Zaburzenia czucia i drętwienie twarzy to dopiero początek. Coraz młodsi trafiają do szpitali  

Nietypowe zaburzenie czucia? Odrętwienie twarzy? Zawroty głowy? Zaburzenia równowagi? A może silny ból głowy? Pod tymi objawami zapewne mogłoby się podpisać wiele osób. Niewiele z nich wie, że za „zwykłym” zaburzeniem czucia albo odrętwieniem twarzy mogą kryć się poważne dolegliwości – i ich groźne skutki.

Nietypowe objawy udaru

Lista potencjalnych dolegliwości jest długa:

• Nagłe osłabienie lub niedowład kończyn (zwłaszcza po jednej stronie ciała)
• Nagłe problemy z chodzeniem – chwiejny krok, utrata koordynacji
• Opadanie kącika ust
• Trudności w mówieniu – bełkotliwa, niewyraźna mowa
• Problemy ze znalezieniem słów
• Problemy z rozumieniem mowy innych
• Nagłe zaburzenia widzenia – podwójne widzenie, częściowa lub całkowita utrata widzenia w jednym oku
• Zaburzenia równowagi, zawroty głowy
• Silny, nagły ból głowy, często określany jako „najgorszy w życiu”
• Dezorientacja lub nagłe trudności w orientowaniu się w czasie i miejscu

Dlaczego coraz więcej młodych osób ma udar

Te dolegliwości neurologiczne coraz częściej występują u ludzi młodych. Nie jest pewne, dlaczego tak się dzieje – sugerowano m.in., że może to być powikłanie po przebytym covidzie, ale dane w tym zakresie są niejednoznaczne.

Jedno jest jednak pewne: udar coraz częściej dotyka młodych dorosłych, a jego objawy bywają zaskakująco subtelne.

Coraz więcej neurologów zwraca uwagę na rosnącą liczbę udarów mózgu wśród osób nawet już w wieku 20–40 lat. Co szczególnie niepokojące, u młodych pacjentów pierwsze symptomy bywają tak dyskretne, że łatwo je zbagatelizować.

Jednym z wczesnych sygnałów są nagłe zaburzenia czucia – uczucie mrowienia, kłucia lub „prądu” w kończynie lub w części twarzy. Często towarzyszy im drętwienie jednej strony twarzy, czasem ograniczone tylko do wargi, policzka czy języka.

Jak ropoznać udar

Objawy mogą pojawić się nagle i utrzymywać od kilku minut do nawet kilku godzin. Zdarza się, że mają charakter przejściowy – ustępują samoistnie, co bywa mylące i opóźnia zgłoszenie się po pomoc.

W medycynie taki epizod określa się często jako przemijający atak niedokrwienny (TIA). Może on poprzedzać pełnoobjawowy udar, a ryzyko jego wystąpienia w ciągu najbliższych dni lub tygodni po TIA jest bardzo wysokie.

Co ważne – udar można przejść „nieświadomie”, zwłaszcza jeśli dotyczy niewielkiego obszaru mózgu i nie daje klasycznych, łatwo rozpoznawalnych objawów, takich jak niedowład kończyny czy zaburzenia mowy. Takie „ciche” udary często wykrywa się dopiero w badaniach obrazowych, np. w rezonansie magnetycznym.

Lekarze podkreślają, że każdy nagły, asymetryczny objaw neurologiczny – nawet jeśli ustąpi po kilku minutach – powinien być powodem pilnego kontaktu z pogotowiem lub SOR-em. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia może uratować życie i uchronić przed trwałą niepełnosprawnością.

Co zrobić, gdy podejrzewasz udar

Natychmiast wezwać pogotowie – każdy nagły objaw neurologiczny może wymagać pilnej interwencji. Niezwłocznie notować czas wystąpienia objawów, gdyż jest to kluczowe dla decyzji o leczeniu.

