Jak dobrze wypoczywać? Sposoby na przywrócenie życiowej energii

Energia to jedno z podstawowych i najważniejszych pojęć związanych z funkcjonowaniem człowieka. Energia to zasób, który się wyczerpuje, ale można go odnawiać, czyli systematycznie wytwarzać. Jak wypoczywać, aby naładować "życiowe baterie" wyjaśnia dr Ewa Jarczewska-Gerc, psycholog motywacji.

Spis treści

1. Energia - skąd ją brać?
2. Wypoczynek - dlaczego trzeba wypoczywać?
3. Nie czekaj na "wielki urlop" - wypoczywaj codziennie
4. Odpoczywaj zgodnie z temperamentem
5. Odpoczywaj zgodnie z rodzajem zmęczenia
6. Pozytywne priorytety, czyli jak odpoczywać efektywnie?

Energia - skąd ją brać?

O tym, czy więcej energii "produkujemy", czy zużywamy, informuje nas tzw. dobowy bilans energetyczny. To dzienna różnica między wpływami energetycznymi a kosztami, które ponosimy wykonując określone zadania, lub radząc sobie z trudnymi sytuacjami. Skąd możemy czerpać życiową energię? Źródeł jest mnóstwo. Zalicza się do nich m.in.:

• odpowiednio długi sen,
• zdrową dietę,
• regularną aktywność fizyczną,
• pozytywne relacje z ludźmi,
• słońce,
• kontakt z przyrodą,
• realizację pasji,
• wypoczynek.

Wypoczynek - dlaczego trzeba wypoczywać?

Codzienny wypoczynek jako źródło energii bywa zaniedbywany. Coraz więcej osób twierdzi, że nie wie jak wypoczywać albo nawet, że nie umie tego robić. Tymczasem regularne przerwy w wykonywaniu aktywności zawodowych, są warunkiem koniecznym do zachowania zdrowych proporcji między pracą a życiem prywatnym, a także przeciwdziałają wypaleniu zawodowemu. Umiejętność właściwego wypoczywania wpływa dodatnie na bilans energetyczny, zapewniając nam zdrowie i dobre samopoczucie. Odpowiednia ilość zasobów energetycznych umożliwia nam efektywne radzenie sobie z trudnościami i stresem, ułatwia nam panowanie nad emocjami.

Kiedy jesteś wypoczęty, zdecydowanie łatwiej przychodzi ci kontrolowanie zachowania, np. w kłótniach z partnerem czy dyskusjach z dziećmi. Masz wtedy więcej siły na to, aby zareagować spokojnie i na chłodno, a nie w sposób impulsywny, który w takich sytuacjach aż „sam się prosi”, a potem wywołuje ogromne poczucie winy i wstyd.

Nie czekaj na "wielki urlop" - wypoczywaj codziennie

Skoro już wiadomo, że z wypoczynku, czyli regeneracji organizmu można czerpać same korzyści, pojawia się pytanie: jak to zrobić? Odpowiedź wcale nie jest taka prosta, bowiem formy wypoczynku powinny być dostosowane do naszego temperamentu i rodzaju zmęczenia. Niezależnie jednak od powyższych czynników, jednym z podstawowych błędów w myśleniu o regeneracji naszych zasobów jest odkładanie i czekanie na „wielki urlop”.

Taki sposób myślenia zakłada, że na co dzień nie odpoczniesz. Mówisz sobie: mam teraz zbyt wiele obowiązków, ale za 3 miesiące jadę na urlop i wtedy odpocznę. Nic bardziej mylnego! Powyższe podejście niestety kończy się zazwyczaj tym, że już w drodze na wymarzone wakacje zaczyna cię rozkładać choroba, a cały urlop lub jego znaczącą część spędzasz w łóżku, zamiast np. delektować się miejscowymi specjałami.

Odpoczywaj zgodnie z temperamentem

Gdy mówimy o temperamencie trzeba wspomnieć jak ważną rolę odgrywa poziom naszej reaktywności, czyli pobudliwości na bodźce. Osoby wysoko reaktywne to takie, które reagują silnie nawet na drobne bodźce. Jeśli wytrąci je coś z równowagi w ciągu dnia, długo to przeżywają i dojście do siebie zajmuje im zazwyczaj trochę czasu. Dla odmiany osoby nisko reaktywne, aby dobrze funkcjonować, potrzebują silnych i intensywnych przeżyć, a drobne sytuacje w ciągu dnia nie przedzierają się nawet do ich świadomości.

