Toksyczna jemioła, trujący cis, szkodliwe jagody. Świąteczne rośliny, które mogą zaszkodzić

Jemioła, choinka, gwiazda betlejemska, cis, bluszcz, ciemiernik, ostrokrzew... Rośliny, którymi w okresie świątecznym szczególnie chętnie dekorujemy pomieszczenia, mogą w pewnych sytuacjach stać się sporym zagrożeniem i dla zwierząt, i dla ludzi, o czym - z przymrużeniem oka - przypominają eksperci z British Medical Journal.

W najnowszym, bożonarodzeniowym wydaniu British Medical Journal ukazał się przegląd tradycyjnie kojarzonych z sezonem świątecznym roślin, które jednak mogą być potencjalnie szkodliwe.

Już na wstępie autorzy podkreślają, że inspirowany kulturą bożonarodzeniową przegląd nie jest bynajmniej materiałem stricte naukowym, lecz subiektywnym przeglądem, popartym danymi z bazy danych TOXBASE - podstawowej bazy danych toksykologii kinicznej National Poisons Information Service w Wielkiej Brytanii.

Jakie zatem wnioski płyną z tej analizy? 

Za stosunkowo bezpieczne uznawane są choinki - zwłaszcza te z ekologicznych upraw. Jak twierdzą autorzy artykułu, dotąd odnotowano nieliczne przypadki kontaktowego podrażnienia skóry, i to w zasadzie tylko u pracowników, którzy mieli z nimi bardzo częsty kontakt/

Roślinami niskiego ryzyka są również ostrokrzew i bluszcz pospolity. Jak dotąd nie udokumentowano - przynajmniej w Wielkiej Brytanii, do której odnoszą się autorzy - przypadków zatruć bluszczem u ludzi, niemniej jednak zdarzały się przypadki alergicznego zapalenia skóry po kontakcie z tymi roślinami, dlatego też alergicy powinni być ostrożni.

Bezpieczne są również liście ostrokrzewu zimozielonego - ale za to na jego jagody lepiej już uważać. Przypadkowo połknięte, np. przez dziecko lub zjedzone przez kota, mogą doprowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych ze względu na to, że zawierają saponiny toksyczne dla śluzówki żołądka (w przypadku spożycia dużej ilości). W rzadkich przypadkach mogą też powodować senność, hipertermię i ataksję.

Autorzy artykułu radzą również, by uważać na gruszki (serwowane w wielu brytyjskich domach w święta Bożego Narodzenia), a konkretnie - na ich pestki. Zawierają one amigdalinę, która w przewodzie pokarmowym jest metabolizowana do związków cyjanku.  Jedzenie gruszek z pestkami może więc skończyć się zatruciem.

Szczególną ostrożność trzeba natomiast zachować, dekorując dom jemiołą europejską. Wszystkie jej części są bowiem toksyczne - zawierają wiskotoksyny, które hamują syntezę białek komórkowych. Przypadkowe spożycie liści lub jagód jemioły może skończyć się poważnymi problemami żołądkowymi.

Pewne zagrożenie mogą stanowić również wplatane w ozdobne bożonarodzeniowe wieńce gałązki rośliny o wdzięcznej nazwie psianka słodkogórz, lub też lepiej znanego nam cisa. Jagody psianki zawierają glikoalkaloidy solaniny, dlatego ich przypadkowe spożycie  może skończyć się nieprzyjemnym bólem brzucha.

Cis z kolei od dawna cieszy się złą reputacją ze względu na swoje trujące właściwości. Najbardziej toksyczne są jego igły, w dalszej kolejności - nasiona. Zawarte w tej roślinie substancje trujące działają drażniąco na przewód pokarmowy, uszkadzają nerki, doprowadzają do porażenia ośrodka oddechowego i ośrodkowego układu nerwowego,  powodują również poważne zaburzenia rytmu serca, blokują bowiem kanały miocytów, co prowadzi do niedociśnienia i bradykardii.  

Kolejną rośliną, od której lepiej trzymać z dala dzieci i koty, jest poinsecja ( Euphorbia pulcherrima ), w Polsce lepiej znana jak gwiazda betlejemska. Przez lata sądzono, że jest ona bardzo toksyczna, a to dzięki błędnemu, pochodzącemu sprzed ponad 80 lat opisowi przypadku śmierci dziecka po zjedzeniu jej liści. Obecnie wiadomo już, że sok gwiazdy betlejemskiej - jak twierdzą autorzy artykułu - może co najwyżej podrażniać skórę i oczy, a także powodować nadwrażliwość krzyżową z lateksem.

Niezwykle szkodliwy może być za to ciemiernik biały, czyli ozdobna róża bożonarodzeniowa. Roślina zawiera glikozydy nasercowe, a więc po przypadkowym spożyciu może dojść do efektów podobnych do tych, jakie daje digoksyna (substancja z tej samej grupy, stosowana głównie do leczenia niewydolności serca) - bradykardię zatokową i blok węzła przedsionkowo-komorowego, a także zaburzenia żołądkowo-jelitowe i uszkodzenia nerek.

Szkodliwe związki - glikoalkaloidy solaninowe - zawierają również jagody innej popularnej bożonarodzeniowej rośliny - wiśni jerozolimskiej. Przypadkowo zjedzone jagody mogą wywołać nieprzyjemne objawy żołądkowo-jelitowe.

Katarzyna Hubicz