Zmiana czasu z letniego na zimowy nastąpi w nocy z 25 na 26 października 2025 roku. Cofniemy zegarki o godzinę, zyskując sen, ale tracąc równowagę biologiczną. Sprawdź, jak przestawienie zegarków wpływa na rytmy dobowe, układ nerwowy i serce oraz dlaczego eksperci coraz częściej mówią o zniesieniu zmiany czasu.
Kiedy zmieniają czas z letniego na zimowy 2025 – jak przestawiamy zegarki
Zmiana czasu w Polsce nastąpi w nocy z soboty 25 października na niedzielę 26 października. O godzinie 3:00 cofniemy zegarki na 2:00, dzięki czemu formalnie śpimy dłużej o godzinę. Obowiązek wynika z rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów oraz dyrektywy UE, zgodnie z którą czas letni trwa od ostatniej niedzieli marca do ostatniej niedzieli października. Zmiana czasu z letniego na zimowy oznacza wcześniejszy zachód słońca, krótsze popołudnia i dłuższe wieczory. Dla wielu osób to trudny moment adaptacyjny – nie tylko logistycznie, ale i biologicznie.
Czas zimowy a letni – różnice i wpływ na rytm dobowy
Cykliczne zmiany czasu bezpośrednio ingerują w rytmy cyrkadianowe, czyli mechanizm sterujący snem, temperaturą ciała, ciśnieniem i wydzielaniem hormonów. Jądro nadskrzyżowaniowe w podwzgórzu reaguje na światło, dlatego nagłe przesunięcie godziny zakłóca synchronizację zegara biologicznego. Badania American Academy of Sleep Medicine wykazały, że ponad 50 proc. osób odczuwa zwiększone zmęczenie po zmianie czasu. Niedobór snu, płytszy sen REM i spadek poziomu melatoniny prowadzą do senności, drażliwości i gorszej koncentracji. Asynchronia między rytmem biologicznym a rzeczywistym czasem może zwiększać ryzyko wypadków komunikacyjnych i błędów poznawczych.
Zmiana czasu a choroby sercowo-naczyniowe i układ nerwowy
Badania z Finlandii i Szwecji potwierdzają, że w pierwszych dniach po zmianie czasu rośnie liczba zawałów serca i udarów niedokrwiennych. Mechanizmy biologiczne obejmują wzrost napięcia układu współczulnego, wyższe ciśnienie krwi, większą krzepliwość oraz wzrost stężenia kortyzolu – hormonu stresu. Odwrotna tendencja występuje przy przejściu na czas zimowy – dodatkowa godzina snu obniża obciążenie serca, lecz zaburzenie rytmu nadal może nasilać objawy u osób z chorobami układu krążenia. Zmiana czasu wpływa również na układ nerwowy: badania duńskie wykazały 11 proc. wzrost przypadków depresji po przestawieniu zegarków, a badania australijskie – zwiększoną liczbę samobójstw wśród mężczyzn.
Czas zimowy – śpimy dłużej czy krócej i jak reaguje organizm
Teoretycznie śpimy dłużej o godzinę, jednak dla organizmu nie zawsze jest to odpoczynek. Przesunięcie rytmu światła i ciemności powoduje spadek wydzielania melatoniny i zakłóca fazy snu. W pierwszych dniach po zmianie czasu częściej występują bóle głowy, bezsenność, rozdrażnienie i uczucie „rozbicia”. Utrzymujący się niedobór snu może prowadzić do zaburzeń metabolicznych, zwiększonego poziomu glukozy we krwi i insulinooporności. Zmienia się również gospodarka hormonalna – rośnie grelina odpowiedzialna za głód, a spada leptyna, co sprzyja przejadaniu się i otyłości.
Czas letni czy zimowy jest naturalny – perspektywa medyczna
Z biologicznego punktu widzenia czas zimowy jest bliższy naturalnemu rytmowi człowieka. Mimo to krótszy dzień i niedobór światła mogą pogarszać samopoczucie, szczególnie u osób z depresją sezonową (SAD). Zmiana czasu wiąże się ze spadkiem aktywności serotoniny i dopaminy, co przekłada się na obniżony nastrój i mniejszą motywację. Długotrwałe zakłócenie rytmu dobowego może osłabiać odporność, a u osób z chorobami autoimmunologicznymi – nasilać objawy. Z drugiej strony, krótkotrwały stres adaptacyjny może zwiększać aktywność komórek NK odpowiedzialnych za zwalczanie infekcji i komórek nowotworowych.
Czy zmiana czasu powinna zostać zniesiona?
Od lat trwa dyskusja nad zniesieniem zmian czasu. Parlament Europejski rekomendował, by państwa członkowskie same wybrały stały czas. Polska początkowo optowała za rezygnacją z przestawiania zegarków, lecz do tej pory nie wprowadzono zmian. Z medycznego punktu widzenia utrzymanie jednolitego czasu przez cały rok mogłoby zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, poprawić jakość snu i zdrowie psychiczne oraz ograniczyć liczbę wypadków w pierwszych dniach po zmianie czasu.
Źródło:
- Zhang H, Dahlén T, Khan A, Edgren G, Rzhetsky A. Measurable health effects associated with the daylight saving time shift. PLoS Comput Biol. 2020 Jun 8;16(6):e1007927. doi: 10.1371/journal.pcbi.1007927.
- https://www.aan.com
- Poradnik Zdrowie
