Jak rozpoznać lękowy styl przywiązania? 5 kultowych postaci, które to pokazuje
Jak rozpoznać lękowy styl przywiązania? Choć to zjawisko występuje częściej, niż myślisz, wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że ich relacja opiera się na lęku, kontroli i poczuciu braku. Te 5 filmowych postaci pomoże lepiej zrozumieć, o co w tym chodzi i czym jest lękowy styl przywiązania.
Kino odzwierciedla naszą rzeczywistość, czasem nadając przy tym pierwiastek czegoś abstrakcyjnego. Niemniej nawet produkcje science fiction, czy fantasy mają namiastkę tego co ludzkie. Dzięki temu możemy w pewnym stopniu utożsamić się z bohaterem, jego historią, ale także oderwać od codzienności. Okazuje się jednak, że na ekranach można dostrzec różne oblicza zaburzeń psychicznych, dysfunkcji w relacjach, czy style przywiązania. Przygotowaliśmy kilka przykładów właśnie dotyczących ostatniego zagadnienia.
Czym są "style przywiązania" w psychologii?
Jak wynika z definicji American Psychological Association (APA) o stylu przywiązania mówimy w odniesieniu do sposobu, w jaki ludzie odnoszą się do innych w kontekście bliskich relacji.
To właśnie określony styl przywiązania wpływa na poczucie własnej wartości oraz interpersonalne zaufanie. Teoretycznie zakłada się, że poczucie stopnia bezpieczeństwa w dorosłych relacjach jest bezpośrednio powiązany z tym, jak w okresie dzieciństwa wyglądało budowanie relacji.
Jakie są 4 typy przywiązania?
Zazwyczaj w psychologii identyfikowane są cztery rodzaje stylu przywiązania obserwowane u osób dorosłych, a mianowicie:
- bezpieczny,
- lękowo-ambiwalentny,
- lękowo-unikający,
- zdezorganizowany.
Dziś skupimy się na lękowych stylach przywiązania, które mogą odzwierciedlać nasz sposób tworzenia relacji, nawet jeśli do tej pory nie mieliśmy takiej świadomości. Posłużymy się jednak postaciami z filmów i bajek, by lepiej opisać poszczególne przykłady.
Jak rozpoznać lękowy styl przywiązania?
O lękowym stylu przywiązania mówimy, kiedy osoba budująca związek czy inną bliską relację wciąż czuje niepewność. Często zatem towarzyszy jej potrzeba nieustannej kontroli drugiej osoby, trudno jej zaufać, jest podejrzliwa. Zachowanie to wynika z prostego faktu - boi się odrzucenia, łaknie czułości i miłości, jednocześnie mając w sobie lęk, że pojawi się ktoś inny, lepszy.
Lękowy styl przywiązania, który uwidacznia się w dorosłym życiu często jest konsekwencją tego jak w dzieciństwie wyglądały nasze relacje z rodzicami. Jeżeli zachowanie rodzica było niespójne - a zatem czasem był wspierający, a innym razem chłodny, obojętny, niedostępny emocjonalnie, lub co gorsza, budził strach - to w dziecku kształtowała się niepewność.
Dziecko wychowujące się z takim rodzicem nie wie, czy zasługuje na miłość, uwagę, czy jest kimś ważnym. A kiedy rodzic powtarza takie zachowania, to z czasem w małym człowieku buduje się przeświadczenie, że jest niewystarczający, że powinien być lepszy, żeby zasłużyć na przychylność rodzica.
Styl lękowo-unikający i lękowo-ambiwalentny. Jak je rozpoznać?
Chwiejność w relacjach z opiekunem może wykształcić w dziecku styl lękowo-unikający. Oznacza to, że dziecko nie szuka możliwości interakcji z rodzicem lub opiekunem, a wręcz buduje bliskie relacje z rodzicami koleżanki, czy kolegi. W dorosłym życiu ten styl przejawia się tym, że dana osoba przedkłada własną niezależność nad potrzebę bliskości, unika silnych emocji i zobowiązań.
Z kolei w przypadku stylu lękowo-ambiwalentego dziecko, a później osoba dorosła ma poczucie, że to inni mają problem ze zbliżaniem się do nich, polubieniem ich, zaakceptowaniem. Osoby te często nie dowierzają, że są kochane, potrzebują potwierdzenia i wciąż boją się, że zbudowana relacja się rozpadnie. Nie lubią długiej rozłąki z partnerem, doświadczają lęku przed porzuceniem i nieustannie szukają sposobu, by utwierdzić się w poczuciu, że są ważne dla partnera.
