Badanie nasienia - jak interpretować wyniki? Jakie są normy seminogramu?
Jak interpretować wyniki badania nasienia, czyli seminogramu? Przede wszystkim należy ocenić wszystkie parametry razem, ponieważ odstępstwo od normy jednego z nich nie oznacza bezpłodności. Zrobiłeś badanie nasienia? Sprawdź, jak wygląda prawidłowy wynik spermiogramu. Jakie są normy nasienia prawidłowego i co oznaczają terminy medyczne użyte w wynikach badania.
Spis treści
- Badanie nasienia - kiedy wynik jest prawidłowy?
- Badanie nasienia - nieprawidłowa liczba plemników w nasieniu
- Badanie nasienia - nieprawidłowa objętość nasienia
- Badanie nasienia - asthenospermia, czyli nieprawidłowa ruchliwość plemników w nasieniu
- Badanie nasienia - teratozoospermia, czyli nieprawidłowa budowa (morfologia) plemników
- Badanie nasienia - aglutynacja nasienia
- Badanie nasienia - zespół OAT
- Badanie nasienia - normy
- Badanie nasienia a aktywność seksualna
- Wyniki badania nasienia po przebyciu choroby, której towarzyszyła podwyższona temperatura ciała
Badanie nasienia, znane jako seminogram lub spremiogram, jest niezbędne w diagnostyce bezpłodności u mężczyzn. Dokładna analiza nasienia pozwala ocenić jakość, szybkość i ilość plemników w męskiej spermie. Jak interpretować wyniki badania nasienia?
Badanie nasienia - nieprawidłowa liczba plemników w nasieniu
Azoospermia
Azoospermię stwierdza się, gdy nie ma żadnych plemników w nasieniu. Zwykle w takim przypadku test wykonuje się ponownie, w celu postawienia ostatecznej diagnozy. Należy również sprawdzić, czy do pierwszego badania zostało oddane całe nasienie. Plemniki nie są równomiernie rozmieszczone w całej objętości ejakulatu, dlatego może się okazać, że ta jego część, która zawiera plemniki, została utracona podczas próby oddania, bądź popełniono błąd podczas przeprowadzania badania.
Azoospermia może być skutkiem:
- niedrożności nasieniowodów
- uszkodzenia jąder (w wyniku urazów, niezstąpienia jąder czy infekcji)
- niedoczynności przysadki mózgowej
W takim przypadku uzyskanie plemników może nastąpić po wykonaniu punkcji jąder (TESA) lub najądrzy (PESA).
Kryptozoospermia to zmniejszone stężenie plemników (poniżej 1 mln/ml), przy czym w ogólnym badaniu nasienia pod mikroskopem nie obserwuje się plemników, ale pojedyncze plemniki są obecne w osadzie po odwirowaniu. Kryptozoospermia może być wynikiem przyjmowania leków i występować nawet u zdrowego mężczyzny.
Oligozoospermia
Oligozoospermia to obniżona liczba plemników w nasieniu: < 20 mln.
- oligozoospermia ekstremalna - pojedyncze plemniki
- oligozoospermia bardzo ciężka - 1-5 mln/ml
- oligozoospermia ciężka - 5-10 mln/ml
- oligozoospermia lekka - 10-20 mln/ml
W takim przypadku również należy ponownie wykonać badania. Przyczyny oligospermii są zwykle takie same jak w przypadku azoospermii.
Polizoospermia
Zbyt duża liczba plemników w nasieniu (250 mln/ml) zdaniem wielu specjalistów negatywnie wpływa na płodność. Przyczynami polizoospermii może być:
- zbyt szybkie wyczerpywanie fruktozy zawartej w płynie nasiennym, która jest podstawowym zasobem energetycznym dla plemników
- zmniejszona ilość DNA w nasieniu
- aberracje chromosomowe w materiale genetycznym plemników.
Badanie nasienia - nieprawidłowa objętość nasienia
O aspermii można mówić, gdy w jednej porcji ejakulatu znajduje się mniej niż 0,5 ml nasienia (nie mylić z azoospermią, w której nawet przy prawidłowej objętości nasienia, można stwierdzić brak plemników). Aspermia może być skutkiem wad rozwojowych, urazów, chorób zakaźnych lub zabiegów operacyjnych. Przejściowa aspermia może być skutkiem odbycia dużej ilości stosunków, w krótkim czasie, zakończonych wytryskiem, w wyniku czego dochodzi do wyczerpania się zapasów i możliwości produkcyjnych narządów biorących udział w procesie produkcji nasienia.
