Gdy dotyk sprawia ból. Wulwodynia to wciąż mało znana choroba intymna

Wulwodynia to przewlekły, utrzymujący się przez tygodnie lub miesiące ból sromu, który pojawia się bez jednoznacznej przyczyny. To wciąż mało znane schorzenie może poważnie utrudniać codzienne funkcjonowanie, wpływać na relacje międzyludzkie oraz kondycję psychiczną kobiet. Jakie symptomy mogą na nią wskazywać?

Czym jest wulwodynia?

Wulwodynia (z łac. vulvodynia) to przewlekły ból lub dyskomfort w obrębie sromu (zewnętrznych narządów płciowych kobiety), który utrzymuje się co najmniej 3 miesiące i nie ma jednoznacznej, uchwytnej przyczyny organicznej, takiej jak infekcja, uraz czy zmiany skórne.

Ból może mieć różne nasilenie, charakter (piekący, kłujący, pulsujący, drażniący) i występować stale lub pojawiać się okresowo, np. podczas dotyku, współżycia, jazdy na rowerze, noszenia obcisłej odzieży czy kilkugodzinnego siedzenia.

U części kobiet objawy są miejscowe, skoncentrowane np. wokół przedsionka pochwy, a u innych rozlane na większy obszar. Choć wulwodynia nie jest zagrożeniem dla życia, może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie, życie seksualne oraz zdrowie psychiczne.

Z powodu braku widocznych zmian chorobowych, kobiety często spotykają się z niezrozumieniem zarówno ze strony otoczenia, jak i personelu medycznego. Często mijają miesiące, a nawet lata, zanim zostanie postawiona właściwa diagnoza.

Wulwodynia to ból sromu utrzymujący się ponad 3 miesiące i może dotyczyć kobiety w każdym wieku. 7-15 proc. kobiet zmaga się z tym schorzeniem

- powiedziała w rozmowie z Poradnikiem Zdrowie dr n. med. Diana Stettner-Leonkiewicz, internista enel-med.

Przyczyny wulwodynii

Przyczyny wulwodynii są złożone i mogą wynikać z różnych czynników, takich jak:

• czynniki neurologiczne - wulwodynia może być wynikiem nadwrażliwości nerwów w okolicach sromu,
• infekcje i zapalenia - wcześniejsze infekcje intymne, takie jak grzybica, opryszczka czy bakteryjne zapalenie pochwy, mogą przyczynić się do rozwoju tej choroby,
• czynniki hormonalne - zmiany hormonalne, zwłaszcza te związane z menopauzą, mogą wpływać na rozwój wulwodynii,
• czynniki psychiczne - stres, lęk, depresja oraz traumy emocjonalne mogą być powiązane z wulwodynią,
• zaburzenia układu odpornościowego - u niektórych kobiet schorzenie jest wynikiem chorób autoimmunologicznych,
• alergie i podrażnienia - nadwrażliwość na niektóre substancje, takie jak środki higieniczne, perfumy, środki do kąpieli czy bieliznę, może prowadzić do stanów zapalnych w okolicach sromu i wywołać ból,
• genetyka - istnieją badania sugerujące, że predyspozycje genetyczne mogą odgrywać rolę w rozwoju wulwodynii,
• dysfunkcje mięśniowe - problemy z mięśniami dna miednicy, takie jak ich nadmierne napięcie lub osłabienie, mogą prowadzić do bólu w obrębie sromu.

Najczęstszą przyczyną są zakażenia grzybicze pochwy i sromu oraz niedobór estrogenów

- dodała lekarka.

Jakie są objawy wulwodynii?

Charakterystycznym objawem wulwodynii jest piekący, kłujący, pulsujący lub tępy ból, który utrzymuje się przez co najmniej trzy miesiące. Kobiety mogą odczuwać go zarówno podczas odpoczynku, jak i w trakcie wykonywania codziennych czynności, takich jak chodzenie, siedzenie czy uprawianie sportu. Często ból znacząco nasila się podczas współżycia.

Może być odczuwany w całym obszarze sromu albo koncentrować się w określonych miejscach, takich jak okolice przedsionka pochwy. Kolejnym częstym objawem wulwodynii jest nadwrażliwość skóry sromu. Kobiety z tą dolegliwością często zauważają, że nawet delikatny dotyk, noszenie obcisłej bielizny czy niektóre kosmetyki wywołują silny dyskomfort, pieczenie lub zaczerwienienie.

Dodatkowo wiele kobiet skarży się na uczucie pieczenia, swędzenia, a czasem również bóle brzucha czy uczucie pełności w okolicach miednicy. Objawy te mogą nasilać się w zależności od pory dnia, cyklu menstruacyjnego czy poziomu stresu. Ból sromu również może być bardziej intensywny w czasie miesiączki, a także po kilkugodzinnym siedzeniu czy kąpieli, co negatywnie wpływa na jakość życia.

Oprócz objawów fizycznych wulwodynia prowadzi do problemów emocjonalnych i psychicznych. Przewlekły ból, który utrzymuje się przez długi czas, może przyczyniać się do rozwoju stanów lękowych i depresji. Kobiety często czują się osamotnione w walce z tą dolegliwością, ponieważ często bywa niezrozumiana przez otoczenie, a także przez niektórych lekarzy.

