- Analiza badań z 2024 roku potwierdza, że zespół nieszczelnego jelita może być bezpośrednią przyczyną bólu stawów poprzez ogólnoustrojowy stan zapalny
- Na reumatoidalne zapalenie stawów w Polsce cierpi ponad 250 tysięcy osób, a choroba ta znacznie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn
- Eksperci wskazują, że niektóre bakterie jelitowe mogą inicjować reumatoidalne zapalenie stawów poprzez mechanizm mimikry molekularnej
- Odpowiednio dobrana dieta na stawy, w tym dieta śródziemnomorska i prebiotyki, jest kluczowym narzędziem w walce ze stanem zapalnym i bólem kolan
Ból stawów a jelita – czym jest oś jelito-stawy
Zmagasz się z bólem kolan lub sztywnością palców i zakładasz, że to wina wieku lub kontuzji? Prawdziwa przyczyna może leżeć znacznie głębiej, a konkretnie w twoim układzie pokarmowym. Coraz więcej dowodów naukowych wskazuje na istnienie osi jelito-stawy, gdzie kluczową rolę odgrywa tzw. zespół nieszczelnego jelita.
Mechanizm ten polega na osłabieniu bariery jelitowej, przez co do krwiobiegu przedostają się toksyny bakteryjne, które normalnie nie powinny opuszczać jelit. Jak potwierdza analiza opublikowana w 2024 roku w bazie PubMed (PMC11438725), układ odpornościowy reaguje na tych "intruzów" ogólnoustrojowym stanem zapalnym. Ta reakcja obronna, zamiast skupić się na jednym miejscu, może niestety uderzyć w odległe tkanki, takie jak stawy.
Jakie bakterie jelitowe atakują stawy? Zjawisko mimikry molekularnej
Nasz system odpornościowy jest zaprogramowany do zwalczania obcych najeźdźców, ale co się stanie, gdy wróg zacznie przypominać nasze własne komórki? Taki proces, nazywany „mimikrą molekularną”, odgrywa kluczową rolę w chorobach autoimmunologicznych stawów. Niektóre bakterie jelitowe posiadają na swojej powierzchni białka o budowie łudząco podobnej do białek budujących chrząstki stawowe.
Przykładowo, badanie z 2024 roku (PMC11677576) wykazało, że bakteria Prevotella copri może inicjować reumatoidalne zapalenie stawów właśnie przez ten mechanizm. Układ odpornościowy, próbując zniszczyć bakterię, przez pomyłkę zaczyna atakować własne stawy, prowadząc do ich degradacji. Podobne zależności zaobserwowano w chorobie zwyrodnieniowej stawów, gdzie, jak doniesiono w magazynie „Science”, bakterie takie jak Clostridium bolteae wpływają na rozwój schorzenia.
RZS w Polsce. Ile osób choruje i kto jest w grupie największego ryzyka?
Związek między jelitami a stawami to nie tylko naukowa ciekawostka, ale realny problem zdrowotny dla setek tysięcy Polaków. Według ogólnopolskiego badania epidemiologicznego z 2024 roku („Rheumatoid arthritis epidemiology: a nationwide study in Poland”), na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) cierpi 0,7% naszej populacji, czyli ponad 250 tysięcy osób. Statystyki wyraźnie pokazują, że choroba ta znacznie częściej dotyka kobiet (1,1%) niż mężczyzn (0,3%).
Wspomniana analiza przynosi też inny ważny wniosek: większość nowych przypadków diagnozuje się stosunkowo późno, bo w szóstej i siódmej dekadzie życia. To podkreśla, jak ważna jest wczesna świadomość objawów i szukanie przyczyny dolegliwości, nawet jeśli wydają się nietypowe. Co ciekawe, autorzy tego badania zwrócili uwagę, że aż 38% nowych przypadków to RZS seronegatywne, co oznacza, że standardowe markery we krwi mogą być niewykrywalne, utrudniając postawienie diagnozy.
Jak wygląda reumatoidalne zapalenie stawów? GALERIA
Jaka dieta na stawy i jelita? Rola diety śródziemnomorskiej i prebiotyków
Skoro problemy ze stawami mogą zaczynać się w jelitach, to właśnie tam warto szukać rozwiązań, a kluczem jest odpowiednia dieta. Jednym z najlepiej przebadanych modeli żywieniowych jest dieta śródziemnomorska, bogata w błonnik, owoce, warzywa i zdrowe tłuszcze.
Zbiorcza analiza z tego roku („Mediterranean Diet Reduces Inflammation in Adults”, 2025) potwierdziła, że taki sposób odżywiania skutecznie obniża poziom markerów stanu zapalnego (takich jak hs-CRP czy IL-6), co bezpośrednio przekłada się na mniejsze dolegliwości. Warto również włączyć do jadłospisu prebiotyki, czyli pożywkę dla dobrych bakterii, np. inulinę (obecną m.in. w cykorii, czosnku i bananach), która, jak pokazało tegoroczne badanie („Inulin Supplementation for Reducing Inflammation...”), pomaga zmniejszyć ból kolan u osób z chorobą zwyrodnieniową.
