Świadczenie pielęgnacyjne 2024. Jakie warunki trzeba spełnić, by otrzymać pieniądze? Uważaj na haczyki

Jeśli jesteś opiekunem osoby niepełnosprawnej, która nie skończyła 18 lat, od 1 stycznia możesz ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne. Przysługuje ono także wtedy, gdy pracujesz, jesteś rolnikiem lub pobierasz własne świadczenia, np. rentę czy emeryturę. Procedura nie jest tak prosta, jak się wydaje. Pomożemy ci przez nią przejść krok po kroku.

Co do zasady, świadczenie pielęgnacyjne obecnie przysługuje wyłącznie opiekunom osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 18 lat. Jeśli jednak przyznano ci je przed zmianą przepisów, możesz pobierać świadczenie na wcześniejszych zasadach, ale tylko do wygaśnięcia uprawnienia.

Czyli, przykładowo, niepracujący rodzic dorosłego niepełnosprawnego może nadal pobierać świadczenie. Rodzic pracujący, którego system pozbawiał świadczenia przed styczniem 2024 r., a jego podopieczny jest pełnoletni, nie może już ubiegać się o to świadczenie. Może jednak w imieniu dorosłego niepełnosprawnego wystąpić o świadczenie wspierające.

Rodzic niepracujący, pobierający świadczenie na osobę dorosłą, nadal nie może podjąć pracy. Zachowa prawo do świadczenia, jeśli podopieczny nie straci uprawnienia (będzie miał ważne, spełniające kryteria, orzeczenie o niepełnosprawności), do śmierci dorosłego dziecka. Gdyby jednak opiekun uznał, że świadczenie wspierające jest bardziej korzystne, może o nie wystąpić w imieniu podopiecznego, rezygnując z pielęgnacyjnego.

Skomplikowane? To dopiero początek.

Komu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach

Poza wymogiem wiekowym podopiecznego (mniej niż 18 lat), w mocy utrzymano kontrowersyjne przepisy dotyczące rodzaju orzeczenia o niepełnosprawności. W przypadku dzieci nie orzeka się wprawdzie o stopniu niepełnosprawności, ale orzeczenia w praktyce się różnią.

Nim złożysz wniosek o świadczenie pielęgnacyjne, sprawdź w orzeczeniu swojego dziecka, czy zawiera ono w punkcie 7 i 8, łącznie, informację "wymaga". Jeśli jej brakuje, wniosek zostanie odrzucony, niezależnie od tego, w jakim stanie jest twoje dziecko.

Punkt 7 mówi o konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, a punkt 8 o konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Wiele dzieci, nawet ze śmiertelnymi chorobami, jak mukowiscydoza, nie ma informacji "wymaga" przy punkcie 7 i wówczas ich opiekunowie nie otrzymają świadczenia.

"Czuję się jak wyłudzacz i podle. Chcę tej nieszczęsnej 7 dla syna" [LIST]

Co możesz zrobić, jeśli dziecko nie ma 7, a zarazem w twojej ocenie jest niezdolne do samodzielnej egzystencji?

Przy przyznawaniu punktu 7 nie ma jasnych,czytelnych kryteriów. To kwestia uznaniowa orzecznika, dlatego nie zdziw się, że 7 nie ma twoje dziecko, a inne, z tą samą jednostką chorobową, w lepszym stanie, siódemkę dostało.

Pozostaje się odwołać od tej decyzji do właściwego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, wskazanego w orzeczeniu. Masz na to 14 dni. Jeśli odwołanie okaże się nieskuteczne, pozostaje sąd. Sporo osób dopiero po wyroku otrzymuje uprawnienia, niejednokrotnie po skorzystaniu z pomocy prawnika.

Czas minął? Są dwa wyjścia.

1. Jeśli ważność orzeczenia już wygasła

Pierwotnie założona ważność orzeczenia wygasła, ale wciąż jest ono wiążące w związku z przepisami pandemicznymi, które automatycznie przedłużyły orzeczeniom ważność? Trzeba po prostu złożyć nowy wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności.

Potrzebujesz w tym celu wypełnić wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności, uzyskać zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia dziecka wydane dla potrzeb zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności (jest ważne tylko 30 dni), przedstawić oryginały dokumentacji medycznej i przygotować też kopie dokumentów, które zostaną w zespole.

Zwróć uwagę na szczegóły i nie bój się zadawać dodatkowych pytań, żeby nie jeździć kilka razy z dokumentami.

Przykładowo; inny wniosek składa się dla dziecka, które nie ukończyło 16 lat, inne dla 16+.

W oficjalnych objaśnieniach możesz przeczytać, że wniosek wypełniają rodzice, a w praktyce okazuje się, że wystarcza jedno z rodziców i wcale nie musisz drugiego odszukać, sprowadzać z zagranicy, jeśli tam pracuje itd.