Diagnostyka wulwodynii

Proces diagnostyczny zaczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego, w którym lekarz zbiera informacje na temat objawów oraz okoliczności ich występowania. Następnie wykonuje badanie fizykalne, które pozwala ocenić stan skóry sromu oraz ewentualne zmiany zapalne. Ważnym etapem jest także wykluczenie innych chorób, takich jak infekcje pochwy, zmiany hormonalne czy problemy neurologiczne.

W tym celu lekarz może zlecić badania na obecność grzybów, bakterii i wirusów, a także testy hormonalne i elektrofizjologiczne. W rzadkich przypadkach wykonuje się biopsję tkanek.

Diagnostyka powinna obejmować dokładny wywiad internistyczno-ginekologiczny. Do oceny służą skale oceniające funkcje i zaburzenia seksualne, dolegliwości bólowe, ilościowe testy sensoryczne. Test tkliwości sromu z użyciem wacika. Ocena natężenia bólu wg skali Likerta. Skale oceny bólu: Painful Intercourse Self-Efficacy Scale, Female Sexual Function Index, Female Sexual Distress Scale. Skale oceny jakości życia, kwestionariusz SF-36 i Kwestionariusz Zdrowia Pacjenta 9. Bardziej inwazyjne badania to kolposkopia, badania z użyciem wzierników u lekarza ginekologa

- wyjaśniła internistka.

Na czym polega leczenie wulwodynii?

Leczenie zależy od przyczyny wulwodynii, dobrane indywidualnie dla każdej pacjentki. Zwykle trwa 2-3 miesiące. Ważnym aspektem jest edukacja kobiety na temat higieny sromu, unikanie drażniących kosmetyków zapachowych, z dużą ilością chemii

- powiedziała.

Leczenie wulwodynii jest procesem wieloaspektowym i zależy od nasilenia objawów oraz indywidualnych potrzeb pacjentki. W pierwszej kolejności, w zależności od charakteru bólu, lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwbólowych, takich jak ibuprofen. Jeżeli ból ma podłoże neurologiczne, wskazane mogą być preparaty przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe, które działają na układ nerwowy, zmniejszając nadwrażliwość nerwów.

Niekiedy uzasadnione jest stosowanie leków miejscowych o działaniu przeciwzapalnym, takich jak kortykosteroidy w formie maści. W leczeniu wulwodynii dużą rolę odgrywa także terapia fizyczna, polegająca na rozluźnianiu mięśni dna miednicy.

Ogromne znaczenia ma również wsparcie psychologiczne. Terapia poznawczo-behawioralna może pomóc w radzeniu sobie z przewlekłym bólem i stresem, a także poprawić jakość życia pacjentki. Należy pamiętać, że leczenie wulwodynii jest procesem długotrwałym, wymaga cierpliwości i indywidualnego podejścia.

Terapia powinna być dobrana pod potrzeby pacjentki. Czasami wystarczą leki o działaniu miejscowym np. zawierające estrogeny w żelu. Leki przeciwdepresyjne, jak inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) mają tu swoje zastosowanie. Do alternatywnych metod niefarmakologicznych należą: terapie poznawczo-behawioralne, fizjoterapia mięśni dna miednicy, akupunktura, fizjoterapia mięśni dna miednicy, ćwiczenia mięśni Kegla, rozluźniający masaż mięśni dna miednicy, stymulacja elektryczna, techniki ultrasonograficzne. Korekcja wady postawy może przynieść ulgę. Najpopularniejszym leczeniem chirurgicznym jest plastyka przedsionka pochwy. Zdarza się tak, że przez wiele miesięcy, a nawet lat pacjentka nie ma rozpoznanej przyczyny bólu sromu, a co za tym idzie, nie ma leczenia. Najważniejsze to nie poddawanie się w szukaniu etiologii wulwodynii, aby poprawić jakość i komfort życia kobiety

- podsumowała ekspertka.

Jakie są rekomendacje dotyczące stylu życia dla kobiet z wulwodynią?

Dla kobiet zmagających się z wulwodynią rekomendacje dotyczące stylu życia mają na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawę komfortu funkcjonowania i wsparcie emocjonalne. Choć nie zastąpią leczenia, mogą znacząco wspomagać terapię. Oto najważniejsze zalecenia:

• rezygnacja z zapachowych podpasek, tamponów i wkładek,
• stosowanie delikatnych, bezzapachowych środków do mycia i pielęgnacji,
• noszenie bawełnianej, przewiewnej bielizny i luźnych ubrań (szczególnie unikanie obcisłych jeansów),
• delikatne osuszanie miejsc intymnych (bez pocierania),
• rezygnacja z irygacji pochwy,
• spanie bez bielizny,
• ograniczenie ćwiczeń, które wywierają nacisk na okolice krocza (np. jazda na rowerze),
• unikanie współżycia w okresach nasilenia bólu,
• korzystanie z lubrykantów na bazie wody,
• praktyki redukujące stres: medytacja, techniki oddechowe, mindfulness,
• wsparcie grupowe lub indywidualne dla kobiet z wulwodynią,
• ograniczenie cukru, alkoholu, ostrych przypraw czy kofeiny,
• regularne wizyty u specjalistów (ginekolog, fizjoterapeuta uroginekologiczny, dermatolog, psychoterapeuta i seksuolog).

Paula Komendarczuk

Konsultacja: dr n. med. Diana Stettner-Leonkiewicz