Przewlekła choroba nerek ma utajony charakter. Może doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych

Weryfikacja

Autor: lek. Patryk Jasielski

Przewlekła choroba nerek dotyka ok. 500-600 mln osób na świecie. W Polsce problem ten dotyczy około 4-5 mln ludzi. Ze względu na początkowo utajony charakter przewlekła choroba nerek diagnozowana jest z opóźnieniem. Dowiedz się, jakie przyczyny doprowadzają do jej powstania i z jakimi wiąże się powikłaniami.

Spis treści

1. Czym jest przewlekła choroba nerek?
2. Co doprowadza do przewlekłej choroby nerek?
3. Co może pogarszać przebieg przewlekłej choroby nerek?
4. Z jakimi powikłaniami wiąże się przewlekła choroba nerek?
5. Jaką dietę powinni stosować pacjenci z przewlekłą chorobą nerek?

Przewlekła choroba nerek oznacza nieprawidłowości budowy czy też czynności nerek, które utrzymują się dłużej niż 3 miesiące. Mówi się, że należy ona do chorób cywilizacyjnych XXI wieku.

Czym jest przewlekła choroba nerek?

Wyróżnia się 5 stadiów przewlekłej choroby nerek w zależności od stopnia wydolności nerek, który określony jest za pomocą eGFR- oszacowanego stopnia przesączania kłębuszkowego.Co ważne określenie „przewlekła niewydolność nerek” dotyczy tylko końcowych stadiów(G3-G5).

Ponadto ostatnie stadium G5 nazywane jest schyłkową niewydolnością nerek. Pacjenci cierpiący na przewlekłą chorobę nerek ze względu na powolne narastanie objawów przez dłuższy okres mogą nie odczuwać dolegliwości związanych z chorobą.

Co doprowadza do przewlekłej choroby nerek?

Różnorodne procesy chorobowe, które toczą się w miąższu nerek prowadzą do trwałego zmniejszenia liczby czynnych nefronów (komórek nerkowych) czy też trwałego ich uszkodzenia. Doprowadza to do wzmożonego funkcjonowania i przerostu pozostałych czynnych nefronów. Dochodzi do hiperfiltracji, czyli zwiększonej przepuszczalności kłębuszków nerkowych, które przerastają.

Zachodzą procesy zapalne skutkujące stwardnieniem i włóknieniem tkanki nerek. Konsekwencją tego jest pogorszenie czynności nerek. Najczęstszymi przyczynami przewlekłej choroby nerek są:

• cukrzycowa choroba nerek,
• nefropatia nadciśnieniowa,
• kłębuszkowe zapalenie nerek lub inna glomerulopatia,
• nefropatia niedokrwienna,
• ostre uszkodzenie nerek (AKI),
• cewkowo–śródmiąższowe choroby nerek (np. odmiedniczkowe zapalenie nerek)
• wielotorbielowate zwyrodnienie nerek.

Wśród rzadszych przyczyn przewlekłej choroby nerek wyróżnia się m.in.:

• nefropatię zaporową,
• wady wrodzone nerek i układu moczowego,
• układowe choroby tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty układowy),
• szpiczaka plazmocytowego,
• zespół Alporta,
• amyloidozę,
• sarkoidozę.

Co może pogarszać przebieg przewlekłej choroby nerek?

Na szybszy przebieg choroby ma rodzaj choroby podstawowej (przyczyny PChN), to jaką wartość eGFR miał pacjent wcześniej, płeć męska i starszy wiek zachorowania.

Występują również czynniki, na które można mieć wpływ - przyczyniając się tym samym to zapobiegania postępowi choroby. Są nimi:

• nadciśnienie tętnicze,
• palenie tytoniu,
• hiperglikemia,
• hiperlipidemia
• i niedokrwistość.

Z jakimi powikłaniami wiąże się przewlekła choroba nerek?

W wyniku przewlekłej choroby nerek pogorszeniu ulega zarówno funkcja wydalnicza nerki, wydzielnicza jak i metaboliczna.

Obraz kliniczny choroby zawiera szereg objawów z różnych układów, począwszy od osłabienia, obniżonej odporności na zakażenia po zapalenie błony śluzowej żołądka, krwawienia, a nawet drgawki i śpiączka w ciężkiej postaci.

Wystąpienie objawów zależy od stadium choroby. U dzieci i młodzieży obserwuje się upośledzenie wzrastania.

Zaburzeniu ulega gospodarka wodno-elektrolitowa i równowaga kwasowo-zasadowa. Głównymi przyczynami zgonu u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek są powikłania sercowo-naczyniowe i zakażenia.

