Wirus HPV groźny również dla mężczyzn. Objawy, przebieg i leczenie zakażenia

Wirus HPV u mężczyzn rzadko jest przyczyną poważnych problemów zdrowotnych. Jeśli jednak układ odpornościowy nie jest wystarczająco silny, by zwalczyć wirusa, mogą pojawić się powikłania, które są trudne do wyleczenia i niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia. Wirus HPV u mężczyzn może bowiem wywołać raka prącia, odbytu, a także nowotwory głowy i szyi. Jakie są objawy zakażenia i w jaki sposób można je wykryć?

Spis treści

1. Jak dochodzi do zakażenia wirusem HPV u mężczyzn?
2. Objawy zakażenia wirusem HPV u mężczyzn
3. Diagnoza zakażenia wirusem HPV u mężczyzn 
4. Test na obecność HPV u mężczyzn
5. Leczenie zakażenia wirusem HVP u mężczyzn 
6. Szczepionka przeciw HPV dla mężczyzn i inne metody profilaktyczne

Wirus HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) u większości mężczyzn nie powoduje problemów zdrowotnych. Według badań tylko u około 1% aktywnych seksualnie mężczyzn może on być przyczyną trudnych do wyleczenia brodawek narządów moczowo-płciowych, grudkowatości bowenoidalnej oraz choroby Bowena. Jeszcze rzadziej przyczynia się do powstania raka prącia i odbytu. Prawdopodobieństwo wystąpienia tych schorzeń zwiększa się u mężczyzn:

• homo- i biseksualnych (jest 17 razy większe niż u mężczyzn heteroseksualnych),
• z chwilowo osłabionym układem odpornościowym,
• którzy są nosicielami wirusa HIV.

Jak dochodzi do zakażenia wirusem HPV u mężczyzn?

Wirus brodawczaka ludzkiego jest przenoszony poprzez kontakt z naskórkiem, w wyniku czego powstają tzw. kurzajki oraz brodawki, lub poprzez kontakty seksualne. Istnieje około 100 typów wirusów HPV, jednak zarówno dla mężczyzn, jaki i dla kobiet najgroźniejsze są tylko niektóre typy wirusa.

• typy niskiego ryzyka: są to wirusy HPV typu 1 i 2 wywołujące tylko kurzajki czy brodawki stóp. Z kolei wirusy HPV typu 6 i 11 to typy wirusów przenoszonych drogą płciową, które wywołują kłykciny kończyste. Są to płaskie lub wypukłe brodawki, które umiejscawiają się na zewnątrz narządów płciowych i wokół odbytu;
• typy wysokiego ryzyka (onkogenne, czyli związane z rozwojem nowotworu): wirusy HPV 16 i 18 są wysoko rakotwórcze, jednak u mężczyzn bardzo rzadko są przyczyną raka prącia czy odbytu.

Objawy zakażenia wirusem HPV u mężczyzn

Większość infekcji wywoływanych przez HPV nie ma znaczenia klinicznego, ponieważ bardzo często dzięki działaniu układu immunologicznego zakażenie brodawczakiem ustępuje samoistnie. Wtedy zakażenie wirusem HPV przebiega w postaci bezobjawowej - jest to tzw. faza latencji.

Jednak zanim dojdzie do samoczynnej eliminacji wirusa z organizmu, mija ok. 2 lat. W tym czasie osoba zakażona może nieświadomie zarazić partnera seksualnego.

W przypadku mężczyzn, których system immunologiczny jest osłabiony, może dojść do przewlekłego zakażenia HPV i wtedy choroba przebiega w postaci klinicznej. W przypadku klinicznym objawami zakażenia są:

• brodawki narządów moczowo-płciowych - kłykciny, czyli brodawki płciowe u mężczyzn mogą się pojawić na penisie (najczęściej na żołędzi pod napletkiem i w środkowej części penisa), na mosznie, w pachwinach i w okolicy odbytu, a nawet wewnątrz cewki moczowej. Brodawki mogą być wypukłe, płaskie lub w kształcie kalafiorowatych guzków. Zwykle kłykciny pojawiają się kilka tygodni lub miesięcy po stosunku płciowym z osobą zakażoną. Nie przekształcą się one w nowotwór i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia.

Stany przedrakowe

• grudkowatość bowenoidalna - różowe lub o lekko brunatnym odcieniu zmiany grudkowate, wieloogniskowe zlokalizowane na żołędzi;
• choroba Bowena - to postać raka kolczystokomórkowego przedinwazyjnego skóry. Objawia się sinoczerwonymi grudkami, o gładkiej, błyszczącej powierzchni, które są zlokalizowane na żołędzi prącia.