W skrócie można uznać, że zarówno w dzieciństwie, jak i w życiu dorosłym osoby o lękowo-ambiwalentnym stylu przywiązania mamy do czynienia z emocjonalną huśtawką - szczęścia, kiedy czują się kochane i bliska osoba jest obok, a jednocześnie lęku, że to zaraz minie, ucieknie, skończy się.
Przykłady lękowego stylu przywiązania: Shrek i osioł
Skoro wiemy już, czym charakteryzują się lękowe style przywiązania, warto podać kilka przykładów, które odzwierciedlają ten stan.
Po pierwsze film animowany pt. "Shrek". Choć większość z nas skupia się na całej fabule, czy zabawnych dialogach, dobrze jest czasem przyjrzeć się samym bohaterom. Wielki zielony ogr wyrusza na wyprawę w celu uratowania Fiony, pięknej księżniczki. Kluczowa jednak okazuje się być pomoc osła, małego gadatliwego i nad wyraz przyjaznego zwierzaka.
To właśnie "przylepna" natura osła jest kluczem do ich relacji. Choć Shrek wciąż go od siebie odsuwa, tworzy dystans, to osioł lgnie do niego, pragnie akceptacji i miłości, nie zraża go nawet to, że zielony duży kolega stara się go od siebie odsunąć. Ostatecznie udaje się im stworzyć przyjacielską relację.
Te dwie postaci obrazują dwa lękowe style przywiązania jednocześnie. Shrek przez dystans i chłód reprezentuje styl lękowo-unikowy, a osiołek przez natarczywość i ogromną potrzebę miłości styl lękowo-ambiwalentny. W kolejnych częściach można zauważyć jak każdy z bohaterów, tworzy coraz zdrowsze relacje.
Przykłady lękowego stylu przywiązania: rybka Nemo i jej tata
Kolejny przykład z bajki, tym razem produkcja “Gdzie jest Nemo?” i relacja ojca Marlina z synem Nemo. Marlin jest nadopiekuńczym tatą (rybką), ponieważ zarówno jego żona, jak i setki wcześniejszego potomstwa zostały zjedzone przez barakudę, dużą rybę drapieżną.
Mały Nemo ma dość i zaczyna się buntować, wpadając w różne tarapaty. Ojciec drży o jedynego syna, przez co jego miłość jest przepełniona lękiem. Ten film animowany jest dobrym przykładem tego, jak trauma wywołana utratą żony i pozostałych dzieci przekłada się na styl przywiązania względem jedynej bliskiej osoby. Marlin wykształcił w sobie styl lękowo-ambiwalentny.
Lękowy styl przywiązania w filmach i serialach: "Zmierzch", "Przyjaciele"
Kolejnym przykładem jest Bella z kultowej sagi pt. “Zmierzch”. W drugiej części Edward musi zachować dystans względem ukochanej, bo tylko tak może zapewnić jej bezpieczeństwo. Znika i informuje ją, że już nigdy go nie zobaczy. Jednak okazuje się, że kiedy Bella jest w niebezpieczeństwie, widzi jego obraz. To z kolei sprawia, że zaczyna prowokować różne sytuacje tylko po to, by znów mieć przed oczami ukochaną osobę. Nagłe i długotrwałe rozstanie z Edwardem wykształciło w niej lękowo-ambiwalentny styl przywiązania.
Piąty przykład to postać Rossa w serialu “Przyjaciele”. Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania Rossa do Rachel możemy zauważyć zarówno w drugim jak i w trzecim sezonie. To właśnie wtedy jego ukochana otrzymuje pracę Bloomingdales i bardziej skupia się na karierze niż relacji.
Ta zmiana wywołuje u Rossa lęk przed utratą ukochanej kobiety, jest wręcz przekonany, że Rachel porzuci go dla Marka, kolegi z pracy. Zagrożone poczucie bezpieczeństwa u Rossa prowadzi do wielu kłótni w związku. Ostatecznie Rachel prosi o słynną “przerwę” w tworzeniu relacji. Ross z poczuciem porażki i odrzucenia spędza noc z inną kobietą.
