Uniwersalna szczepionka może powstać w Polsce. Pierwszy etap już za nimi
Trwa wyścig o stworzenie szczepionki uniwersalnej, skutecznej wobec różnych mutacji. W tym globalnym wyzwaniu Polacy są coraz bliżej celu. Zakończyli kluczową fazę badań i mają konkretne powody do optymizmu.
Naukowcy z Krakowa i innowacyjna nanocząsteczka
Zespół z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie opracował nowatorską, modularną nanocząstkę, łącząc kilka kluczowych elementów. Wykorzystano kapsyd bakteriofaga MS2, czyli białkowy płaszcz wirusa, który naturalnie infekuje bakterie, jako strukturę nośną. Następnie dodano antygeny, czyli cząsteczki pochodzące z koronawirusa SARS-CoV-2, które mają zdolność pobudzania układu odpornościowego.
Całość wzbogacono o fragmenty materiału genetycznego: krótkie, jednoniciowe lub dłuższe, kodujące sekwencje mRNA, fragmenty DNA. Te komponenty mają za zadanie dodatkowo stymulować odpowiedź immunologiczną, czyniąc szczepionkę potencjalnie skuteczną wobec różnych wariantów wirusa.
Nanocząstka została zaprojektowana w stylu modularnym, umożliwiającym podmianę wyeksponowanych na powierzchni antygenów lub molekuł zamkniętych w kapsydzie. Ta modułowość umożliwia błyskawiczną adaptację szczepionki do nowo powstałych patogenów lub wariantów wirusów
- czytamy w oświadczeniu UJ.
Naukowcy sprawdzili skuteczność opracowanej przez siebie technologii, testując ją na komórkach układu odpornościowego ssaków. Wstępne wyniki okazały się na tyle obiecujące, że postanowili opisać swoje odkrycie w publikacji naukowej.
Artykuł przedstawiający szczegóły badań autorstwa zespołu z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego ukaże się we wrześniu 2025 roku na łamach prestiżowego czasopisma „International Journal of Pharmaceutics”.
Nowa szczepionka opiera się na kluczowym białku koronawirusa. To może być przełom
Istotnym składnikiem nanocząstki, na której bazuje opracowywana szczepionka, jest trójcząsteczkowa forma białka RBD (Receptor Binding Domain). Struktura ta została zaprojektowana tak, aby jak najwierniej odwzorowywała oryginalne białko obecne w wirusie SARS-CoV-2, odpowiedzialnym za rozwój COVID-19.
Białko RBD stanowi fragment tzw. białka szczytowego (S) znajdującego się na wypustkach wirusa i odpowiada za jego zdolność do rozpoznawania oraz przyłączania się do receptora ACE2 na powierzchni ludzkich komórek. To właśnie ten mechanizm umożliwia koronawirusowi zainfekowanie organizmu, dlatego uwzględnienie RBD w szczepionce ma kluczowe znaczenie dla wywołania odpowiedzi odpornościowej.
Organizm zaszczepiony takim antygenem ma większą szansę wyprodukowania efektywnych przeciwciał, które w przypadku kontaktu z wirusem będą chronić gospodarza przed infekcją
- czytamy w komunikacie UJ.
Potwierdzono, że cząsteczki RBD znajdują się na powierzchni zaprojektowanych nanocząstek, a dowiedziono tego dzięki analizom wykonanym za pomocą kriomikroskopii elektronowej w Narodowym Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS. Zaawansowana technologia obrazowania pozwoliła określić strukturę cząstek i potwierdzić obecność kluczowego składnika szczepionki.
Wirusopodobne cząstki (VLP) oparte na kapsydzie bakteriofaga MS2 mają znacznie szerszy potencjał zastosowania. Dzięki ich modułowej budowie możliwe jest nie tylko opracowywanie nowych szczepionek, lecz także wykorzystanie ich jako nośników leków czy narzędzi w terapii genowej.
Na tej platformie można osadzać jednoniciowe oligonukleotydy lub cząsteczki mRNA, które są w stanie precyzyjnie dostarczać materiał genetyczny do wybranych komórek. Dzięki temu być możliwe będzie możliwe zastosowanie szczepionki w leczeniu wielu chorób, w tym tych o podłożu genetycznym.
Podcasty
Playlisty tematyczne