Zbyt mała objętość ejakulatu, czyli hipospermia (0,5-2,0 ml), może świadczyć np. o schorzeniach prostaty (stanach zapalnych, nowotworze) lub częstych stosunkach, jak również o przeszkodzie w przewodach nasiennych i ich stanie zapalnym. Hipospermia może być również wynikiem niedostatecznego nawodnienia organizmu. Za przyczynę hipospermii uważa się także tzw. wytrysk wsteczny - gdy nasienie zamiast na zewnątrz dostaje się do pęcherza moczowego.
Z kolei zbyt duża objętość ejakulatu, którą w terminologii medycznej określa się jako hiperspermia (>6,0 ml), może mieć związek z zapaleniem pęcherzyków nasiennych lub prostaty.
Badanie nasienia - asthenospermia, czyli nieprawidłowa ruchliwość plemników w nasieniu
Asthenospermia to nieprawidłowa ruchliwość plemników w nasieniu. Odsetek plemników o ruchu szybkim prostoliniowym poniżej 25% lub łącznie ruchu prostoliniowym szybkim i wolnym poniżej 50%. Przyczyną takiego stanu może być zapalenie narządów rozrodczych mężczyzny, jak również działanie bardzo wysokiej/niskiej temperatury i kauczuku (np. z prezerwatywy).
Badanie nasienia - teratozoospermia, czyli nieprawidłowa budowa (morfologia) plemników
Teratozoospermia to nieprawidłowa budowa plemników. W ocenie prawidłowości budowy plemników bierze się pod uwagę obecność defektów z ich główce, wstawce oraz witce. Wystarczy jeden defekt w którymkolwiek z tych regionów, aby plemnik był zaklasyfikowany jako nieprawidłowy.
Badanie nasienia - aglutynacja nasienia
Aglutynacja to zjawisko polegające na przyleganiu ruchliwych plemników do siebie nawzajem, co uniemożliwia im ruch w wybranym kierunku, a co za tym idzie - powoduje utratę zdolności do zapłodnienia.
Badanie nasienia - zespół OAT
Zespół OAT to kombinacje zaburzeń opisanych powyżej, np.:
- oligoasthenozoospemia - za mało plemników, zbyt duża ich część nie charakteryzuje się prawidłowym ruchem
- oligoastheonteratozoospemia - jak wcześniej, dodatkowo zwiększony odsetek nieprawidłowych plemników
Badanie nasienia - kiedy wynik jest prawidłowy?
O wyniku prawidłowym, czyli o normozoospermii, można mówić, gdy parametry ejakulatu (nasienia) badanego mężczyzny są prawidłowe, tzn. w spermie znajduje się odpowiednia liczba prawidłowo zbudowanych plemników, o standardowych parametrach ruchu. Oznacza to, że szansa na zapłodnienie partnerki po roku współżycia bez zabezpieczeń wynosi 85 proc.
Nie ma powodów do niepokoju jeśli badanie wykazuje, że np. ruchliwość niewielkiej liczby plemników jest poniżej normy. Często inne parametry, np. wysoka liczba plemników, mogą wyrównać ten niedobór. Tzn. mimo że w nasieniu są plemniki, których ruchliwość jest nieprawidłowa, to i tak tych o prawidłowym ruchu, zdolnych do zapłodnienia, jest wystarczająco dużo. W związku z tym, tego typu wynik nie jest podstawą do zdiagnozowania niepłodności u mężczyzny.
Badanie nasienia - normy
Parametry nasienia według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 2010 r.
