Endometrioza - trudna do wykrycia i często bagatelizowana. Jak ją rozpoznać?

Szacuje się, że nawet połowa kobiet zgłaszających bóle w obrębie miednicy otrzymuje diagnozę endometriozy podczas wizyty u ginekologa. Czym dokładnie jest ta mało poznana choroba i jakie symptomy mogą świadczyć o jej obecności?

Spis treści

1. Co to jest endometrioza?
2. Przyczyny endometriozy
3. Objawy endometriozy
4. Diagnostyka endometriozy
5. Metody leczenia endometriozy

Co to jest endometrioza?

Endometrioza to przewlekła choroba ginekologiczna, którą definiuje się jako obecność tkanki podobnej do błony śluzowej macicy (endometrium) poza jej naturalnym miejscem, czyli jamą macicy. Ta nieprawidłowo umiejscowiona tkanka może pojawiać się na różnych narządach i strukturach w obrębie miednicy, takich jak jajniki, jajowody czy otrzewna.

W skrajnych przypadkach może lokalizować się nawet w obrębie serca czy mózgu. Obecność endometrium poza macicą prowadzi do stanu zapalnego, bólu oraz powstawania zrostów i torbieli, które mogą znacząco obniżać komfort życia i powodować problemy z płodnością.

Rozrost błony śluzowej jest ściśle powiązany z działaniem żeńskich hormonów płciowych - estrogenów, dlatego endometrioza dotyka głównie kobiety w wieku rozrodczym, między 15. a 45. rokiem życia.

Szacuje się, że choroba diagnozowana jest u około 7-15 proc. kobiet regularnie miesiączkujących, a w niektórych grupach, na przykład u osób z przewlekłym bólem miednicy lub niepłodnością, odsetek ten jest znacznie wyższy.

Przyczyny endometriozy

Powstawanie endometriozy pozostaje tematem wielu analiz, jednak mimo licznych badań naukowych, dokładny mechanizm rozwoju tej choroby nie jest jeszcze w pełni poznany. Najczęściej akceptowaną hipotezą jest tzw. teoria wstecznego miesiączkowania, która zakłada, że krew menstruacyjna, zawierająca złuszczony nabłonek macicy, nie jest całkowicie usuwana z dróg rodnych, lecz częściowo cofa się do jajowodów.

Tam może dojść do implantacji, czyli przyczepienia się komórek endometrium do innych tkanek otrzewnej lub nawet bardziej odległych narządów. Choć teoria powstała już ponad 90 lat temu, w latach 20. XX wieku, wciąż uważana jest za trafną.

Obecnie wiadomo, że kluczową rolę w tym procesie odgrywają zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego, który wpływa na lokalną adhezję komórek oraz powstawanie stanu zapalnego.

Endometrioza częściej występuje bowiem u osób z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów czy niedoczynność tarczycy, co dodatkowo sugeruje związek między rozwojem choroby a dysfunkcjami układu immunologicznego.

Ponadto istnieje kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania na endometriozę. Należą do nich między innymi:

• krótkie cykle menstruacyjne,
• długie i obfite krwawienia,
• wczesny wiek pierwszej miesiączki,
• występowanie endometriozy w rodzinie,
• niska masa ciała.

Na rozwój choroby może wpływać również styl życia. Nadmiar kofeiny i alkoholu oraz brak aktywności fizycznej mogą pośrednio przyczyniać się do zaburzeń hormonalnych, w tym regulacji poziomu estrogenów, co zwiększa ryzyko pojawienia się endometriozy.

Objawy endometriozy

Ponieważ ogniska endometrialne mogą pojawiać się w różnych narządach, niekoniecznie związanych z układem rozrodczym, objawy często bywają niespecyficzne. Warto mieć na uwadze, że wiele z tych dolegliwości może występować także przy innych chorobach, takich jak schorzenia jelit czy zapalenie pęcherza moczowego. Co więc powinno wzbudzić naszą szczególną czujność?

Podstawowe objawy endometriozy to przede wszystkim:

• silny ból, występujący cyklicznie podczas miesiączek,
• silne skurcze i krwawienia miesiączkowe,
• tzw. wędrujące bóle miednicy i w dole pleców,
• bóle w okolicy pęcherza,
• bolesne stosunki,
• bolesne wypróżnianie lub oddawanie moczu,
• wzdęcia,
• częste zaparcia,
• problemy z zajściem w ciążę.

Objawy choroby powracają cyklicznie, poprzedzając miesiączkę albo występując w jej trakcie. Rzadziej opisywanymi symptomami endometriozy, zależnymi od jej postaci i lokalizacji ognisk, mogą być:

• krwawienia występujące w trakcie cyklu owulacyjnego,
• krew w moczu,
• duszności i bóle klatki piersiowej pojawiające się, gdy komórki endometrium utworzą ognisko w płucach.

Nieleczona endometrioza może doprowadzić do trwałej bezpłodności, problemów ze współżyciem, a także zaburzeń funkcji jelita i pęcherza.

Diagnostyka endometriozy

Diagnostyka endometriozy często bywa bardzo trudna i może trwać nawet kilka, a czasem kilkanaście lat. Objawy choroby są niespecyficzne, co znacząco utrudnia szybkie i trafne rozpoznanie.

Dodatkowo powszechne w społeczeństwie przekonanie, że ból podczas miesiączki jest czymś normalnym, powoduje, że wiele kobiet nie zgłasza swoich dolegliwości lekarzom, co pozwala chorobie rozwijać się przez długi czas. Często dopiero problemy z zajściem w ciążę skłaniają do podjęcia diagnostyki.

Podstawą prawidłowego rozpoznania jest szczegółowy wywiad lekarski oraz badanie ginekologiczne uzupełnione o USG transwaginalne, które pozwala na zlokalizowanie ognisk endometriozy. W diagnostyce mogą być również wykorzystywane bardziej zaawansowane, nieinwazyjne metody obrazowe, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.

Należy jednak pamiętać, że nawet te badania nie zawsze wskazują na niewielkie lub trudno dostępne zmiany. Do niedawna stosowano również oznaczanie markera Ca-125, jednak obecnie nie jest to zalecane narzędzie diagnostyczne. Negatywny wynik testu na Ca-125 nie oznacza więc braku endometriozy.

Metody leczenia endometriozy

Leczenie endometriozy zależy głównie od stopnia zaawansowania choroby oraz lokalizacji ognisk endometrium. Głównym celem terapii jest przede wszystkim złagodzenie bólu, najczęściej na początku za pomocą niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Kolejnym etapem jest zahamowanie dalszego rozwoju choroby oraz poprawa płodności.

Wyróżnia się dwa podstawowe sposoby leczenia endometriozy: farmakologiczne oraz chirurgiczne. Pierwsze polega na stosowaniu leków, które hamują podziały komórek endometrium i obniżają poziom estrogenów. Dzięki nim ogranicza się rozrost błony śluzowej macicy i zmniejsza nasilenie krwawień.

Leczenie operacyjne wdraża się w momencie, gdy farmakoterapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Polega na laparoskopowym usunięciu ognisk endometriozy. W trudniejszych przypadkach, gdy choroba wywołuje zrosty i torbiele niszczące tkanki, konieczne może być usunięcie jajników lub macicy. Jednak operacja nie eliminuje przyczyn choroby i może dojść do jej nawrotu.

Zobacz galerię 8 zdjęć

Drogowskazy

Wpływ nawyków matek na wybory córek. DROGOWSKAZY

Sponsor podcastu:

Media Expert i Mediaexpert.pl

Paula Komendarczuk

Konsultacja: dr n. med. Katarzyna Wieczorek-Szukała