Spis treści
- Czym grozi ukąszenie pająka jadowitego
- Co zrobić, gdy ukąsi pająk jadowity
- Najgroźniejsze pająki jadowite
Jadowite pająki coraz częściej są bohaterami doniesień medialnych. Czy naprawdę mamy się czego bać?
Największą krzywdą, jaką możemy odczuć, gdy ukąsi nas pająk żyjący w Polsce w naturalnych warunkach, jest reakcja alergiczna. To prawda, że ona również bywa groźna, a w skrajnych przypadkach może wywołać nawet wstrząs anafilaktyczny. Jednak takie reakcje zdarzają się rzadko.
W zdecydowanej większości przypadków ukąszenie przez naszego rodzimego pająka (i większość egzotycznych) nie zostawia śladów. Chyba, że jest to któryś z gatunków jadowitych pająków, który uciekł z domowej hodowli lub przywędrował do Polski w pudle z bananami i odkryli go klienci przy okazji zakupów.
Choć pająk sam z siebie zwykle nie atakuje, a jedynie broni się, np. gdy zostanie przygnieciony lub przypadkowo wzięty do ręki (wyjątkiem są osobniki z gatunku ptaszników), to jednak sytuacje, w których pająki odkrywane są w polskich supermarketach, zdarzają się coraz częściej.
Choćby z tego powodu warto wiedzieć, jakie pająki jadowite są najgroźniejsze i co zrobić w razie ukąszenia.
Czym grozi ukąszenie pająka jadowitego
Choć niemal każdy pająk wytwarza jad, dobra wiadomość jest taka, że jad tylko 3 procent ze znanych nam obecnie gatunków pająków jest szkodliwy dla ludzi.
Są trzy rodzaje pajęczego jadu:
- jad neurotoksyczny, który atakuje układ nerwowy i może doprowadzić do paraliżu
- jad hemolityczny, uszkadzający czerwone krwinki i naczynia krwionośne
- jad cytotoksyczny, doprowadzający do powstania trudnych do wygojenia ran, które nieraz wymagają wręcz przeszczepów skóry
Jad niektórych osobników, np. pająków z rodziny Sicarius, łączy te trzy cechy.
To, czy ukąszenie będzie śmiertelne, czy też wywoła "jedynie" nieprzyjemne, ale przemijające wraz z czasem objawy, zależy zarówno od tego, który to gatunek, jak i d osoby, którą ukąsił - na efekty działania jadu i zawartych w nim toksyn często mocniej reagują dzieci.
Co zrobić, gdy ukąsi pająk jadowity
Osoba, którą ugryzł jadowity pająk musi jak najszybciej dotrzeć do szpitala, gdzie dostanie antytoksynę (surowicę przeciwjadową) - czas ma tu decydujące znaczenie, gdyż inaczej zaatakowane przez toksynę z jadu tkanki mogą zacząć obumierać, co może skończyć się nawet amputacją kończyny.
W takiej sytuacji należy wezwać pogotowie, zabezpieczyć pająka (lub chociaż zrobić mu zdjęcie komórką) - to pomoże zidentyfikować winowajcę i lepiej dobrać leczenie.
By opóźnić wchłanianie się jadu osobę pokąsaną należy ułożyć na ziemi (w tej pozycji krążenie krwi jest wolniejsze) i dać jej do picia coś ciepłego.
Opaskę uciskową na pokąsaną kończynę zakładamy (zawsze powyżej miejsca ukąszenia) tylko, jeśli dotarcie do lekarza w ciągu dwóch godzin jest niemożliwe - po upływie tego czasu, gdy kończyna puchnie, rankę po ukąszeniu powinno się lekko naciąć, rozchylić, a następnie odessać jad np. za pomocą rozgrzanego i przyłożonego do skóry niewielkiego kieliszka (lub naczynia o niewielkiej średnicy).
Jeśli natkniesz się na egzotycznego pająka (np. w pudle z bananami w sklepie) nie próbuj go zabijać, zwłaszcza, że nie wiesz, z którym gatunkiem masz do czynienia. Pająka należy unieruchomić - zamknąć w foliowym worku, przykryć wiadrem - by nie mógł uciec, a następnie wezwać ekopatrol.
Najgroźniejsze pająki jadowite
Wśród niemal 40 tysięcy gatunków pająków, jakie dotąd sklasyfikowano, istnieje wiele takich, z którym kontakt może skutkować poważnymi problemami. Oto te najbardziej groźne.
- Wałęsak brazylijski (Phoneutria). Występuje w Ameryce Południowej, osiąga długość nawet 5 cm (a rozstaw jego nóg może wynieść do 15 cm). Jedno jego ukąszenie może zabić dorosłego człowieka. Ukąszenie jest bolesne, powoduje mdłości i wymioty, drgawki, skurcze, a także obrzęk w miejscu ukłucia. Jego jad ma jednak również i cenne właściwości: u mężczyzn może wywołać długotrwałą (choć bolesną) erekcję, za którą odpowiada zawarte w jadzie białko o nazwie Tx2-6, zwiększające ciśnienie krwi. Dlatego obecnie badany jest jako potencjalny lek na potencję.
- Ptasznik australijski (podkopnik, Atrax robustus). Żyje w Australii, jest duży (do 7 cm długości ciała), brunatnoczarny. Atraksy są najbardziej aktywne o zmierzchu i w nocy. Ich sieci mają charakterystyczny kształt lejka - pająk czyja na swoje ofiary przy jego węższym wylocie. To jeden z nielicznych gatunków, które potrafią długo gonić swoją ofiarę. Jego szczękoczułki są w stanie przebić nawet buty ze skóry, a w jadzie są substancje atakujące układ nerwowy. Ukąszenie często kończy się śmiercią.
- Ptasznik zdobiony. Osiąga wraz z odnóżami długość do 25 cm, jest pięknie ubarwiony i bardzo groźny – jego jad powoduje bardzo silne skurcze.
- Czarna wdowa (Latrodectus mactans). Żyje na terenach USA, Meksyku, Kuby, Hawajach i Bermudach. Jest nieduży (około 1 cm wielkości), a ofierze wstrzykuje jad, który co prawda raczej nie zabije dorosłego człowieka (gdyż jest go zbyt mało), ale powoduje nieprzyjemne objawy: skurcze mięśni klatki piersiowej utrudniające oddychanie i bardzo bolesne skurcze mięśni brzucha, które mogą utrzymywać się nawet przez dwie doby po ugryzieniu.
- Pustelnik Chilijski (Loxosceles laeta). Występuje w USA i w Ameryce Południowej. Dorasta do 4 cm, na grzbiecie ma charakterystyczny znak w kształcie skrzypiec, ma też trzy pary oczu. Jego jad powoduje rozległą martwicę tkanek, która może doprowadzić do śmierci.
- Sicarius - pająki z tej rodziny żyją w Afryce i w Ameryce Południowej na terenach pustynnych: osiągają do 5 cm, a ich cechą charakterystyczną jest to, że potrafią nawet rok przeżyć bez wody. Zagrzebują się w piasku i znienacka atakują ofiarę. Ich jad poraża układ nerwowy, uszkadza czerwone ciałka krwi oraz uszkadza komórki i narządy wewnętrzne ofiary. Może doprowadzić do zgonu w ciągu 24 godzin.
- Latrodectus hasselti – żyje w Australii i w Azji. Podobnie jak czarna wdowa, osiąga niewielkie rozmiary. W jego jadzie są neurotoksyny. Kąsają zwykle samice, a ich ukąszenia są bardzo bolesne - ugryzienia kończą się skurczem mięśni, wymiotami, silnym bólem.
