Rodzaje piłek – czy znasz je wszystkie?

Rodzajów piłek jest mnóstwo i bez wahania można by rzec: ile gier i sportów, tyle piłek! To niezwykle ciekawe, jak rozwijały się piłki do znanych i lubianych gier, m.in. koszykówki, bilardu, piłki nożnej, czy rugby. Piłki to sprzęt znany nie tylko z gier sportowych, lecz także popularny sprzęt na siłowni. Nie trzeba daleko patrzeć: wall ball, slam ball, czy piłki typu power ball, to jedne z takich urządzeń. Dowiedz się więcej o piłkach – my naliczyliśmy ich aż 22, a czy ty znasz je wszystkie?

Spis treści

1. Historia piłek
2. Rodzaje piłek

Piłka to zazwyczaj średniej wielkości, kulisty przedmiot wykorzystywany w celach sportowych. Różnią się od siebie kształtem, rozmiarem, wagą, tworzywem z którego są zrobione oraz historią powstawania. Można je kopać, odbijać rękami, trzymać, odbijać główką czy uderzać w nie innym sprzętem. Tu ogranicza nas jedynie wyobraźnia i z pewnością z tego właśnie względu mamy do czynienia z tak dużą ilością sportów z wykorzystaniem piłki. 

Historia piłek

Historia piłek sięga czasów starożytnych. Z piłek korzystali Grecy, Egipcjanie i Rzymianie. Podobno starożytne piłki były kuliste i wykonane z kauczuku, ale robiono je także z wnętrzności zwierząt, np. ze świńskiego pęcherza lub zszywano ze zwierzęcych skór. Piłki, które znamy dziś pojawiły się na początku XX wieku i obecnie są stale udoskonalane. Poznaj charakterystykę i historię piłek do lubianych i popularnych gier sportowych.

Rodzaje piłek

• Piłka do baseballa

Piłka ta składa się z jądra wykonanego z korka i pokryta jest skórą lub skóropodobnym tworzywem. Ma widoczne i wystające szwy. Co ciekawe, piłka do baseballa owinięta jest po kilka razy warstwą cienkiego sznurka. Tradycyjne piłki baseballowe są mocno oplatane zszytymi paskami z końskiej lub wołowej skóry.

Charakterystycznym elementem piłki jest czerwony szew łączący skórzane powłoki. Po wyrzuceniu piłki, ścieg zachowuje się jak wirnik samolotu – piłka podczas drogi do łapacza nieznacznie skręca.

• Piłka do hokeja na trawie

Obwód standardowej piłki do gry w hokeja to około 230 mm. Waga piłki wynosi od 156 do 163 gramów. Wykonana jest z mocno sprasowanej masy korkowej i jest ściśle opleciona sznurkiem. Piłki te zazwyczaj obszyte są białą skórą lub skóropodobnym tworzywem. Niektóre piłki do hokeja na trawie mają wcięcia, które redukują ewentualne poślizgi na mokrej nawierzchni.

• Piłka do golfa

Piłka do golfa to niewielka piłka o średnicy nie mniejszej niż 42, 67 mm i nie cięższa 45,94 dag. Pierwsze piłki golfowe były wykonane z drewna, zaś te, którymi gramy dziś, produkowane są z gumy, a ich powłoka wykonana jest ze skóry.

Piłki te mają twardy gumowy rdzeń i owinięte są gumową nicią. Piłki do golfa różnią się od siebie pod względem miękkości, która ma wpływ na prędkość ich lotu, siłę uderzenia a nawet celność.

Na przykład, twardsze piłki dają większość odległość i zmniejszają skutki nieudanych uderzeń – z tego względu przeznaczone są dla początkujących golfistów.

• Piłka lacrosse

Pierwsze piłki do lacrosse były zrobione ze splecionych pasków skórzanych (często z jeleniej skóry) wypchanych włosiem. Używali ich rdzenni mieszkańcy Ameryki Północnej – Indianie.

Ta tradycja była kontynuowana aż do drugiej połowy XIX wieku, jednak od 1867 roku nadeszły zmiany, które trwają w lacrosse do dziś.

George W. Beers zmienił zasady gry i zastąpił piłkę skórzaną piłką gumową! Obecnie piłki produkują głównie trzy wytwórnie: Warrior Lacrosse, Brine i Corp.

Piłki lacrosse zazwyczaj są białego koloru. Ich obwód sięga około od 19,7 do 20,3 cm, a średnica około 6,4 cm. Waga piłki to około 140-150 gramów.

