USG piersi – na czym polega, jak się przygotować?

USG piersi to badanie, które służy wykrywaniu zmian ogniskowych piersi oraz raka piersi. Powinno być wykonywane regularnie, gdyż tylko wtedy ma szansę stać się badaniem przesiewowym umożliwiającym wyłapanie nieprawidłowości we wczesnym stadium ich rozwoju. Wszelkie zmiany obserwowane podczas wykonywania USG piersi są klasyfikowane według kategorii BIRADS. Dowiedz się, jak przebiega to badanie oraz jakie są wskazania do jego wykonania. Czym USG piersi różni się od mammografii?

USG piersi jest badaniem obrazowym, które pozwala na w nieinwazyjny sposób przeprowadzić diagnostykę piersi. USG piersi wykonuje się nie tylko w przypadku podejrzenia zmian w obrębie piersi, lecz także w celu profilaktyki raka piersi, gdyż wczesne wykrycie różnego rodzaju zmian w obrębie piersi zwiększa szansę na szybsze i skuteczniejsze wyleczenie. Wszelkie zmiany opisywane są w skali BIRADS, która umożliwia dokładne doprecyzowanie i ewentualne skierowanie pacjentki do dalszej diagnostyki.

Spis treści

1. Badanie USG piersi – na czym polega? 
2. W jaki sposób przygotować się do badania USG piersi?
3. Jak często wykonywać badanie USG piersi?
4. Badanie USG piersi – a mammografia. Czym się różnią?
5. USG piersi w ciąży – czy to dobry pomysł?
6. Wynik USG piersi według kategorii BIRADS

Badanie USG piersi – na czym polega? 

Badanie ultrasonograficzne piersi wykonywane jest przy pomocy specjalnego urządzenia zaopatrzonego w głowicę. Głowica ta, posmarowana żelem, dotyka piersi kobiety podczas badania i przesyła fale ultradźwiękowe do głębszych tkanek.

Tkanki te odbijają fale akustyczne i odsyłają je do urządzenia, dzięki czemu możliwe jest natychmiastowe odczytanie wyniku USG.

Każda z tkanek odbija dźwięk na własny sposób, dzięki czemu lekarz wykonujący badanie jest w stanie poznać, w której z nich wystąpiły nieprawidłowości i czy mamy do czynienia z łagodną zmianą, czy o charakterze złośliwym, przy której konieczne jest wykonanie biopsji.

W jaki sposób przygotować się do badania USG piersi?

Do USG piersi nie trzeba się jakoś specjalnie przygotowywać. Dobrze jednak, jeśli pacjentka zjawia się na nie tuż po miesiączce, czyli jeszcze w pierwszej połowie cyklu.

Przed badaniem pacjentka rozbiera się od pasa w górę i kładzie na leżance oraz unosi ręce do góry. Dzięki temu lekarz może zbadać węzły chłonne, do których spływa chłonka z gruczołów piersiowych.

Całe badanie polega na tym, że lekarz przesuwa głowicę posmarowaną specjalnym żelem po poszczególnych odcinkach piersi, sprawdzając, czy nie pojawia się coś niepokojącego. Jeśli nie, pacjentka może zjawić się na kolejnym USG za rok.

Jeżeli zaś wynik badania wskazuje na zmiany w obrębie piersi, konieczna jest dalsza diagnostyka.

Jak często wykonywać badanie USG piersi?

Badanie USG dedykowane jest przede wszystkim osobom między 20 a 40 rokiem życia. Jeśli kobieta jest przed 30. i nie ma u niej w piersiach żadnych zmian, wówczas może wykonywać je co 2 lata.

Jeśli zaś ukończyła 30 lat, w ramach profilaktyki powinna na USG chodzić co roku.

Do częstszego wykonywania tego badania, powinno skłonić kobietę wystąpienie poniższych objawów lub czynników:

• bolesność piersi,
• wyciek dziwnej wydzieliny z brodawki sutkowej,
• obciążenie rodzinne tzn. kiedy w bliskiej rodzinie występowały przypadki raka piersi,
• ciąża,
• uraz piersi,
• stosowanie hormonalnej terapii zastępczej,
• potwierdzona mutacja genów BRCA-1 oraz BRCA-2,
• powiększenie węzłów chłonnych pod pachami,
• wyczucie palpacyjnie (podczas samobadania piersi) zgrubienia, guzka lub innej zmiany,
• zmiana wielkości piersi,
• wciągnięcie brodawki sutka.

Badanie USG piersi – a mammografia. Czym się różnią?

USG piersi i mammografia są badaniami służącymi wykrywaniu zmian w piersiach, zarówno o charakterze łagodnym, jak i złośliwym.

Badanie USG piersi przeznaczone jest raczej dla młodych kobiet, do 40. roku życia, gdyż budowa ich piersi nieco różni się od tej, którą mają kobiety po czterdziestce. Różnica polega na tym, że młode kobiety mają przewagę tkanki gruczołowej nad tkanką tłuszczową i przy takich proporcjach lepiej obrazuje ich piersi ultrasonograf.

