Poronienia nawykowe - przyczyny, objawy, przebieg, leczenie, rokowanie

Określenia „poronienie nawykowe” używa się w odniesieniu do trzeciego i każdego kolejnego poronienia samoistnego. Jednak za każdym poronieniem nawykowym stoi kobieta, która straciła ciążę — i której mogą towarzyszyć różne, często trudne emocje. Szczególnie jeśli ciąża była planowana i oczekiwana, poronienie może budzić głęboki niepokój. Jakie są możliwe przyczyny poronień nawykowych? Czy po poronieniu nawykowym można ponownie zajść w ciążę i ją donosić?

Spis treści

1. Jakie są przyczyny nawracających poronień?
2. Przyczyny poronień nawykowych
3. Poronienie nawykowe - objawy
4. Jakie badania po poronieniu nawykowym?
5. Poronienie nawykowe - leczenie
6. Skutki i następstwa poronień nawykowych
7. Od nastolatki do seniorki. Zalecane badania ginekologiczne (kalendarz)
8. Szanse na ciążę po poronieniu nawykowym 

Jakie są przyczyny nawracających poronień?

Poronienia nawykowe (nawracające poronienia, ang. recurrent miscarriage) to sytuacja, w której dochodzi do utraty trzech lub więcej kolejnych ciąż przed 22. tygodniem jej trwania. Niektóre definicje (np. według ESHRE – European Society of Human Reproduction and Embryology) uwzględniają już dwie kolejne utraty ciąż, szczególnie jeśli para zgłasza się do specjalistycznej diagnostyki.

Poronienie nawykowe lekarze diagnozują w przypadku niedonoszenia trzeciej ciąży. Wtedy też zwykle lekarze podejmują próby zdiagnozowania, jakie są przyczyny poronienia. Niestety nierzadko określenie czynników, które winne są niemożności donoszenia ciąży jest bardzo trudne i niejasne.

Najbardziej narażone na poronienia nawykowe są kobiety po 35 roku życia. Najczęściej zdarza się w pierwszym trymestrze ciąży i jego przyczyny są bardzo ciężkie do ustalenia.

Szacuje się, że poronienia nawykowe dotyczą ok. 1–2 proc. par starających się o dziecko. Ryzyko wzrasta z wiekiem kobiety, a także w przypadku chorób przewlekłych i uwarunkowań genetycznych.

Przyczyny poronień nawykowych

Poronienia nawykowe mają najczęściej etiologię wieloczynnikową, a u ok. 50 proc. kobiet przyczyna pozostaje nieustalona mimo rozszerzonej diagnostyki. Najważniejsze rozpoznane przyczyny to:

• Czynniki genetyczne

Aberracje chromosomowe u jednego z rodziców (np. translokacje zrównoważone).Aneuploidie zarodka (choć częstsze w poronieniach pojedynczych, mogą powtarzać się).

• Czynniki anatomiczne

Wady macicy (np. macica dwurożna, przegroda macicy).Zrosty wewnątrzmaciczne (zespół Ashermana)Nieprawidłowa budowa łożyska.Mięśniaki podśluzówkowe deformujące jamę macicy.

• Czynniki endokrynologiczne

Niewydolność lutealna (zaburzenia fazy lutealnej cyklu).Choroby tarczycy (zwłaszcza niedoczynność lub choroba Hashimoto).Zespół policystycznych jajników (PCOS).Cukrzyca niewyrównana metabolicznie.Niedobór progesteronu

• Czynniki immunologiczne

Zespół antyfosfolipidowy (APS) – jedno z najlepiej udokumentowanych schorzeń zwiększających ryzyko poronień nawykowych.Zaburzenia tolerancji immunologicznej między matką a zarodkiem.

• Czynniki trombofilne (zakrzepowe)

Wrodzone trombofilie: mutacje czynnika V Leiden, protrombiny, niedobory białka C, S, antytrombiny III.Trombofilie nabyte.

