Menopauza: wszystko o klimakterium i HTZ (hormonalnej terapii zastępczej)

Polki najczęściej mają menopauzę w wieku 49-50 lat, niektóre po 52. roku życia. Jednak najbardziej burzliwe objawy klimakterium występują między 45. a 55. rokiem życia. Z nieprzyjemnymi objawami można walczyć przy pomocy HTZ (hormonalnej terapii zastępczej).

Czy słowa: przekwitanie, klimakterium oraz menopauza znaczą to samo?

W zasadzie tak, bo w języku potocznym używa się ich zamiennie w odniesieniu do kobiet, które odczuwają różne objawy związane ze zmianami hormonalnymi, typowe dla wieku dojrzałego. Jednak „menopauza" w terminologii medycznej dosłownie oznacza ostatnią miesiączkę w życiu kobiety. Kobiety na ogół nie lubią słowa „przekwitanie", bardziej już akceptują „klimakterium", a najbardziej jednak określenie „menopauza".

Jakie są objawy zbliżającej się menopauzy?

Cykle miesiączkowe skracają się, a następnie wydłużają, często stają się nieregularne. Krwawienia trwają krócej lub dłużej niż do tej pory. Stan hormonalny tego okresu sprzyja powstawaniu i powiększaniu się mięśniaków, rozrastaniu się błony śluzowej macicy. Może to stwierdzić ginekolog podczas badania. Obniża się stężenie hormonów, co wpływa niekorzystnie na różne funkcje organizmu. Pojawiają się zaburzenia koncentracji, rozdrażnienie, uczucie zmęczenia, osłabienie libido (ochoty na seks), obrzmienie i bolesność piersi.

Czy to prawda, że menopauza może się rozpocząć u kobiety już w wieku 40 lat?

Tak. To nie odbywa się jednak z dnia  na dzień. Trwa zwykle 5, a bywa, że 10 lat. Kobieta może odczuwać różne nieprzyjemne dolegliwości psychiczne, np. zmiany nastroju, ale i fizyczne. Niepokój najczęściej wzbudzają nieregularne, skąpe lub bardzo obfite miesiączki. Pojawia się obawa niechcianej późnej ciąży. Lekarz może zalecić hormonalną antykoncepcję, która ureguluje cykle, lub zaproponować hormonalną terapię zastępczą.

Co oznacza określenie „objawy wypadowe"?

Tak lekarze nazywają wczesne objawy menopauzy związane z ustaniem, czyli wypadnięciem funkcji wydzielniczej jajników, które przestają produkować żeńskie hormony - estrogeny. Objawia się to uderzeniami gorąca, poceniem się w nocy, bezsennością.

Panuje taka opinia, że córka przechodzi menopauzę podobnie jak jej matka.

Tak, to prawda. Zwykle córki mają menopauzę w tym samym wieku, co ich matki, i przechodzą ją podobnie.

Czy hormonalna terapia zastępcza pomaga pozbyć się dokuczliwych objawów menopauzy?

Kobiety, które stosują hormony, nie odczuwają dyskomfortu tego okresu. Nie mają uderzeń gorąca, nie pocą się w nocy. Inne korzyści płynące z takiej terapii to poprawa zdolności intelektualnych, możliwości zapamiętywania, ochrona przed chorobą Alzheimera. Także przed osteoporozą prowadzącą do złamań kości. I co najważniejsze - przed chorobami serca i naczyń krwionośnych, które są najczęstszą przyczyną śmierci kobiet.

Przez ile lat można stosować HTZ (hormonalną terapię zastępczą)?

Tak długo jak kobieta sobie życzy. Lekarz dobiera rodzaj terapii odpowiedni do potrzeb, stanu zdrowia, wieku i oczekiwań pacjentki.

Czy kobieta, która stosuje HTZ, dalej ma krwawienia co miesiąc mimo menopauzy?

Jeśli stosuje tzw. terapię sekwencyjną, polegającą na cyklicznym przyjmowaniu estrogenów i progesteronu, to mimo przekroczenia progu menopauzy nadal ma regularne krwawienia. Jednak takiej kuracji nie powinno się przedłużać w nieskończoność. To nie są miesiączki fizjologiczne. Po pięćdziesiątce bardziej wskazana jest tzw. terapia ciągła estrogenowa. Kobieta już nie miesiączkuje, ale jej organizm dalej chronią regularnie przyjmowane hormony. Ich dawkę lekarz dobiera indywidualnie każdej pacjentce. Nawet paniom po sześćdziesiątce może zalecić odpowiednią dla ich wieku i stanu zdrowia suplementację hormonalną.

Podobno przyjmowanie hormonów zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi?

Istnieje takie ryzyko, ale jest ono niewielkie i nie dotyczy wszystkich kobiet. Jedynie tych, które są otyłe, nie rodziły lub mają predyspozycje genetyczne. Dlatego lekarz, zanim przepisze hormonalną terapię, musi przeprowadzić wywiad z pacjentką i zlecić jej wykonanie niezbędnych badań, w tym koniecznie mammografii. To badanie kobieta musi robić systematycznie. Ma wtedy szanse na wczesne wykrycie guzka i całkowite wyleczenie. Wiadomo, że u kobiet stosujących terapię zastępczą nowotwory są rozpoznawane w znacznie wcześniejszym stadium niż u kobiet, które hormonów nie biorą i nie robią regularnie mammografii.

Jeśli w czasie terapii hormonalnej krwawienia są nieregularne lub pojawiają się plamienia, czy należy ją przerwać?

Takie objawy mogą rzeczywiście zniechęcić wiele kobiet do stosowania hormonów. Jednak zamiast na własną rękę przerywać ich branie, powinny o niepokojącym krwawieniu powiedzieć swojemu lekarzowi. Taka informacja pozwoli mu bowiem dobrać terapię optymalną dla tej właśnie pacjentki.

Czy po przerwie w terapii można do niej wrócić?

Tak. Jeśli po odstawieniu hormonów wracają uciążliwe objawy, kobiety chętnie wznawiają terapię.

W jakiej formie można przyjmować hormony?

Kobiety mają dziś duży wybór. Mogą to być doustne tabletki, plasterki przyklejane na skórze, żele do smarowania, globulki lub kremy dopochwowe, zastrzyki domięśniowe.

Czemu niektórym kobietom lekarze zalecają hormony w tabletkach, a innym plasterki?

Plasterki, czyli terapię przezskórną lekarze przepisują pacjentkom, które nie chcą albo nie mogą przyjmować leków doustnych ze względu na dolegliwości przewodu pokarmowego, kamicę pęcherzyka żółciowego, nadciśnienie, niedoczynność tarczycy. Dla nich wskazana jest terapia hormonalna w postaci plasterków.

Jakie są przeciwwskazania do hormonalnej terapii?

Dotyczą kobiet z ciężko uszkodzoną wątrobą oraz chorobą zakrzepowo-zatorową i naczyń wieńcowych. W aptekach są ziołowe leki bez recepty.

miesięcznik "Zdrowie"