Jeśli drugie z rodziców jest pozbawione praw rodzicielskich, trzeba dołączyć wyrok sądu. Jeśli ma pełnię praw, dokumenty może wypełnić jedna osoba.

Martwisz się, że nie masz wcześniejszego orzeczenia o niepełnosprawności, a na oficjalnej stronie urzędu jest napisane, że musisz dołączyć kserokopię wszystkich wydanych dokumentów? Nim zaczniesz się denerwować, upewnij się, że dokument jest w ogóle wymagany. W praktyce okazuje się, że wcale nie.

Pospiesz się z tym złożeniem wniosku. Na orzeczenie i jego uprawomocnienie zapewne poczekasz wiele miesięcy (terminy komisji i wydawania decyzji są obecnie bardzo odległe, niedawno oceniane nawet na ok. 8 miesięcy), ale zgodnie z informacjami uzyskanymi w jednej z komisji orzekającej, a także informacjami dostępnymi na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej czytamy:

Nabywanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego:

"Jeśli wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego złożycie Państwo w okresie trzech miesięcy od wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub jego stopniu, świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać od miesiąca, w którym wpłynął wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności (jeśli był to np. kwiecień a wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego złożony został w czerwcu, zasiłek pielęgnacyjny będzie przysługiwał od kwietnia).

Jeśli natomiast wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego złożyliście Państwo po upływie trzech miesięcy od wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub jego stopniu, świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać od miesiąca złożenia wniosku o jego przyznanie."

Dokument na stronie resortu jest stary, w kilku punktach nieaktualny, ale w późniejszych informatorach urzędnicy nie odnoszą się już do tej kwestii, więc chyba można zakładać, że zasada obowiązuje. Dostaniesz pieniądze wstecz.

Pamiętaj, że składając wniosek potrzebujesz jeszcze mieć przy sobie dokument potwierdzający tożsamość dziecka (np. odpis skrócony aktu urodzenia, dowód osobisty dziecka, jeśli jest wydany itp.).

2. Orzeczenie jeszcze nie wygasło

Teoretycznie o nowe orzeczenie o niepełnosprawności dziecka możesz się ubiegać dopiero na 30 dni przed wygaśnięciem obowiązującego dokumentu, ale i na to znajdzie się rada.

We wniosku, który wypełnia opiekun, jako powód wystąpienia o orzeczenie jest i taki:

W związku ze zmianą stanu zdrowia (§ 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności - Dz. U. z 2021 r., poz. 857).

Oznaczasz ten punkt i w każdej chwili możesz składać wniosek. Przechodzisz tę samą drogę, co w przypadku, gdy orzeczenie wygasło.

Nie wiesz, czy twoje dziecko jest zdolne do samodzielnej egzystencji?

Jeśli twoje dziecko jest niepełnosprawne, a nie otrzymujesz świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na brak "siódemki", warto się upewnić, że faktycznie nie może jej uzyskać. Przypominamy: to kwestia uznaniowa, a jest o co zawalczyć, bo aktualnie świadczenie miesięcznie wynosi 2988 zł.

Przerasta cię ścieżka odwoławcza, nie masz pojęcia, jak się do tego zabrać? Raczej nie pomogą ci w tym pracownicy opieki społecznej (chociaż zdarzają się wyjątki). Warto jednak poszukać pomocy u bardziej doświadczonych rodziców, w fundacjach, na grupach wsparcia, forach dyskusyjnych, w placówkach edukacyjnych zajmujących się dzieckiem.

Terapeuci zwykle najlepiej orientują się, jakie są są potrzeby danego dziecka, czy uzasadniają wnioskowanie o świadczenie. Mogą też przygotować stosowny dokument oceniający funkcjonowanie dziecka, który powinien być wzięty pod uwagę przez orzecznika (chociaż i tak to do niego należy ocena wartości dokumentacji).

Okazuje się, że nie brakuje prawników, którzy społecznie pomagają w procesach odwoławczych i rodziców po przejściach, którzy po prostu wiedzą, jak to zrobić i mogą pomóc. Mnóstwo niepełnosprawnych dzieci nabiera uprawnienia dopiero w procesie odwoławczym.

Nie brakuje głosów, że ocenianie w przypadku dzieci ich zdolności do samodzielnej egzystencji z definicji jest absurdalne. Obecnie obowiązujące przepisy są jednak takie, jakie są i trzeba się do nich stosować. Nie zgadzasz się z uzyskanym orzeczeniem? Masz prawo się odwołać, a wyższa instancja może inaczej ocenić stan dziecka niż orzecznik.

Nie wiesz, czy stan twojego dziecka wyraźnie się pogorszył?

