Przytarczyce - budowa, funkcje i choroby przytarczyc

Przytarczyce, to gruczoły, które - jak sugeruje nazwa - leżą przy tarczycy.  Przytarczyce mają postać drobnych, owalnych ziarenek, jednak pełnią bardzo ważne funkcje w organizmie - ich główny zadaniem jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforowej w organizmie. Sprawdź, jaką dokładnie rolę pełnią przytarczyce, jakie hormony wydzielają i jakie są choroby przytarczyc.

Spis treści

1. Przytarczyce - funkcje w organizmie
2. Przytarczyce – choroby przytarczyc
3. Choroby przytarczyc – leczenie

Przytarczyce, czyli gruczoły przytarczyczne, to niewielkich rozmiarów gruczoły endokrynne, rozmieszczone symetrycznie w okolicach tarczycy. Przytarczyce ważą łącznie około 100 mg. Z reguły występują parami: dwie pod dolnymi i dwie pod górnymi biegunami tarczycy. Zazwyczaj w organizmie są cztery przytarczyce, jednak niektóre osoby mogą mieć tylko jedną, a inne aż 8 przytarczyc.

Przytarczyce - funkcje w organizmie

Przytarczyce wydzielają parathormon (PTH), który wraz z innymi hormonami: kalcytoniną i kalcytriolem, odpowiedzialny jest za regulację regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej. Bierze również udział w powstawaniu witaminy D. Wydzielanie PTH jest regulowane przez układy sprzężeń zwrotnych.

Główny zadaniem przytarczyc jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforowej w organizmie.

• im więcej wapnia we krwi, tym mniejsze uwalnianie parathormonu. Jeśli poziom wapnia we krwi jest niski, to następuje pobudzenie przytarczyc do wydzielania PTH
• spadek stężenia witaminy D3 zwiększa produkcję PTH przez przytarczyce, a jej wzrost - hamuje wydzielanie PTH

Zaburzona równowaga pomiędzy parathormonem, witaminą D3 i wapniem prowadzi do zaburzeń związanych z nieprawidłową pracą przytarczyc, czego wynikiem są różne choroby.

Przytarczyce – choroby przytarczyc

1) Niedoczynność przytarczyc:

• pierwotna niedoczynność przytarczyc – najczęściej spowodowana jest usunięciem przytarczyc w trakcie operacji w obrębie szyi, uszkodzeniem ich na skutek stanu zapalnego, napromieniowania lub wrodzonym brakiem przytarczyc. Przyczyną może być również niedobór magnezu
• wtórna niedoczynność przytarczyc - wywołuje ją uszkodzenie przysadki lub podwzgórza. Charakteryzuje się hiperkalcemią niezależną od PTH
• rzekoma niedoczynność przytarczyc (zespół Albrighta) – jest to grupa chorób metabolicznych uwarunkowanych genetycznie, które objawiają się odpornością kości i nerek na działanie PTH. Skutkiem tego jest niedobór wapnia w organizmie (hipokalcemia) i związane z nim zaburzenia oraz zwiększenie stężenia fosforanów we krwi ( hipofosfatemia)

Najczęściej zaburzenia pracy przytarczyc objawiają się chorobami, takimi jak nadczynność przytarczyc i niedoczynność przytarczyc.

2) Nadczynność przytarczyc

• pierwotna nadczynność przytarczyc - przyczyną tej choroby jest pierwotny defekt komórek narządu, charakteryzujący się nadprodukcją PTH, nieadekwatną do potrzeb organizmu. Nadmierne pobudzanie przytarczyc, mimo prawidłowego stężenia wapnia w organizmie, powoduje zwiększone wydzielanie PTH, czego skutkiem jest wzrost poziomu wapnia we krwi, czyli hiperkalcemia. 85% przypadków pierwotnej nadczynności przytarczyc  spowodowana jest pojedynczym gruczolakiem przytarczyc, 15% mnogim gruczolakiem przytarczyc, a 1% rakiem przytarczyc. Najczęstszą przyczyną pierwotnej nadczynności przytarczyc jest pojedynczy gruczolak przytarczyc. Powoduje nadczynność aż w 85%.
• wtórna nadczynność przytarczyc - przejawia się długotrwałym nadmiernym pobudzaniem przytarczyc do wydzielania PTH w odpowiedzi na hipokalcemię, czyli niski poziom wapnia we krwi. Powiązana jest z przerostem (hipertrofią) i rozrostem (hiperplazją) gruczołów. Najczęstszą przyczyną wtórnej nadczynności przytarczyc jest przewlekła niewydolność nerek

3) Rak przytarczyc

Bardzo rzadką chorobą przytarczyc jest rak przytarczyc. Jest to nowotwór złośliwy, który często mylony jest z gruczolakiem. Przyczyny raka przytarczyc nie są do końca znane. Prawdopodobnie ma on podłoże genetyczne lub może być związany z zespołem mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielnej. Najczęściej doprowadza do nadczynności przytarczyc, a jego objawy związane są z nadmierną produkcją PTH.

4) Gruczolak przytarczyc

Gruczolak jest tworem, który miejscowo wytwarza nadmiar parathormonu. W związku z tym jest jedną z najczęstszych przyczyn występowania pierwotnej nadczynności przytarczyc. Powoduje ją aż w 85% przypadków. Gruczolak jest łagodną formą nowotworu (niezłośliwy). Ze względu na mało charakterystyczne objawy jest trudny do wykrycia. Często mylony z rakiem przytarczyc lub gruczolakiem tarczycy.

Choroby przytarczyc – leczenie

W przypadku niedoczynności przytarczyc leczenie opiera się na podawaniu wysokich dawek witaminy D3. Stosuje się również leki zmniejszające wchłanianie fosforanów w jelitach. Zaleca się także stosowania diety bogatej w wapń i ubogą w fosforany.

U niektórych osób niezbędne jest chirurgiczne leczenie, które polega na usunięciu guzka tarczycy lub całej tarczycy. Zdarza się, że po operacji objawy ustają, jednak najczęściej jest to choroba przewlekła, której leczenie polega na łagodzeniu objawów i przeważnie trwa do końca życia. Należy pamiętać, że zaniechanie przyjmowania leków może mieć poważne konsekwencje, może nawet doprowadzić do śmierci.

Leczenie przytarczyc jest zależne od rodzaju zaburzeń.

Leczenie wtórnej nadczynności przytarczyc opiera się na farmakoterapii. Celem leczenia jest hamowanie nadmiernego wydzielania PTH oraz przyjmowaniu leków zwiększających wydalanie sodu i wapnia z organizmu. Czasem niezbędne jest podawanie sterydów i bisfosfonianów. W przypadku pierwotnej nadczynności przytarczyc niezbędne jest chirurgiczne usunięcie guza, a w przypadku przerostu – nawet całej tarczycy. Zaleca się również spożywanie diety ubogiej w wapń oraz picie dużej ilości płynów w celu uniknięcia kamicy nerkowej.W przypadku gruczolaka przytarczyc najczęściej wykonuje się usunięcie guza wraz z fragmentem narządu. Stosuje się również farmakoterapię. W przypadku raka przytarczyc stosuje się zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu guza wraz z płatem tarczycy. Radioterapia jest formą leczenia uzupełniającego, jednak budzi kontrowersje. Nie stosuje się chemioterapii.

Weronika Rumińska