Pora dnia ma znaczenie. Ekspert: leki przyjmowane o złej godzinie mogą zaszkodzić

Lekarz zalecił, by łykać tabletki rano, a ty przyjmujesz je wtedy, kiedy sobie przypomnisz? To błąd - zdaniem dr Tobiasa Eckle, profesora anestezjologii, kardiologii i biologii komórki z Uniwersytetu Colorado w Denver na to, jak działają leki, wpływa nasz rytm dobowy. 24-godzinnemu cyklowi dnia i nocy podlegają wszystkie żywe organizmy na ziemi i z tego powodu wiele leków - w tym statyny obniżające wysoki cholesterol czy leki na refluks żołądkowy - może działać inaczej o różnych porach doby.

Dr Tobias Eckle wraz ze współpracownikami od wielu lat bada chronoterapię, czyli wpływ pory dnia na rozwój choroby i skuteczność leczenia. Chronoterapia ma związek z chronobiologią, czyli przekonaniem, że ludzie funkcjonują według zegara biologicznego, dobowego rytmu dnia i nocy: są aktywni w ciągi dnia i odpoczywają w nocy.

Temu rytmowi podlegają wszystkie funkcje życiowe i w związku z tym czas wykonywania różnych czynności - na przykład ćwiczeń czy spożywania posiłków - może mieć wpływ na zdrowie. Przykładem jest jedzenie w nocy, które z czasem może doprowadzić do znacznego wzrostu masy ciała. W ciągu dnia substancje odżywcze z pożywienia są wykorzystywane do celów życiowych, w nocy natomiast organizm odpoczywa, dlatego jedzenie o tej porze jest przetwarzane głównie na tłuszcz, który następnie jest magazynowany.

Rytm dobowy ma wpływ na działanie leków

Zdaniem eksperta rytm okołodobowy może również wpływać na skuteczność leczenia. Dr Tobias Eckle twierdzi, że określone białka, które mają modyfikować leki, mogą w ciągu kolejnych 24 godzin inaczej reagować na substancje czynne.

Już ponad 50 lat temu odkryto, że lek obniżający cholesterol, symwastatyna, jest bardziej skuteczny gdy jest przyjmowany na noc - jest tak, ponieważ enzym wątrobowy, w który celuje ten lek, jest bardziej aktywny w nocy (dlatego wielu lekarzy zgodnie z zaleceniem FDA poleca pacjentom przyjmowanie symwastatyny wieczorem).

Z kolei badania z lat 90. wykazały, że pora dnia ma również znaczenie w trakcie skojarzonej chemioterapii u osób z rakiem jelita grubego - pozwala zwiększyć jej skuteczność i zmniejszyć toksyczność leczenia. Jest tak, gdyż komórki nowotworowe dzielą się w różnym tempie w ciągu doby, w ciągu 24 godzin zmienia się także tempo metabolizowania leków w organizmie.

Przykładami leków, które działają lepiej, gdy są przyjmowane wieczorem, przed snem, są niektóre leki obniżające ciśnienie krwi, leki na refluks żołądkowy oraz omeprazol stosowany głównie w chorobie wrzodowej.

Zażycie leku o złej porze może zaszkodzić

Zdaniem dr Tobiasa Eckle przyjęcie określonych leków o niewłaściwej porze doby może zaszkodzić. Tezę potwierdza m.in. niedawne odkrycie jego zespołu badawczego, który dowiódł, że stosowanie jednego ze środków uspokajających, midazolamu, używanego m.in. w trakcie zabiegów chirurgicznych, w nocy może zwiększać ryzyko uszkodzenia serca.

"Kiedy przeanalizowaliśmy dane z 50 placówek medycznych dotyczące występowania uszkodzeń serca podczas zabiegów chirurgicznych w latach 2014-2019, stwierdziliśmy, że przyjmowanie midazolamu podczas nocnych operacji może ponad trzykrotnie zwiększać ryzyko uszkodzenia serca u zdrowych pacjentów." - stwierdził ekspert.

Ponieważ reakcja organizmu na lek może się różnić w zależności od tego, czy jest on przyjmowany rano, w ciągu dnia czy wieczorem, zdaniem dr Eckle logiczne jest, że przyjmowanie leków o określonych porach może zwiększyć ich skuteczność i zmniejszyć skutki uboczne.

Dlatego przyjmując leki warto trzymać się zaleceń określonych w ulotce lub przez lekarza. W przypadku leków, dla których nie opracowano takich zaleceń, konieczne są zaś dalsze badania, które pozwolą określić najlepszy czas ich podawania. Zdaniem eksperta uwzględnienie pory dnia zażywania leków może w niektórych przypadkach wymagać zmiany składu - chodzi zwłaszcza o te leki, które utrzymują się w organizmie dłużej, niż 24 godziny.  

Katarzyna Hubicz