Poziom reaktywności znacząco wpływa na to, jak powinniśmy odpoczywać. O ile osoby wysoko reaktywne najwięcej skorzystają z raczej biernych i mało intensywnych form, takich jak czytanie książki w hamaku czy opalanie się na plaży, dla osoby nisko reaktywnej taka forma wypoczynku będzie rodzajem tortury. Oczywiście działa to także w drugą stronę. Osoba wysoko reaktywna, zmuszona do pójścia na ściankę wspinaczkową po pracy czy do nurkowania na wyjeździe wakacyjnym, w konsekwencji będzie jeszcze bardziej zmęczona i pozbawiona zasobów. Dla odmiany, w tych samych sytuacjach osoba nisko reaktywna wyprodukuje sporo energii i z ochotą przejdzie do kolejnych wyzwań.

Odpoczywaj zgodnie z rodzajem zmęczenia

Innym ważnym czynnikiem, który warto wziąć pod uwagę w procesie renowacji energetycznych zasobów, to rodzaj zmęczenia. Jedną ze skutecznych metod doboru form ładowania baterii jest zasada płodozmianu, czyli wykonywania czynności o innym charakterze, niż te dominujące w ciągu dnia. Dla przykładu, jeśli cały dzień siedzisz nad tekstami, operujesz na materiale pisanym, wówczas czytanie książki jako forma relaksu może się nie sprawdzić. W przypadku zmęczenia intelektualnego lepszymi formami wypoczynku będą aktywne formy: basen, siłownia, spacer, spotkanie z przyjaciółmi.

Przeczytaj także: Pływanie: dlaczego warto chodzić na basen? Siłownia dla kobiet - idealne miejsce do ćwiczeń Zalety spacerowania, czyli 5 powodów dla których warto iść na spacer

Dla odmiany, jeśli intensywnie pracujesz fizycznie w ciągu dnia i twój organizm jest przeciążony, wypoczywając zaangażują się w działalność intelektualną, wymagającą aktywności umysłowej, jak choćby czytanie czy w bardziej zaawansowanej formie, np. uczestnictwo w kursie językowym.

Masz w pracy codzienny, intensywny kontakt z ludźmi? Jesteś np. lekarzem lub nauczycielem? Zastanawiasz się czasem dlaczego bliskie ci osoby, z którymi spędzasz czas po pracy tak bardzo cię irytują? Dzieje się tak, bowiem bodźce związane z interakcją społeczną są bardzo angażujące i energochłonne. Choć na co dzień nie myślimy o mowie (komunikacji werbalnej) w ten sposób, to jest ona w istocie ruchem, w który zaangażowany jest cały aparat mowy. Dlatego po kilku godzinach rozmów z ludźmi to naturalne, że czujesz się po prostu zmęczony i najchętniej nie rozmawiałbyś już z nikim. Wbrew popularnym trendom nakazującym bycie zawsze i wszędzie duszą towarzystwa, masz prawo spędzić trochę czasu sam ze sobą, w ciszy czy z ulubioną muzyką, nie korzystając chwilowo z aparatu mowy.

Pozytywne priorytety, czyli jak odpoczywać efektywnie?

Jeśli zdecydowałeś się już na to, aby codziennie, świadomie regenerować swoje zasoby, czas na poznanie tzw. pozytywnych priorytetów, które znacząco ułatwiają proces wytwarzania energii. Pozytywne priorytety swoje korzenie mają w psychologii szczęścia, która zakłada, że to my sami każdego dnia decydujemy o tym, czy jesteśmy szczęśliwi, czy nie. Pozytywne priorytety, podejmowane w świadomy i regularny sposób, prowadzą do wzrostu jakości życia.

