Antykoncepcja a rak wątroby. Czy pigułki hormonalne zwiększają ryzyko poważnej choroby?

Na przestrzeni lat niektóre badania naukowe sugerowały, że istnieje związek pomiędzy stosowaniem doustnej antykoncepcji a występowaniem raka wątroby. Najnowsze dane opublikowane na łamach The Lancet Oncology rozwiewają dotychczasowe wątpliwości.

Starsze badania sugerowały, że jest związek pomiędzy przyjmowaniem doustnej formy antykoncepcji a występowaniem raka wątroby w tym raka wątrobowokomórkowego, a także raka dróg żółciowych. 

Jak wskazuje National Cancer Institute doniesienia te doprowadziły do tego, iż Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) w 1999 roku uznała, że istnieją wystarczające dowody świadczące o tym, że antykoncepcja hormonalna w doustnej formie wiąże się z występowaniem raka wątrobowokomórkowego przy braku stwierdzonego zapalenia wątroby o podłożu wirusowym. Najnowsze dane dementują jednak wcześniejsze ustalenia. 

Czy pigułki antykoncepcyjne mogą powodować raka wątroby?

2 lipca 2025 roku na łamach The Lancet Oncology opublikowano najnowsze badania dotyczące związku pomiędzy stosowaniem hormonalnych pigułek antykoncepcyjnych a rakiem wątroby. Analiza objęła łącznie aż  1 305 024 kobiety z badania Million Women Study (MWS). Mediana obserwacji wynosiła nieco ponad 21 lat. Dodatkowo wykorzystano dane 253 408 kobiet z brytyjskiego Biobanku w przypadku, których mediana obserwacji wyniosła 12,6 roku. 

Każda z uczestniczek podała szczegółowe informacje na temat stosowania doustnej antykoncepcji. Następnie zebrane odpowiedzi powiązano z dostępnymi rejestrami nowotworów brytyjskiej Narodowej Służby Zdrowia (NHS). 

Metody statystyczne skorygowano o potencjalne czynniki zakłócające, a mianowicie wiek, picie alkoholu, palenie papierosów, występowanie cukrzycy i poziom BMI, a także stosowanie hormonalnej terapii menopauzalnej.

Wyniki analizy populacyjnej obejmującej ponad 1,5 miliona kobiet oraz przeglądu 23 wcześniejszych badań nie wykazały związku między kiedykolwiek stosowanymi lub nigdy niestosowanymi doustnymi środkami antykoncepcyjnymi a ryzykiem raka wątroby. 

Rak wątroby a antykoncepcja. Dlaczego wiązano te dwie sprawy?

Już od lat 70. XX wieku podejrzewano, że hormony, a zwłaszcza tabletki antykoncepcyjne mogą mieć potencjalny wpływ na ryzyko raka wątroby. Podejrzenia nasiliły się zwłaszcza po doniesieniach, które łączyły przyjmowanie tego rodzaju pigułek z łagodnymi guzami wątroby, mogącymi przekształcić się w zmiany o złośliwym charakterze.

Następnie Agencja Badań nad Rakiem (IARC) stwierdziła, że posiada wystarczające dowody na to, by uznać, że doustna antykoncepcja jest powiązana ze zwiększonym ryzykiem raka wątroby. Od tamtego momentu minęło już 26 lat. Niemniej wówczas opierano się na badaniach z lat 2007 i 2012. 

A co ważne były to badania typu przypadek-kontrola. Polegają na obserwowaniu konkretnej grupy z daną cechą, w tym wypadku z chorobą w porównaniu z grupą bez tej choroby. Tego rodzaju metoda ma za zadania zidentyfikować czynniki, które mogły spowodować występowanie schorzenia. 

Niestety tego rodzaju metodologia wiąże się z ograniczeniami takimi choćby jak trudności w ustaleniu związku przyczynowo-skutkowego. Poza tym istnieje ryzyko błędów w ocenie ekspozycji, zwłaszcza jeżeli zbierane dane mają charakter retrospektywny.

Ostatnie badania prospektywne przeprowadzone na ogromnej liczbie kobiet mogą uwzględniać wymienione błędy. Poza tym zgromadzono wystarczająco dużą liczbę przypadków, aby ponownie przeanalizować związek pomiędzy antykoncepcją hormonalną a rakiem wątroby. Dzięki temu pozyskano nowe ustalenia obalające wcześniejsze doniesienia.

Zobacz galerię 4 zdjęcia

Rak wątrobowokomórkowy - objawy

Rak wątroby zajmuje trzecie miejsce na liście najczęstszych przyczyn zgonów z powodu nowotworów na świecie, a do 2040 roku liczba zachorowań wzrośnie o około 55%. Z kolei tylko rak wątrobowokomórkowy stanowi aż 75–85% przypadków raka wątroby na całym świecie.

Z kolei rak wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych stanowi około 10–15%. I choć wcześniej łączono występowanie raka wątroby z przyjmowaniem antykoncepcji doustnej, a to sugerowałoby, że tego rodzaju choroba częściej występuje u kobiet, to jednak jest inaczej. To wśród mężczyzn odnotowuje się od dwóch do trzech razy wyższą zapadalność na pierwotnego raka wątroby w porównaniu z kobietami.

Głównymi czynnikami ryzyka wciąż jest zapalenie wątroby typu B i C, poziom spożycia alkoholu, czy palenie papierosów. Niemniej to wciąż nie wyjaśniono do końca różnic pomiędzy obiema płciami pod kątem częstości występowania wymienionych rodzajów raka.

Rak wątroby tak jak inne rodzaje nowotworów często nie daje żadnych objawów. To tylko utrudnia sytuację i sprawia, że pacjent często dowiaduje się o chorobie już na zaawansowanym etapie. Natomiast jeżeli wystąpią wymienione niżej dolegliwości, to udaj się do lekarza w celu wykonania diagnostyki.

• Nieuzasadniona utrata masy ciała
• Brak apetytu
• Ból w nadbrzuszu
• Guz w jamie brzusznej
• Zażółcenie skóry i białek oczu, znane jako żółtaczka.

Magdalena Siraga