• Piłka do tenisa stołowego

Piłka ta waży dokładnie 2,7 dag, a jej średnica to 40 milimetrów. Wykonana jest z celuloidu, który sprawia, że doskonale się odbija (choć zdarzają się też piłki do tenisa stołowego wykonane z plastiku).

Piłka do ping-ponga jest albo białego albo pomarańczowego koloru. Bywa, że stosuje się je oddzielnie do nauki czytania rotacji.

• Piłka do pov pob

To lekka piłka, która przeznaczona jest do łapania i rzucania jednorącz. Jej konstrukcja daje złudne wrażenie, jakby piłka była wykonana z papieru. W istocie pov bow zrobiona jest z bawełny.

Obecnie, do takiej zabawy coraz częściej używa się piłki tenisowej, więc tradycyjna pov bov przechodzi już do lamusa.

• Piłka do tenisa ziemnego

Charakterystyczna żółta piłka oklejona filcem i wykonana z dość twardej gumy. Przepisy dopuszczają do gry także piłkę tenisową w kolorze białym, lecz ten wybór jest rzadki – piłka jest wówczas słabo widoczna.

Piłkę do tenisa charakteryzuje duża prędkość rzutu oraz doskonałe odbicie. Masa piłki tenisowej to 56,0-59,4 g, a jej średnica wynosi między 6,541-6,858 cm – to typ standardowy, który jest najczęściej używany.

• Piłka polo

Piłka do gry w polo – gry, którą realizuje się na trawie podczas jazdy konno, wykonana jest z drewna lub innego twardego tworzywa. Według przepisów powinna mieć średnicę ośmiu centymetrów.

Czytaj też: Jak przygotować się do pierwszej jazdy konnej?

• Piłka wodna

Piłka wodna to gumowa, gładka piłka, wypełniona sprężonym powietrzem. Przeznaczona do gier w wodzie. Ma średnicę, która mierzy od 21,6 do 22,6 milimetra.

Czytaj też: 

• Aqua aerobik czyli gimnastyka w wodzie. Przykładowe ćwiczenia
• 20-minutowy zestaw ćwiczeń w basenie
• Aqua fitness - zalety, efekty i przykładowe ćwiczenia

• Piłka speed-ball

To piłka wykonana z twardej i sztywnej gumy. Ma bardzo charakterystyczną eliptyczną budowę. Mocowana jest do statywu, wokół którego się rotuje za pomocą żyłki o długości mniej więcej 1,5 metra.

• Piłka do siatkówki

Piłka do siatkówki to gładka i stosunkowo lekka piłka do gry. Jest wykonana ze skóry lub ze skóropodobnego materiału. Jej masa wynosi od 260 do 280 gramów. Obwód piłki to 65-67 centymetrów.

Piłka jest wypełniona sprężonym powietrzem o wartościach: 0,30 – 0,325 kG/cm2 (4,26 – 4,61 psi lub 294,3 – 318,82 mbar lub hPa), co sprawia, że doskonale nadaje się do odbijania.

• Piłka ręczna

Piłka ręczna składa się z gumowej dętki, która pokryta jest zszytymi kawałkami skóry (może to być także tworzywo syntetyczne, ale nie może mieć o śliskiej i błyszczącej faktury).

Obwód piłki, z której korzystają mężczyźni to 58-60 cm. Kobiety grają piłką o nieco mniejszym obwodzie, który mierzy 54-56 cm. Piłka ręczna waży około 500 gramów, więc jest stosunkowo ciężka, jak na swoją wielkość.

• Piłka nożna

Piłka nożna to kulista piłka wykonana ze skóry lub innego podobnego materiału. Zazwyczaj piłka nożna wykonana jest z trzydziestu dwóch czarno-białych łat o figurach sześciokąta. Jej obwód powinien wynosić maksymalnie siedemdziesiąt centymetrów i minimalnie sześćdziesiąt osiem.

Masa piłki nie może przekraczać 450 gramów, ale także nie może być lżejsza niż 410 gramów. Przed rozpoczęciem profesjonalnych zawodów sportowych piłka napompowana jest tak, aby w jej wnętrzu panowało ciśnienie od 0,6 do 1,1 atm.

Czytaj także: 16 ciekawostek o piłce nożnej - tego na pewno nie wiedzieliście!

• Piłka do koszykówki

Piłka do koszykówki to kulista i szorstka piłka wypełniona sprężonym powietrzem. W lidzie NBA używa się piłki o średnicy 23,86 cm. Piłki halowe wykonane są ze skóry, a te, którymi gra się na otwartych przestrzeniach – ze skóry kompozytowej.

