Profil kostny - badania oceniające kondycję kości i nie tylko
Profil kostny to badania krwi, które pozwalają ocenić kondycję kości, choć nie tylko. Badania wchodzące w skład profilu kostnego wykonuje się także m.in. u osób z przewlekłymi chorobami nerek. Jakie są wskazania do wykonania profilu kostnego? Jakie są normy? Jak interpretować wyniki badań?
Spis treści
Profil kostny to badania krwi, które pozwalają na ocenę gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu, takie jak ocena stężenia wapnia, fosforu i fosfatazy alkalicznej. Są one podstawą każdego profilu kostnego. Niektóre laboratoria oceniają także poziom albuminy, białka całkowitego, witaminy D i/lub parathormonu i kalcytoniny we krwi.
Profil kostny - wskazania do badania
Profil kostny wykonuje się głównie w celu oceny kondycji układu kostnego, a więc m.in. u osób z przewlekłymi chorobami kości. Może on być wykonany także u osób z przewlekłymi chorobami nerek i układu nerwowego. W zależności od tego, jakie jeszcze - oprócz oceny stężenia wapnia, fosforu i fosfatazy alkalicznej - badania składają się na profil kostny, mogą być wykryte również choroby tarczycy i niewyrównana cukrzyca.
1. Wapń
Razem z fosforem bierze udział w mineralizacji kości - umożliwia im wzrost i zapewnia odpowiednią gęstość, a przez to wytrzymałość. Podwyższony poziom wapnia (hiperkalcemia) może sugerować nowotwory złośliwe, przerzuty nowotworów złośliwych do tkanki kostnych, przedawkowanie witaminy D czy nadczynność przytarczyc. Spadek stężenia wapnia we krwi (hipokalcemia) może być spowodowany m.in. niedoborem witaminy D lub nadmiernym gromadzeniem się wapnia w tkankach.
2. Fosfor
Ponad 80 proc. tego pierwiastka znajduje się w kościach i zębach, z związku z tym bez niego układ kostny nie może funkcjonować prawidłowo. Przyczyną jego nadmiaru mogą być m.in. choroby nerek. Z kolei za spadek jego stężenia we krwi może odpowiadać upośledzone wchłanianie fosforanów z przewodu pokarmowego.
Fosfataza zasadowa to enzym występujący głównie w kościach. Wzrost jej stężenia może oznaczać choroby kości, np. krzywicę lub osteomalacja (rozmiękanie kości z powodu utraty wapnia i fosforu), a także niedobór witaminy D, niedobór wapnia i fosforu w diecie czy wtórną nadczynność przytarczyc związaną z zaburzonym metabolizmem witaminy D. Z kolei obniżenie jej poziomu może sugerować m.in. brak prawidłowego odkładania się wapnia w kościach.
Parathormon to hormon produkowany w przytarczycach. Jego rolą jest regulacja hormonalnej gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie. PTH podnosi poziom wapnia we krwi jeśli jest za niski, uwalniając go z kości i zębów. Wpływa też na wytwarzanie aktywnej formy witaminy D (kalcytriolu).
Wzrost poziomu PTH i jednoczesny wzrost stężenia wapnia w surowicy może oznaczać m.in. pierwotną nadczynność przytarczyc. Z kolei spadek stężenia PTH i wzrost poziomu wapnia wynikiem m.in. nadczynności tarczycy. Natomiast obniżone poziomy zarówno PTH i wapnia wskazują na niedoczynność przytarczyc.
5. Kalcytonina
Kalcytonina produkowana jest głównie w komórkach C tarczycy. Obniża ona poziom wapnia we krwi, wiążąc jego nadmiar w kościach i ograniczając jego wchłanianie w jelicie cienkim. Reguluje też zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej, wpływając na metabolizm kości. Jej podwyższone stężenie może sugerować przedawkowanie witaminy D, pierwotną nadczynność przytarczyc lub niewydolność nerek.
6. Witamina D
Witamina D w swej aktywnej postaci (1,25-OH cholecalcyferol) ma wpływ na wchłanianie wapnia i fosforu, a tym samym na utrzymanie równowagi wapniowo-fosforowej organizmu, a także na mineralizację kości. Ponadto witamina D wzmaga wydzielanie parathormonu (PTH).
Profil kostny - normy
- wapń - 2,1-2,6 mmol/l (8,5-10,5 mg/dl)
- fosfor - 0,81-1,62 mmol/l u dorosłych oraz 1,3-2,26 mmol/l u dzieci
- fosfataza alkaliczna (zasadowa, ALP) - dorośli: 20-70 U/l, dzieci: 20-150 U/l
- białko całkowite - 60-80 g/l (6,0-8,0 g/dl)
- albumina - 35-50 g/l (3,5-5,0 g/dl) - stanowi ok. 60 proc. białka całkowitego
- parathormon - 1,1 - 6,7 pmol/l (10 - 60 pg/ml)
- kalcytonina - mniej niż 2,9 pmol/l (poniżej 10 ng/l)
- witamina D (1.25-OH-D) – od 30 do 50 ng/ml
Porady eksperta