• Czynniki infekcyjne

Rzadko są przyczyną poronień nawykowych, ale warto wykluczyć przewlekłe infekcje macicy lub dróg rodnych (np. Chlamydia trachomatis, Mycoplasma, ureaplazmy). Przyczyną mogą być też infekcje wirusowe, np. ospa, różyczka, cytomegalia.

• Czynniki środowiskowe i styl życia

Palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, narkotyków.Ekspozycja na toksyny środowiskowe.Otyłość, niedowaga, silny stres.

Przy tak szerokiej palecie możliwości, kobieta potrzebuje pomocy specjalisty, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i w dalszej kolejności skuteczną terapię. Bez interwencji lekarza, ciąża zagrożona poronieniem nawykowym nie ma szans na utrzymanie. Diagnoza tak wczesnego poronienia wymaga przeprowadzenia badań genetycznych określających dokładną przyczynę.

Poronienie nawykowe - objawy

Poronienia nawykowe objawiają się jak klasyczne poronienie:

• krwawienie z dróg rodnych,
• bóle podbrzusza,
• ustanie objawów ciążowych,
• potwierdzenie utraty ciąży w badaniu ultrasonograficznym (brak czynności serca, pusty pęcherzyk ciążowy itp.).

W niektórych przypadkach poronienie może przebiegać bezobjawowo i być wykryte przypadkowo podczas badania USG.

Jakie badania po poronieniu nawykowym?

Diagnostykę poronień nawykowych podejmuje się po dwóch lub trzech poronieniach (w zależności od przyjętych kryteriów). Standardowo obejmuje ona:

• Wywiad i badanie ogólne - historia położnicza, choroby przewlekłe, tryb życia, badania partnera – kariotyp, wywiad andrologiczny.
• Badania genetyczne - kariotypy obojga rodziców, badanie genetyczne materiału z poronień (jeśli dostępne).
• Ocena macicy - USG przezpochwowe, sonohisterografia, histeroskopia, rezonans magnetyczny (rzadziej).
• Badania hormonalne - TSH, FT4, PRL, progesteron, glukoza na czczo i krzywa cukrowa, testy na insulinooporność.
• Badania immunologiczne i trombofilne - przeciwciała antyfosfolipidowe, ANA, anty-TPO, anty-TG, mutacje genów związanych z krzepliwością krwi.
• Po stwierdzonym poronieniu nawykowym, kobieta powinna zostać w szpitalu na okres badań. Diagnostykę należy zacząć od genetycznych badań poronionego płodu.

Pomimo że badania genetyczne mogą wiązać się z kosztami, warto rozważyć ich wykonanie – zwłaszcza jeśli rodzina otrzymuje zasiłek pogrzebowy, który może pokryć zarówno wydatki związane z pogrzebem, jak i diagnostyką oraz wsparciem w trudnym okresie po stracie.

Badania genetyczne mogą dostarczyć wielu cennych informacji i pomóc w ustaleniu przyczyny poronienia. Choć ich dostępność bywa ograniczona – nie zawsze można je wykonać w szpitalu – istnieją wyspecjalizowane laboratoria, które we współpracy z genetykiem pomagają zrozumieć możliwe przyczyny utraty ciąży.

Takie informacje pozwalają lekarzowi przedstawić pacjentce bardziej precyzyjne rokowania dotyczące kolejnej ciąży. Warto również przeprowadzić badanie kariotypu obojga rodziców, ponieważ czasami u podstaw poronienia leżą nieprawidłowości chromosomowe u jednego z partnerów.

Zwykle to właśnie badania genetyczne wyjaśniają przyczyny poronienia. Jeżeli jednak nie udało się ich określić, konieczne są kolejne badania takie jak histeroskopia i badanie ciał antyfosfolipidowych. Dalsze kroki diagnostyki uzależnione są od lekarza prowadzącego ciążę.