Wśród najczęstszych powikłań PChN wymienia się:

• Niedokrwistość

Zmniejszone tworzenie erytropoetyny-czynnika biorącego udział w wytwarzaniu erytrocytów to jeden z czynników doprowadzający do wystąpienia u pacjentów niedokrwistości. Innymi przyczynami są m.in. hamowanie szpiku kostnego przez toksyny mocznicowe, utrata krwi, skrócony czas przeżycia erytrocytów.

• Przerost lewej komory serca

Bardzo ważnym jest wczesne rozpoznanie i leczenie niedokrwistości u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek, gdyż może ona doprowadzić do kolejnego powikłania jakim jest przerost lewej komory serca. A to może wpłynąć np. na wystąpienie niewydolności serca.

• Hiperfosfatemia, hipokalcemia, wtórna nadczynność przytarczyc

Upośledzone wydalanie fosforanów przez nerki doprowadzają do hiperfosfatemii (zwiększenia stężenia fosforu we krwi), hipokalcemii (spadku poziomu wapnia we krwi) i wtórnej nadczynności przytarczyc. Dochodzi również do zmniejszonego wytwarzania i zaburzenia metabolizmu witaminy D, co również wpływa na wystąpienie hipokalcemii.

• Zaburzenia mineralne

Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej doprowadzają do zaburzeń metabolizmu kości (osteodystrofia nerkowa). Dochodzi również do odkładnia wapnia w obrębie zastawek serca, czy też w małych naczyniach skóry i tkanki podskórnej z towarzyszącą martwicą tkanek(kalcyfilaksja).

• Osteodystrofia nerkowa

Jest to określenie zaburzeń metabolizmu kostnego o różnym podłożu. Dzieli się na różne postaci w tym np. osteodystrofia z przyspieszonym metabolizmem kości. Wśród występujących objawów występują bóle kostne.

• Nadciśnienie tętnicze

Duża sztywność naczyń tętniczych związana z odkładaniem się w nich wapnia i wzmożona aktywność układu współczulnego powodują wystąpienie tego powikłania u pacjentów.

• Niedożywienie białkowo-kaloryczne

Przewlekłe zapalenie towarzyszące PChN przyczynia się to utraty apetytu, nudności i wymiotów. Prowadzi to do niedoboru białka oraz większego katabolizmu. Co więcej, pogłębiać to może zbyt małe spożycie białka przez pacjentów.

Należy nadmienić, że jest wiele innych czynników przyczyniających się do niedożywienia u pacjentów np. utrata białka podczas dializy.

Jaką dietę powinni stosować pacjenci z przewlekłą chorobą nerek?

W PChN jednym z ważnych aspektów leczenia jest stosowanie odpowiedniej diety, w związku z często występującymi zaburzeniami w gospodarce energetycznej oraz elektrolitowej organizmu. Dlatego dieta w PChN opiera się na kontroli ilości spożywanego:

• Białka – w czasie metabolizmu białka powstają mocznik i kreatynina, których niewydolne nerki nie mogą efektywnie usuwać. Powoduje to gromadzenie się ich w organizmie i zatrucie. Przy eGFR do 30 ml/min powinno się spożywać 1 g białka na kg masy ciała. Poniżej tej wartości redukuje się spożycie do 0,6-0,8 g/kg masy ciała
• Sodu – w PChN organizm traci możliwość wydalania sodu, a jego nadmiar powoduje zatrzymywanie wody w organizmie i powstawanie obrzęków i nadciśnienia tętniczego. Dlatego z diety należy wyeliminować produkty z dodatkiem soli, taki jak, konserwy, wędliny, produkty wędzone, sery żółte i pleśniowe czy kostki rosołowe. Nie wolno także dosalać potraw
• Fosforu – w PChN zmniejsza się zdolność usuwania fosforu z organizmu. Jego nadmiar sprzyja spadkowi stężenia wapnia we krwi co powoduje jego pozyskiwanie z kości, a to z kolei sprzyja ich złamaniom. Dlatego należy ograniczać spożycie fosforu poprzez eliminacje z diety produktów takich jak bakalie, ser żółty, ryby wędzone, chleb razowy, rośliny strączkowe czy płatki owsiane. Nie powinno się rezygnować z mleka i jego przetworów (kefir, jogurt) gdyż są dobrym źródłem wapnia, którego w PChN stwierdza się niedobory
• Potasu – przy zaawansowanej chorobie nerek organizm ma tendencje do gromadzenia potasu, dlatego należy ograniczać jego spożyciem. W tym należy unikać pewnych pokarmów: kakao, czekolada, rośliny strączkowe, banany, orzechy, pomidory czy kasza gryczana

lek. Patryk Jasielski