- Objętość ejakulatu (spermy) ≥ 1.5 ml
- Całkowita liczba plemników w ejakulacie ≥39 mln
- Koncentracja plemników (liczba plemników w 1 ml nasienia) ≥15 mln/ml
- Ruchliwość (progresywne - ruch szybki, postępowy/nieprogresywne) 40%
- Ruchliwość plemników typu D (nieruchome) <60 %
- Plemniki progresywne (A+B) ≥32%
- Żywotność - (%plemników żywych) ≥58%
- pH ≥7.2
- Morfologia (badanie budowy) plemników - ≥4% prawidłowych form
- Leukocyty test z preoksydazą < 1 mln (jeśli nasienie zawiera dużą liczbę białych krwinek, może to wskazywać na istniejące zakażenie lub zapalenie)
- Immunobead test (jego celem jest wykrycie przeciwciał przeciwplemnikowych w ilości zaburzającej funkcję plemników) < 50 %
- Fruktoza (zasób energetyczny dla plemników) ≥13 mmol/ejakulat
Należy zaznaczyć, że nie są to wartości referencyjne (oparte na statystykach). Wartości te nie wyznaczają progu, poniżej którego mężczyzna jest bezpłodny i nie może mieć dzieci – po prostu jego szanse mogą być mniejsze.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w wyniku badania nasienia, należy powtórzyć je w ciągu jednego do 3 miesięcy (to czas dojrzewania plemników).
Badanie nasienia a aktywność seksualna
Czas wstrzemięźliwości płciowej, jaki powinien być zachowany przed oddaniem nasienia do badania, wynosi 2-7 dni.
Przy analizie wyników badania nasienia należy wziąć pod uwagę okres wstrzemięźliwości płciowej, ponieważ może on mieć istotny wpływ na wyniki badań. Stopień zmian jest uzależniony od okresu wstrzemięźliwości. Jeśli mężczyzna odda nasienie do badania po zbyt krótkim okresie od ostatniego wytrysku, prawdopodobnie liczba plemników będzie niższa niż ta, którą wykazałoby badanie wykonane po zalecanym okresie wstrzemięźliwości. Zafałszowany wynik można otrzymać również po zbyt długim okresie wstrzemięźliwości płciowej np. po kilkunasta dniach. W takim przypadku pacjent może mieć większą niż przewiduje norma liczbę plemników, jednak ich ruchliwość, żywotność i morfologia mogą być wtedy gorsze, ponieważ liczba obumarłych plemników będzie większa niż tych zdolnych do zapłodnienia.
Prawidłowy wynik badania nasienia nie oznacza, że mężczyzna na 100% może zostać ojcem. Szacuje się, że 40% przypadków niepłodności u mężczyzn spowodowanych jest zmniejszoną produkcją spermy bądź gorszą jakością nasienia. Innymi przyczynami bezpłodności u mężczyzny mogą być, np. uszkodzenie jąder lub nasieniowodów w wyniku infekcji (np. rzeżączki) czy też urazu, a nawet choroby serca, płuc, nerek.
Z kolei wyniki badania nasienia, w których parametry są znacznie poniżej normy, nie oznaczają bezpłodności u mężczyzny. Pacjent ze znacznymi zaburzeniami parametrów nasienia np. liczebnością plemników poniżej normy, ma szanse na zostanie ojcem.
Jakość nasienia zmienia się w czasie i pod wpływem różnych czynników zewnętrznych (stres, choroby, dieta, używki, mała aktywność fizyczna, czynniki szkodliwe związane z pracą itp). Dlatego diagnoza powinna być oparta na kilku wynikach. Pojedynczy wynik badania nasienia (nawet wskazujący na azoospermię) nie upoważnia do zakwalifikowania pacjenta jako bezpłodnego. Także wynik badania zleconego podczas wcześniejszej wizyty u specjalisty (która odbyła się np. rok temu) nie upoważnia lekarza do wydania ostatecznej diagnozy.
Wyniki badania nasienia po przebyciu choroby, której towarzyszyła podwyższona temperatura ciała
Jeśli wyniki badania nasienia wskazują na pogorszone parametry liczebności, ruchliwości, czy morfologii plemników, należy ustalić, czy pacjent w okresie 2-3 miesięcy przed wykonaniem testu przechodził chorobę, której towarzyszyła podwyższona temperatura ciała. U wielu mężczyzn stan podgorączkowy lub gorączka mogą powodować przejściowe pogorszenie jakości nasienia, ponieważ do prawidłowego procesu spermatogenezy niezbędna jest temperatura o 1-2 stopnie niższa niż fizjologiczna temperatura ciała ludzkiego (ok. 36,6°C). W takim przypadku należy ponownie wykonać badanie, jednak dopiero po upływie ok. 3 miesięcy od momentu podwyższenia temperatury ciała. Dopiero po tym okresie szansa na uzyskanie lepszego wyniku jest największa.
Porady eksperta