Piłka koszykowa powinna być zarówno sprężysta jak i dobrze przyczepna. Takie piłki nie powinny się przecierać ani brudzić. Gumowe piłki do koszykówki przeznaczone dla amatorów lub dzieci i są duże tańsze od swoich skórzanych poprzedniczek.

Co ciekawe, w meczach FIBA (Międzynarodowa Federacja Koszykówki) używa się piłek, które spełniają wszystkie wymogi tejże federacji.

Co więcej, przed meczem sędzia wybiera najlepszą piłkę do gry. W jaki sposób? Spuszcza je z wysokości 1,80 metrów i patrzy, która piłka odbije się od podłoża na wysokość 1,20-1,40 metra.

• Piłka do krykieta

Wnętrze piłki wykonane jest z korka, który owinięty jest sznurkiem. Wierzchnia warstwa skóry ciasno pokrywa piłkę krykietową, a jej szwy zabezpieczają ją przed rozpruciem. Warstwa skóry składa się z czterech części, który połączone są wystającym szwem – układa się on w sześć równoległych linii.

Piłka do krykieta waży od 155,9 do 163,0 gramów i mierzy od 224 do 229 milimetrów w obwodzie. Co ciekawe, kolor piłki jest zmienny w zależności od okazji!

Piłek czerwonych używa się w meczach testowych lub ligowych, a piłek białych w meczach jednodniowych lub tzw. „Twenty20”. Dzieje się tak, ponieważ dwa ostatnie typy meczów grane są zazwyczaj o wieczornych porach lub przy sztucznym oświetleniu, a biała piłka jest w takim warunkach bardziej widoczna.

• Piłka do rugby

Piłka do rugby to jedna z kultowych amerykańskich piłek. Ma jajowaty, symetryczny kształt i obszyta jest czterema kawałkami skóry lub syntetycznej, gumowej dętki. Zgodnie z przepisami organizacji World Rugby, piłka do rugby, w jej dłuższej osi, powinna mierzyć od 280 do 300 milimetrów, a obwód przekroju mierzony wzdłuż: 740-770 milimetrów. Natomiast przekrój piłki wszerz to zazwyczaj 580-620 milimetrów.

Waga piłki powinna mieścić się w granicach 410-460 gramów. Co ciekawe, tuż przed meczem mierzone jest ciśnienie piłki, które powinno wynosić od 0,67 do 0,7 kG/cm2. Takich samych przepisów wymaga Polski Związek Rugby.

• Piłka lekarska

Piłka lekarska zazwyczaj wykonana jest ze skóry syntetycznej. Stosuje się ją do celów rehabilitacyjnych i w treningu sportowym. Jej wielkość i waga zależy od przeznaczenia – na rynku dostępnych jest wiele wariantów piłek lekarskich.

Najczęściej można spotkać piłki o masie 1 kg, 2 kg, 3 kg, 5 kg i 10 kg. Piłkę powinno się dobierać do możliwości sprawnościowych i siłowych.

Pomysłodawcą piłki lekarskiej był William Muldoon – ceniony amerykański wrestler i zapaśnik.

Czytaj też: Trening z piłką lekarską [WIDEO]

• Slam ball i wall ball

To nic innego jak piłki lekarskie. Wykorzystuje się je w crossficie. Slam ball służy do ćwiczeń ogólnorozwojowych. Trzymając ją w dłoniach, możemy wykonywać całą gamę różnorodnych ćwiczeń fizycznych.

Natomiast wall ball, jak sama nazwa wskazuje, służy do rzutów o ścianę, ale można nią rzucać także o podłogę lub wyrzucać w górę, ćwicząc tym siłę eksplozywną mięśni.

Slam ball zazwyczaj jest niewielkich rozmiarów, wielkością przypomina piłkę nożną lub siatkową. Jednak można też spotkać duże i masywne piłki slam ball, wówczas ich waga może mieć nawet 70 kg! Slam ball wypełniona jest piaskiem syntetycznym.

Natomiast wall ball to bardziej miękkie piłki o równomiernie rozłożonej wadze. Muszą zapewniać dobry chwyt, aby bezpiecznie można było wykonywać nimi rzuty.

• Powerball

To specjalnie skonstruowana kulka do ćwiczeń mięśni kończyny górnej. Powerball wymyślili specjaliści NASA dla… astronautów! Po to, aby zachowali sprawność fizyczną w kosmosie. Trening z ciężarem okazał się niemożliwy, poprzez stan nieważkości jaki panuje w kosmie, więc specjaliści NASA wymyślili małą kulkę, która działa na zasadzie siły odśrodkowej.