Pozytywny priorytet 1: delektowanie się Delektowanie się polega na świadomym przeżywaniu danej sytuacji, chwili czy stanu, intensyfikowaniu kontaktu z bodźcem lub przedłużaniu przyjemnego doświadczenia. Dla przykładu, podczas spaceru w parku możesz po prostu chodzić i rozmyślać o wszystkich problemach, które masz w tej chwili do rozwiązania, kompletnie nie skupiając się na otaczających nas drzewach i pięknie przyrody. Jednak dużo więcej skorzystasz, jeśli na chwilę oderwiesz się od codziennych przykrości i skierujesz swoją uwagę na naturę, zmiany, które można dostrzec wraz ze zmieniającymi się porami roku, powiew wiatru, słońce przebijające swe promienie przez liście czy krople deszczu.

Pozytywny priorytet 2: wdzięczność Wdzięczność polega na doświadczaniu pozytywnych emocji wskutek myśli, że jakaś siła - nasza wewnętrzna lub zewnętrzna (Bóg, natura, kosmos, inny człowiek) - jest odpowiedzialna za zdarzenie lub sytuację, której doświadczyliśmy. Na co dzień zapominamy o tym, że dobrze się nam wiedzie i zazwyczaj uświadamiamy to sobie dopiero, kiedy zaczyna się dziać coś złego. Uważamy za oczywiste, że jesteśmy zdrowi, bezpieczni, kochani przez innych. Jednak obiektywnie to wcale nie takie oczywiste. Badania pokazują, że ludzie, którzy świadomie odczuwają wdzięczność, osiągają wiele korzyści psychologicznych, takich jak pozytywne emocje, redukcja symptomów depresyjnych, wzrost obiektywnych wskaźników zdrowia.

Pozytywny priorytet 3: życzliwość Czym jest życzliwość każdy wie, jednak nie każdy praktykuje. Życzliwość może przyjmować różne formy - od bardzo drobnych zachowań typu obdarzenie uśmiechem nieznanej osoby czy przytrzymanie drzwi, po bardziej zaawansowane, typu zaoferowanie pomocy czy wsparcie finansowe. Czy wiesz co to jest błędne koło życzliwości? Polega ono na tym, że życzliwe zachowanie wobec jakiejś osoby, aktywizuje w niej regułę wzajemności i wówczas zazwyczaj także zachowuje się wobec nas życzliwie. Co więcej, bycie dla kogoś życzliwym generuje pozytywne emocje także w nas samych - czujemy się dobrze, będąc miłym czy pomocnym dla innych. Istnieje jednak także zjawisko odwrotne, czyli błędne koło nieżyczliwości. Polega ono na tym, że kiedy zachowujemy się niegrzecznie czy agresywnie, podobnych zachowań możemy się spodziewać od uczestnika interakcji. Dodatkowo, bycie niemiłym zazwyczaj owocuje u nas dysonansem poznawczym, czyli napięciem wynikającym z zaobserwowanej rozbieżności między tym, jak o sobie myślimy („jesteśmy fajni”), a jak się potem zachowujemy („jesteśmy niegrzeczni”).

Pozytywny priorytet 4: nadawanie znaczenia Nadawanie znaczenia polega na próbie zrozumienia pewnego zdarzenia, mimo że być może jest negatywne i nadaniu mu określonego sensu. Badania pokazują, że osoby chore na nowotwór, które potrafią w tej dramatycznej sytuacji odnaleźć sens i logikę doświadczenia, przez które muszą przejść, znacznie łatwiej przechodzą przez proces terapii i mają większe szanse na wyzdrowienie. Jak to się dzieje? Okazuje się, że nadawanie znaczenia, choć jest procesem mentalnym, silnie wpływa na nasze funkcjonowanie biologiczne, a dokładnie siłę układu odpornościowego.

Pozytywny priorytet 5: relacje z ludźmi Ludzie są ważni, a ich wpływ na nasz poziom energii, zdrowie i szczęście jest ogromny. Poczucie wsparcia społecznego sprawia, że nawet w trudnych momentach potrafimy sobie poradzić i wyjść z danej sytuacji bez większego kosztu. Dla przykładu udowodniono, że poczucie wparcia społecznego chroni przed negatywnym wpływem doświadczeń traumatycznych, takich jak powódź czy trzęsienie ziemi. Wsparcie społeczne jest także doskonałym buforem chroniącym przed depresją poporodową młode matki. Bliskie i bezpieczne więzi sprawiają także, że nie dotykają nas negatywne skutki chronicznego stresu, bowiem więzi stanowią „parasol ochronny” dla naszego układu odpornościowego.