Nukleotydy - gdzie się znajdują? Funkcje i właściwości nukleotydów

Weryfikacja

Autor: Klaudia Kierzkowska

Nukleotydy to organiczne związki chemiczne zaliczane do grupy estrów fosforanowych. Są podstawowymi składnikami kwasów nukleinowych i polinukleotydów, a tym samym są niezbędne organizmowi. Czym dokładnie są nukleotydy i jaką pełnią funkcję?

Spis treści

1. Czym są nukleotydy?
2. Właściwości nukleotydów
3. Pozyskiwanie nukleotydów
4. Nukleotydy dietetyczne – czym są?

Nukleotydy pełnią szereg funkcji – poprawiają odporność, wspierają regenerację organizmu, a także uczestniczą w procesach zachodzących w komórkach. Suplementacja nukleotydami jest szczególnie polecana w stanach zapalnych, po przebytej chorobie czy przy obniżonej odporności.

Czym są nukleotydy?

Nukleotyd jest organicznym związkiem chemicznym będącym estrem nukleozydu i kwasu fosforowego. Każdy nukleotyd składa się z grupy fosforanowej, cukru pięciowęglowodowego i zasady azotowej, W przypadku DNA, zasady łączą się wiązaniami wodorowymi tworząc podwójną nić. RNA jest zazwyczaj jednoniciowe.

W zależności od budowy wyróżniamy dwa rodzaje nukleotydów:

• rybonukleotydy, znajdujące się w cząsteczkach RNA - zawierają rybozę
• deoksyrybonukleotydy, znajdujące się w cząsteczkach DNA – zawierają deoksyrobozę.

Jeśli weźmiemy pod uwagę rodzaj zasady azotowej, nukleotydy możemy podzielić na pięć typów:

• adenozyno-5'-monofosforan
• guanozyno-5'-monofosforan
• cytydyno-5'-monofosforan
• tymidyno-5'-monofosforan
• urydyno-5'-monofosforan.

Właściwości nukleotydów

Nukleotydy są podstawowymi składnikami kwasów nukleinowych – RNA i DNA. Są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania komórek. Ich podstawową funkcją w organizmie człowieka jest synteza DNA i RNA, co ma kluczowe znaczenie dla regeneracji i naprawy tkanek, a także dla syntezy białek i cyklu komórkowego. Odgrywają istotną rolę w procesie metabolizmu, przekazywaniu sygnałów oraz indukcji układu krwiotwórczego.

Dodatkowo wspierają funkcje odpornościowe, a w chwili wywoływania odpowiedzi immunologicznej zużywana jest znaczna ich część. Nukleotydy pełnią również funkcję ochronną komórek w przypadku stresu fizjologicznego. Pełnią funkcję mediatorów przy agregacji płytek krwi. Okazało się, że posiadają również silne właściwości przeciwzapalne i przeciwwirusowe.

Pozyskiwanie nukleotydów

Organizm może pozyskać nukleotydy dwoma drogami:

• endogennie czyli wewnętrznie
• egzogennie poprzez zewnętrzne źródła pokarmowe i suplementy

Źródła nukleotydów endogennych:

• synteza de novo – to bardzo kosztowna ścieżka metaboliczna, która pozwala syntetyzować puryny i pirymidyny pośrednio lub bezpośrednio z aminokwasów.
• szlaki ratunkowe – w tym przypadku nukleotydy powstają ze wstępnie uformowanych zasad i nukleotydów. To bardziej energooszczędny proces, który preferowany jest jako szlak syntezy w komórkach, a w szczególności tych niemogących przeprowadzić syntezy de novo.

Nukleotydy egzogenne mogą zostać uzyskane w postaci nukleoprotein naturalnie występujących w żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

Nukleotydy dietetyczne – czym są?

Nukleotydy dietetyczne to formy nukleotydów, które dostarczana są do organizmu drogą pokarmową. Ze względu na swoje zalety oraz szerokie spektrum zastosowania cieszą się dużym zainteresowaniem w środowisku naukowym. Nukleotydy dietetyczne dostarczane są do organizmu drogą pokarmową, a ich źródłem mogą być np. podroby, wołowina, owoce morza czy soja.

Przeprowadzone badania dowodzą, że podczas infekcji czy stanów zapalnych potrzeby metaboliczne często przewyższają wydajność zachodzącej na bieżąco syntezy nukleotydów. W takim przypadku niezbędne jest dostarczenie z zewnątrz materiałów budulcowych w postaci odpowiednich produktów lub nukleotydów dietetycznych. Nukleotydy dietetyczne mają pozytywny wpływ na redukcję stresu oksydacyjnego.

Suplementacja nukleotydami wspomaga sprawność odpowiedzi immunologicznej, co z kolei ma wpływ na wsparcie organizmu w walce z infekcjami.

Nukleotydy w mleku matki

Nukleotydy zawarte są również w mleku matki. Odgrywają istotną rolę w wytwarzaniu przeciwciał, stymulowaniu układu odpornościowego. Uczestniczą w metabolizmie lipidów, a także są niezbędne do prawidłowego rozwoju i wzrostu niemowlęca. Stężenie wolnych nukleotydów wraz z wydłużeniem czasu laktacji zmniejsza się.

Klaudia Kierzkowska