Poronienie nawykowe - leczenie

Leczenie poronień nawykowych zależy od ich przyczyny – podejście jest indywidualizowane i najczęściej wielospecjalistyczne (ginekolog, immunolog, hematolog, endokrynolog).Przykładowe podejścia terapeutyczne:

• Wady anatomiczne macicy – histeroskopowa korekcja przegrody, usunięcie zrostów, mięśniaków.
• Zespół antyfosfolipidowy – heparyna drobnocząsteczkowa + małe dawki kwasu acetylosalicylowego.
• Niewydolność lutealna – suplementacja progesteronem.
• Choroby tarczycy – leczenie niedoczynności L-tyroksyną.
• Zaburzenia metaboliczne (np. PCOS, insulinooporność) – leczenie metforminą, redukcja masy ciała.
• Wsparcie psychologiczne – bardzo ważne dla par dotkniętych nawracającymi stratami.

W leczeniu poronień nawykowych stosuje się najczęściej hormonoterapię. W przypadku stwierdzenia wad anatomicznych narządów rodnych, konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Skutki i następstwa poronień nawykowych

Skutki poronień nawykowych mogą być wielowymiarowe i dotyczyć różnych sfer życia kobiety oraz jej najbliższego otoczenia. Na poziomie psychicznym mogą pojawić się objawy depresji, lęku, poczucia winy, obniżonej samooceny, a w niektórych przypadkach także zespół stresu pourazowego (PTSD).

Fizyczne konsekwencje poronień obejmują powikłania po zabiegach łyżeczkowania, takie jak zrosty wewnątrzmaciczne. Poronienia mogą również wpływać na relacje partnerskie, prowadząc do napięć w związku i trudności w komunikacji między partnerami.

W sferze społecznej kobiety często doświadczają poczucia wyobcowania, izolacji oraz braku zrozumienia ze strony otoczenia.

Od nastolatki do seniorki. Zalecane badania ginekologiczne (kalendarz)

Zobacz galerię 8 zdjęć

Szanse na ciążę po poronieniu nawykowym 

Choć poronienia nawykowe są doświadczeniem wyjątkowo bolesnym i wymagającym, wiele par – dzięki odpowiedniej diagnostyce i wsparciu medycznemu – ma realną szansę na szczęśliwe zakończenie kolejnej ciąży. Badania pokazują, że nawet u 60 do 70 proc. kobiet zmagających się z poronieniami nawykowymi, udaje się osiągnąć sukces reprodukcyjny przy właściwej opiece.

Decyzja o staraniach o kolejne dziecko powinna być podejmowana z troską zarówno o zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Zaleca się, aby rodzice odczekali co najmniej 3 do 6 miesięcy przed ponowną próbą poczęcia. Ten czas pozwala organizmowi kobiety na regenerację, a parze na odzyskanie równowagi emocjonalnej. To bardzo indywidualna decyzja i każdy ma prawo przeżywać ją na swój sposób.

Niestety, po każdym poronieniu ryzyko powtórzenia się straty ciąży wzrasta. Gdy poronienia występują wielokrotnie, ryzyko staje się jeszcze wyższe. W przypadku kobiet, które doświadczyły trzech poronień i nie mają dzieci, prawdopodobieństwo donoszenia kolejnej ciąży wynosi około 50 proc. Jeśli natomiast kobieta ma już potomstwo, ale doświadcza nawracających poronień, szansa na pomyślną ciążę rośnie do około 70 proc.

W takich przypadkach kluczowa staje się stała, uważna opieka lekarska, która znacząco zwiększa szanse na urodzenie zdrowego dziecka. Każda ciąża następująca po poronieniu jest traktowana jako ciąża wysokiego ryzyka – nie po to, by straszyć, ale by zapewnić jak najpełniejszą profilaktykę i wsparcie na każdym etapie oczekiwania na dziecko.

Katarzyna Głuszak

Barbara Prokurat