Powerball składa się z czterech części: żyroskopu, który rozpędza piłkę i nadaje jej obroty, licznika liczącego obroty, gumowej obręczy, która zamontowana jest na kuli, aby w trakcie bardzo intensywnych obrotów powerball nie wypadł z dłoni oraz pierścienia, który stanowi za szynę, wokół którego osi kręci się rotator.

Powerball jest wielkości piłeczki tenisowej, a jego masa ma nie więcej niż 0,5 kg. Co ciekawe, przy piętnastu tysiącach obrotów można uzyskać siłę działającą na nadgarstek o wartości nawet do 20 kg!

• Bila

Piłka w kształcie kuli używana do gry w bilard. Bile były wykonywane z przeróżnych materiałów: gliny, celuloidu, krystalitu, stali, bakelitu, czy nawet drewna.

Głównym materiałem do produkcji bili od 1627 do XX wieku była... kość słoniowa. Na szczęście ta koncepcja została zmieniona i znaleziono substytut. Odbyło się to w 1868 roku, dzięki Johnowi Wesleyowi Hyattowi, ale wynalezione przez niego bile z celuloidu niestety czasem wybuchały podczas produkcji i były łatwopalne.

Obecnie kule bilardowe wykonuje się z tworzyw sztucznych takich jak żywica fenolowa - materiału odpornego na odpryskiwanie i pękanie.

Bile mają przeróżne kolory i rozmiary – w zależności od rodzaju gry. Dla przykładu w bilardzie angielskim bile mają wymiary: 52,5 mm, zestaw składa się z 22 bil, w których biała jest kulą rozgrywającą.

W zestawie jest piętnaście czerwonych bil i sześć bil o różnych kolorach, czasem oznaczonych numerami, według których przyznaje się punktację.

• Bula

Bula, to z francuskiego po prostu kula, i używa się jej do gry w petanque, tj. tradycyjną francuską grę zręcznościową. Historia buli sięga starożytnej Grecji. Wówczas zamiennikiem tradycyjnej buli były monety, którym nadawano ruch toczący.

Później ich miejsce zajęły kamienie i otoczaki. Na tym jednak historia się nie kończy, ponieważ dzisiejsza bula wykonana jest z metalu. Metalowa bula jest wynalazkiem pewnego francuza Jeana Blaca. Jego sprzęt wszedł na rynek w 1928 roku i tym samym rozpoczął nową erę w sportach bulowych.

Dopuszczalne rozmiary bul do petanque i gry prowansalskiej to: bula o średnicy 70,5-80 mm oraz masie od 650 do 800 gramów. Natomiast twardość kul musi wynosić minimalnie 35 HRC (czyli 110 kg/mm2).

• Piłka do futbolu amerykańskiego

To piłka o owalnym kształcie wykonana ze skóry. Doskonale nadaje się zarówno do kopania i chwytania. Dzięki skórzanej powłoce i wystającym grubym szwom, piłka ma bardzo dobrą przyczepność.

Wbrew częstemu przekonaniu o tym, że futbol amerykański to to samo, co rugby, te dwa sporty zasadniczo różnią się od siebie. Różnica jest nie tylko w regułach gry, ale także w piłkach, którego tylko z pozoru wydają się takie same.

Piłka do futbolu amerykańskiego, w przeciwieństwie do piłki rugby, ma ostro zakończone końce i inną trajektorię ruchu.

Przeczytaj także: 

• Ćwiczenia z piłką, czyli fit ball
• Piłka gimnastyczna – jaką wybrać? Rozmiary i zalety piłek do ćwiczeń
• BOSU - co to jest? Przykładowe ćwiczenia z połową piłki do balansowania

O autorze

Małgorzata Kośla

Jest wykwalifikowaną instruktorką fitness i certyfikowaną trenerką personalną. Od dziecka jej największą pasją był sport – grała w piłkę nożną i koszykówkę. Później przyszła nowa miłość – taniec, a szczególnie dancehall. Siódme poty lubi wylewać na siłowni, a relaksuje się na sesjach jogi i medytacji. Nieustająco poszerza swoją wiedzę na temat treningów i zdrowego stylu życia. A co poza sportem? Prowadzi sklep z kosmetykami naturalnymi i zdrową żywnością, pisze autorskiego bloga (stylzyciadowolny.pl) oraz zajmuje się copywritingiem.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Małgorzata Kośla, wykwalifikowana instruktorka fitness i certyfikowana trenerka personalna.