W przypadku długotrwałej infekcji, która trwa kilka miesięcy, a nawet lat, wirus brodawczaka może doprowadzić do chorób zagrażających życiu:

• raka odbytu - objawy to krwawienie, ból, świąd lub wydzielina z odbytu. Powiększenie węzłów chłonnych w okolicy odbytu lub pachwin. Zdarza się, że choroba przebiega bezobjawowo;
• raka prącia - zmiana koloru, grubości skóry, zgrubienie penisa, narośl lub rany prącia, którym towarzyszą ból i krwawienie. Początkowo przebieg choroby może być bezobjawowy, aż do momentu znacznego zaawansowania rozwoju nowotworu;

Diagnoza zakażenia wirusem HPV u mężczyzn 

Kłykciny kończyste są jedynym widocznym objawem zarażeniem typem niskiego ryzyka wirusa HPV i mogą być zdiagnozowane podczas wizyty w gabinecie lekarskim. Niektórzy lekarze w celu ułatwienia diagnozy stosują roztwór octu (pięcioprocentowy kwas octowy), aby móc zidentyfikować brodawki, które nie są widoczne.

Test na obecność HPV u mężczyzn

Infekcję utajoną można wykryć wyłącznie przez wykonanie testu na obecność DNA HPV. Dla mężczyzn polecany jest test HPV z opcją genotypowania. Umożliwia on wykrycie typów wysokiego ryzyka (wysokoonkogennych) oraz niskiego ryzyka (niskoonkogennych).

Zestaw do wykonania testu składa się m.in. ze szczoteczki do pobierania materiału, zakręcanej probówki zawierającej bufor i protokołu pobrania materiału do badania. Wymaz pobiera się szczoteczką poprzez kilkakrotne pocieranie rowka zażołędnego (wokół penisa) na całej długości. Zaleca się, aby mężczyzna nie mył genitaliów przez 12 godzin przed pobraniem próbki do badań.

Leczenie zakażenia wirusem HVP u mężczyzn 

Obecnie nie ma żadnej terapii ani leków, które pozwoliłyby na pozbycie się wirusa brodawczaka. Natomiast są znane metody leczenia chorób wywoływanych przez wirus HPV.

• brodawki narządów moczowo-płciowych - nieleczone brodawki mogą zniknąć same, nie zmieniać się lub rosnąć. W dwóch ostatnich przypadkach stosuje się leczenie farmakologiczne, zabiegi operacyjne, mające na celu usunięcie zmian chorobowych lub kriochirurgię (wymrażanie). Zdarza się, że niezbędne jest kilkakrotne powtórzenie kuracji, gdyż brodawki często pojawiają się ponownie w ciągu kilku miesięcy po zakończeniu leczenia. Ważne! Leczenie brodawek narządów moczowo-płciowych u mężczyzn nie zmniejsza ryzyka zakażenia wirusem partnera seksualnego!
• grudkowatość bowenoidalna - usunięcie zmian chorobowych podczas zabiegu chirurgicznego lub za pomocą krioterapii, lasera CO2, elektrokoagulacji.
• choroba Bowena - chirurgiczne usunięcie zmian chorobowych, krio i laseroterapia, 5% maść 5-fluorouracylowa.
• rak prącia i odbytu - w zależności od tego, jaka forma leczenia jest najodpowiedniejsza dla pacjenta, stosuje się leczenie chirurgiczne, jak również radio- i chemioterapię. Często stosowanych jest równocześnie kilka metod leczenia.

Szczepionka przeciw HPV dla mężczyzn i inne metody profilaktyczne

Obecnie dostępne są szczepionki przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), które są zarejestrowane i zalecane również dla chłopców i mężczyzn w określonych grupach wiekowych (zgodnie z aktualnymi wytycznymi zdrowotnymi w danym kraju). Szczepionki te chronią przed typami HPV odpowiedzialnymi za brodawki płciowe, a także za niektóre nowotwory, takie jak rak prącia, odbytu i jamy ustnej/gardła. Szczepienie jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania infekcjom HPV i związanym z nimi chorobom.

Oprócz szczepienia, istnieją inne metody profilaktyczne, które mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka zakażenia HPV:

Zapobieganie zakażeniom wirusami HPV wywołującymi brodawki skórne (niekoniecznie te same typy, które przenoszone są drogą płciową):

• Noszenie obuwia ochronnego w miejscach publicznych o wysokim ryzyku zakażenia (np. szatnie, pływalnie, natryski).
• Unikanie bezpośredniego kontaktu fizycznego z osobami, które mają widoczne brodawki skórne.
• Zachowanie ostrożności przy dotykaniu przedmiotów, na których wirus mógłby się znajdować (choć ryzyko zakażenia tą drogą jest mniejsze).

Zapobieganie zakażeniom HPV przenoszonym drogą płciową:

• Wstrzemięźliwość seksualna jest najpewniejszą metodą uniknięcia zakażenia HPV drogą płciową.
• Prawidłowe stosowanie prezerwatyw podczas każdego stosunku płciowego może zmniejszyć ryzyko przeniesienia HPV. Należy jednak pamiętać, że prezerwatywa nie zapewnia pełnej ochrony, ponieważ nie pokrywa całej powierzchni narządów płciowych, a wirus może znajdować się również na skórze nieosłoniętej prezerwatywą.

Ważne jest regularne konsultowanie się z lekarzem w celu uzyskania aktualnych informacji na temat szczepień przeciw HPV i innych metod profilaktyki, dostosowanych do indywidualnej sytuacji zdrowotnej i wieku.

Monika Majewska