Młodzi Polacy "idą pod nóż", by schudnąć. Lekarze alarmują: to rozwiązanie ma ukrytą cenę

Wielu młodym ludziom zmagającym się z otyłością, operacja zmniejszenia żołądka wydaje się jedynym skutecznym ratunkiem. Coraz częściej wykonywane operacje bariatryczne u młodzieży niosą jednak ze sobą ukryte ryzyko, o którym rzadko się mówi. Nowe badania pokazują, że ceną za szybką utratę wagi mogą być nieoczekiwane skutki zdrowotne.

• Analiza badań z pięciu krajów potwierdza, że popularne operacje bariatryczne prowadzą do spadku gęstości kości u nastolatków. Kluczowy dla zdrowia kości jest rodzaj zabiegu, ponieważ nie wszystkie metody operacyjne niosą to samo ryzyko.
• Utrata masy kostnej jest bardziej związana z czasem, jaki minął od operacji, niż ze stopniem utraty wagi.
• Eksperci wskazują na konieczność monitorowania gęstości kości przez co najmniej pięć lat po zabiegu.

Operacje żołądka u nastolatków. Dlaczego stają się coraz częstsze?

Problem otyłości wśród nastolatków w Polsce staje się coraz poważniejszy i stanowi duże wyzwanie dla nas wszystkich. Jak pokazują dane Narodowego Funduszu Zdrowia, z nadmierną masą ciała zmaga się już 13% chłopców i 5% dziewcząt, a nasze dzieci niestety znajdują się w czołówce najszybciej tyjących w Europie.

W związku z rosnącą liczbą pacjentów cierpiących na otyłość, coraz częściej rozważanym rozwiązaniem stają się operacje bariatryczne, czyli zabiegi zmniejszania żołądka. Według informacji warszawskiego oddziału NFZ, w ubiegłym roku przeprowadzono w Polsce aż 6,7 tysiąca takich procedur (w większości u dorosłych pacjentów).

Szczególnie niepokojące są dane dotyczące opóźnień w diagnozie. Z badania przeprowadzonego w czterech polskich ośrodkach pediatrycznych, dowiadujemy się, że u zdecydowanej większości, bo aż u 83% badanych dzieci, ciężką otyłość można było stwierdzić już w wieku około 3 lat. Niestety, średnio mijało kolejnych 7 lat, zanim te dzieci trafiały pod opiekę specjalisty.

W jednym z wywiadów lekarka, dr Krakowczyk, zwróciła uwagę, że w Polsce operacje bariatryczne wykonuje się już nawet u 8- i 9-latków. Do zabiegu kwalifikowani są pacjenci, których wskaźnik BMI (czyli indeks masy ciała) przekracza 40, lub 30, jeśli otyłości towarzyszą już inne poważne choroby. Właśnie dlatego tak ważne staje się zrozumienie, jakie długofalowe skutki takie operacje mogą mieć dla młodego, wciąż rozwijającego się organizmu.

Jakie są skutki operacji bariatrycznej? Tak wpływa na kości

Okres dorastania to czas, w którym nasze kości budują swoją siłę na całe życie. Można to porównać do budowania fundamentów domu - im są solidniejsze, tym bezpieczniejsza będzie cała konstrukcja w przyszłości. Dlatego wszelkie niedobory w tym kluczowym okresie mogą zwiększać ryzyko złamań w dorosłości. Dlatego też pojawia się coraz więcej sygnałów, że niektóre rodzaje operacji bariatrycznych mogą wpływać na zdrowie kości nastolatków.

Badanie zespołu pod kierownictwem prof. Miriam Bredelli, opublikowane na łamach czasopisma „Radiology”, pokazało, że już dwa lata po rękawowej resekcji żołądka (zabiegu polegającego na zmniejszeniu żołądka do kształtu przypominającego rękaw) u młodych pacjentów zauważono istotny spadek gęstości kości. Choć pacjenci stracili na wadze, to jednocześnie w ich szpiku kostnym wzrosła zawartość tłuszczu, co jest niekorzystne dla struktury kości.

Te obserwacje potwierdza duży przegląd badań i metaanaliza, która objęła ponad 600 pacjentów z pięciu krajów. Wykazała ona, że zarówno wspomniana resekcja rękawowa żołądka, jak i bypass żołądka (operacja, która zmienia drogę pokarmu, omijając większość żołądka) wiążą się ze spadkiem gęstości mineralnej kości (wskaźnika, który pokazuje, jak mocne są kości). Jednocześnie zaobserwowano wzrost markerów resorpcji kości (czyli wskaźników pokazujących, jak szybko organizm „rozpuszcza” starą tkankę kostną).

Co jednak bardzo ważne, ta sama analiza wskazała, że inne metody, takie jak regulowana opaska żołądkowa czy balony wewnątrzżołądkowe, nie miały negatywnego wpływu na gęstość kości. To kluczowa informacja przy wyborze najlepszej metody leczenia dla młodych pacjentów.

Ryzyko dla kości rośnie z każdym rokiem po operacji. Jakie badania są kluczowe?

A co dzieje się z kośćmi w jeszcze dłuższej perspektywie? Najnowsze dane pochodzą z badania Teen-LABS, którego wyniki z 15-letniej obserwacji pacjentów zaprezentowano niedawno na spotkaniu Amerykańskiego Towarzystwa Badawczego Kości i Minerałów (ASBMR).

Już wcześniejsza publikacja z tego samego projektu, dała do myślenia. Objęła ona ponad setkę młodych dorosłych i pokazała, że w okresie od 5 do 11 lat po operacji gęstość ich kości była znacznie niższa w porównaniu z osobami, które nie przeszły zabiegu. Różnice były szczególnie widoczne w biodrze, gdzie ubytek wynosił nawet 10% u pacjentów po operacji ominięcia żołądkowo-jelitowego. Co ciekawe, badanie to wykazało, że niższa gęstość kości była bardziej związana z czasem, jaki upłynął od operacji, a nie z samą utratą wagi.

Jak sprawdzić gęstość kości?

W świetle tych odkryć eksperci formułują konkretne zalecenia. Jak wskazano, dobrym pomysłem jest wykonanie badania densytometrycznego metodą DXA (to rodzaj specjalnego, bezbolesnego prześwietlenia, które precyzyjnie mierzy gęstość kości) jeszcze przed operacją, a następnie powtarzanie go regularnie przez co najmniej pięć lat po zabiegu. Szczególną uwagę warto zwrócić na pacjentów, u których już na starcie wskaźnik Z-score (który porównuje gęstość kości badanej osoby do średniej dla zdrowych rówieśników) jest niski.

Warto przy tym wspomnieć o wynikach badania AMOS2, przytoczonych w tej samej publikacji. Co prawda również wykazało ono spadek gęstości kości u operowanych nastolatków przez pierwsze dwa lata, jednak wartości te wciąż mieściły się w granicach normy dla ich wieku. Takie kompleksowe podejście i regularne monitorowanie stanu kości pozwala wcześnie wykryć ewentualne problemy i podjąć działania, które pomogą chronić szkielet młodych pacjentów na całe przyszłe życie.