W przypadku niepełnosprawnego dziecka czasem niełatwo ocenić, czy jego stan się pogorszył. Przykładowo: jeśli dziecko jest znacząco opóźnione w rozwoju, ale robi postępy, to można już mówić o poprawie? Niby tak, ale jeśli początkowe opóźnienie w stosunku do rówieśników, choćby z racji wieku dziecka, wynosiło "tylko" kilka miesięcy, ale ci z upływem czasu "uciekli" już o lata, to chyba jednak nie.

W tym zakresie najbardziej pomocny powinien być lekarz. W wypełnianym zaświadczeniu będzie zresztą musiał się wypowiedzieć w tym zakresie.

Problem jednak w tym, że w przypadku wielu osób niepełnosprawnych już samo uzyskanie zaświadczenia to wyzwanie. Dokument jest skomplikowany, jego wypełnienie zajmuje mnóstwo czasu, więc plan złożenia dodatkowego wniosku jest przyjmowany z niechęcią.

W szczególnie trudnej sytuacji są rodzice, których dziecko ma chorobę rzadką, jest pod opieką kilku specjalistów, a ci zasłaniają się brakiem kompetencji, by dokument wypełnić.

Wniosek nie musi być wypełniony przez specjalistę. Może go wypełnić każdy lekarz, który ma dostęp do dokumentacji medycznej dziecka. Poniekąd słusznie, bo jest całkiem prawdopodobne, że orzecznik, który ostatecznie podejmuje decyzję o pacjencie i jego chorobie, wie jeszcze mniej.

Domagaj się wypełnienia wniosku u lekarza POZ. Jeśli odmawia, odwołaj się do kierownika placówki i do NFZ. Gdy masz taką możliwość, poproś o pomoc lekarza, który po prostu będzie życzliwy i zgodzi się dokumenty wypełnić. Postaraj się jednak ułatwić mu pracę i przygotować, w miarę swoich możliwości, odpowiedzi na poszczególne pytania zawarte w zaświadczeniu lekarskim. Zrobienie tego "z głowy," na gorąco, podczas wizyty lekarskiej jest najczęściej po prostu niewykonalne.

Upewnij się, że lekarz wypełnia aktualny, obowiązujący wzorzec wniosku. Stary nie zostanie przyjęty.

Gdzie złożyć wniosek o świadczenie pielęgnacyjne

Masz już odpowiednie orzeczenie o niepełnosprawności dla dziecka, upoważniające do otrzymania świadczenia? Czas na wniosek właściwy. Przyjmowaniem, rozpatrywaniem i wypłatami świadczenia pielęgnacyjnego zajmują się odpowiednie ośrodki pomocy społecznej lub centra usług społecznych, a także urzędy miast i gmin oraz inne jednostki organizacyjne danej gminy/miasta, takie jak centra świadczeń socjalnych. 

Sprawdź w urzędzie gminy/miasta, gdzie masz złożyć wniosek. Możesz to zrobić w wersji papierowej we wskazanym miejscu. Tam otrzymasz odpowiedni formularz.

Wygodniej będzie jednak drogą elektroniczną za pośrednictwem portalu Emp@tia na stronie empatia.mpips.gov.pl. Formularz jest dość przystępny, obsługa systemu intuicyjna, przejście przez procedurę nie zajmie zbyt wiele czasu. Do wniosku trzeba jednak dołączyć kopię orzeczenia o niepełnosprawności.

Wcześniej zrób więc jego scan lub zdjęcie dobrej jakości.

Świadczenie pielęgnacyjne: kiedy otrzymasz pieniądze

Świadczenie pielęgnacyjne wypłaca się najpóźniej do końca miesiąca, w którym złożono wniosek.

W przypadku złożenia wniosku po 10 dniu miesiąca świadczenie pielęgnacyjne wypłaca się najpóźniej do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono wniosek.

Od autorki:

Powyższe opracowanie powstało w oparciu o dostępne oficjalne dokumenty, osobiste doświadczenia (mam niepełnosprawnego syna, który nie ma aktualnie siódemki w orzeczeniu), ustalenia telefoniczne, uzyskane odpowiedzi na pytania dodatkowe etc. Najpewniej nie ma takiego drugiego dokumentu, który uwzględniałby tak szeroko formalności związane z uzyskaniem świadczenia pielęgnacyjnego 2024.

Niestety, nie mam absolutnej pewności co do precyzyjności wszystkich informacji. To stan ustaleń nabytych zgodnie z zasadą należytej staranności na dzień 09.02.24. W razie możliwości i potrzeby będą uzupełniane i korygowane.

Aktualnie sama jestem na etapie oczekiwania na listowne powiadomienie o wyznaczeniu terminu komisji dla dziecka lub wezwaniu do uzupełnienia dokumentacji. Jeśli na naszej drodze pojawią się kolejne przeszkody, na które mogą napotkać też inni rodzice, materiał uzupełnię.

Osoby, które chciałyby się podzielić swoimi doświadczeniami, zapraszam do kontaktu mailowego: edolecka@grupazpr.pl. Bądźmy dla siebie wsparciem.

Eliza Dolecka