Nie należy podawać pacjentowi jedzenia ani picia, bo w przypadku zaburzeń połykania istnieje ryzyko zachłyśnięcia. Trzeba natomiast ułożyć pacjenta w bezpiecznej pozycji, najlepiej na boku (pozycja boczna ustalona), aby zapobiec zachłyśnięciu w razie wymiotów.

Leczenie w szpitalu polega na podawaniu leków trombolitycznych, które rozpuszczają skrzeplinę w obrębie mózgu, przywracając przepływ krwi. Podawane w ściśle określonym czasie od wystąpienia objawów.

Trombektomia mechaniczna to z koleui zabieg wewnątrznaczyniowy, polegający na udrożnieniu zablokowanego naczynia mózgowego przy pomocy cewników wprowadzanych przez pachwinę.

10 produktów szkodliwych dla twojego mózgu

Zobacz galerię 10 zdjęć

Postępowanie po udarze obejmuje też rehabilitację i odpowiednią opiekę m.in. monitorowanie stanu neurologicznego, jak kontrola siły mięśni, mowy, widzenia, równowagi i funkcji poznawczych.

Następnie potrzebna jest rehabilitacja ruchowa, czyli fizjoterapia, obejmująca np. ćwiczenia kończyn, naukę chodzenia, ćwiczenia równowagi.

Potrzebna może być też terapia logopedyczna w przypadku problemów z mową i połykaniem. Wsparcie psychologiczne to kolejny aspekt powrotu do zdrowia po udarze.

Udar może powodować depresję, lęki i zaburzenia pamięci. Konieczna jest też późniejsza kontrola czynników ryzyka, takich jak nadciśnienie, cukrzyca, podwyższony cholesterol, palenie papierosów.

Leki przeciwzakrzepowe lub przeciwpłytkowe są podawane w zależności od przyczyny udaru, by zapobiegać nawrotom. Warta uwagi jest też edukacja pacjenta i rodziny, a więc m.in. nauka rozpoznawania wczesnych objawów i postępowania w nagłych sytuacjach.

Nietypowe objawy udaru opóźniają udzielenie pomocy

Coraz więcej pacjentów – w tym młodych – z udarami trafia m.in. do Świętokrzyskiego Centrum Neurologii. Tamtejsi lekarze wskazują, że pacjenci miewają zanikanie czucia, drętwienie twarzy i nie zawsze dobrze kojarzą te objawy z udarem, co może opóźniać udzielenie pomocy. Rocznie tylko do kieleckiego szpitala trafia 1500 osób z udarem, a przecież nie jest to największy ośrodek w kraju.

Jadwiga Boksa-Starzyńska w rozmowie z TVP3 opowiedziała o udarze, który przeszła na urlopie. Na szczęście, jako lekarka, nie zbagatelizowała objawów:

- Straciłam mowę, nie mogłam w ogóle nic powiedzieć... Potem mi zgięło palce, że nie mogłam ich w ogóle rozprostować. Patrzę, a to idzie dalej i dalej (...) Zdrętwiała mi cała ta część twarzy, kącik ust opadł. 

Marian Nowacki, który również zgodził się porozmawiać z TVP3 Kielce, miał już udar w czerwcu, a teraz znowu trafił do placówki medycznej po kolejnym udarze:

- Na podwórku upadłem, przewróciłem się, tak mi się słabo zrobiło. Jakby odcięcie było takie…

– tak opisywał swoje doświadczenie. Jak zwrócił uwagę dr n. med. Jacek Antecki, kierownik Klinicznego Oddziału Leczenia Udarów w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Kielcach, kluczowa jest „złota godzina”, czyli szybki czas działania – udzielenie pomocy w ciągu 60 minut od wystąpienia objawów. Im szybciej lekarze zajmą się pacjentem, tym większe ma szanse na powrót do zdrowia, aktywności zawodowej czy dawnego stylu życia.

Katarzyna Głuszak