neutralizują krzyżowo również enterotoksyczne szczepy Escherichia coli (ETEC), najczęstszy patogen biegunek podróżnych.

Szczepionka może być nieskuteczna przeciw niektórym nowszym szczepom cholery, takim jak odmiana Bengal - szczepowi wyizolowanemu w południowej Azji. Ponieważ w pozostałych przypadkach działanie szczepionki jest ograniczone (chroni mniej więcej w połowie przypadków) szczepienie powinni rozważyć tylko niektórzy podróżni udający się na tereny wysoce endemiczne czyli rejony gdzie cholera występuje wyjątkowo często. Jak wykazał przegląd najważniejszych badań, ogólna skuteczność szczepionki wynosi w pierwszym roku tylko 52%, a u dzieci poniżej piątego roku życia - zaledwie 38%.

Monika Majewska