Natomiast u kobiet po 40. przeważa w piersiach tkanka tłuszczowa, która jest lepiej odczytywana przez mammograf. Wiek jednak nie wyklucza wykonywania USG piersi u osób 40+.

U kobiet, które stosują hormonalną terapię zastępczą, nawet po skończeniu 40 lat może przeważać tkanka gruczołowa nad tłuszczową, w związku z tym powinny one wykonywać USG.

Ponadto są kobiety o małych piersiach, u których mammograf nie jest w stanie prawidłowo odczytać obrazu ich ciała i badaniem przesiewowym w kierunku raka piersi powinien być wtedy ultrasonograf.

Badanie USG dla starszych kobiet jest także uzupełnieniem mammografii. Bo o ile mammograf jest w stanie ukazać nowotwór w bardzo wczesnym stadium, przy pomocy mikrozwapnień, to jednak nie pokaże tak jak USG, czy jest to zmiana łagodna czy złośliwa.

Dlatego też USG piersi u kobiet po 40. powinno stać się badaniem uzupełniającym, jeśli chodzi o diagnostykę w kierunku raka piersi.

USG piersi w ciąży – czy to dobry pomysł?

Wiele kobiet w ciąży zastanawia się, czy powinno wykonywać USG piersi. Odpowiedź brzmi: jak najbardziej.

USG to nieinwazyjne badanie, które nie zaszkodzi płodowi, a pozwoli we wczesnym stadium wykryć niepokojące zmiany w piersiach, które mogą powstawać pod wpływem zmian hormonalnych.

Badanie USG w ciąży powinno się wykonać w I lub II trymestrze. Dzięki temu można monitorować, czy w piersiach nie dochodzi do mutacji, zmian torbielowatych, czy tych o charakterze złośliwym.

W momencie, kiedy u ciężarnej stwierdzi się niepokojące zmiany, wykonuje się standardową diagnostykę w kierunku raka piersi, obejmującą także biopsję.

Wynik USG piersi według kategorii BIRADS

Zmiany, jakie obserwuje się podczas wykonywania USG piersi, są klasyfikowane według kategorii BIRADS – czyli skali stworzonej przez Amerykańskie Towarzystwo Radiologiczne. Przyporządkowuje ona obraz piersi do 6 kategorii.

Ma to na celu ułatwienie pokierowania pacjenta na dalszą diagnostykę oraz ujednolicenie terminologii lekarskiej.

Podczas klasyfikacji lekarz bierze pod uwagę:

• wywiad z pacjentką,
• wcześniejsze wyniki badań USG,
• obecny wynik USG
• oraz wynik badania przedmiotowego.

Kategoria BIRADS 1 to:

• piersi młodzieńcze występujące we wszystkich stadiach rozwoju,
• piersi, które mają właściwą budowę gruczołowo-tkankową, gdzie proporcje są odpowiednie. Dotyczy to także obrazu piersi u kobiet będących w ciąży lub karmiących piersią; a także tych, które podlegają leczeniu hormonalnemu.
• piersi, które mają budowę z przewagą tkanki tłuszczowej lub włóknistej oraz z włóknieniem podścieliska,
• prawidłowe piersi u mężczyzn,
• prawidłowe przewody mlekowe.

Kategoria BIRADS 2 to piersi, w których występują łagodne zmiany, czyli:

• zmiany lite, płynowe, jak również litowo-płynowe,
• zmiany, które są hipoechogeniczne, hiperechogeniczne lub mają mieszaną echogeniczność. Należą do nich też zmiany, które są dobrze odgraniczone, przybierają kształt kulisty lub też owalny, gdzie występuje przewaga w wymiarze boczno-bocznym nad górno-dolnym.

Przy kategorii BIRADS 2 zmiany wymagają kontroli po 12 miesiącach, ale nie trzeba po ich wykryciu wykonywać innych badań diagnostycznych.

O jakich zmianach można mówić w ramach tej kategorii? Przede wszystkim o rozmaitych:

• torbielach,
• tłuszczakach,
• naczyniakach,
• zmianach zapalnych typu ropniak.

Zalicza się też do nich:

• krwiaki,
• zmiany pourazowe piersi,
• dysplazję włóknisto-torbielowatą,
• zwapnienia makro w gruczole oraz w zmianach ogniskowych,
• gruczolakowłókniaki wraz z towarzyszącymi im mikrozwapnieniami, które podlegają obserwacji i które były sprawdzane cytologicznie.

Kategoria BIRADS 3 to zazwyczaj zmiany łagodne. Mogą też obejmować (zwykle jest to mniej niż 2 % z nich) zmiany złośliwe. Jeśli u pacjentki, u której je wykryto, ktoś w rodzinie chorował na nowotwór piersi lub pacjentka jest w wieku, w którym występuje zwiększone ryzyko nowotworzenia się – wówczas musi wykonać ponowne badanie usg po upływie 6 miesięcy oraz wykonać biopsję zmiany. Do zaburzeń, jakie zalicza się w ramach 3 kategorii BIRADS zalicza się:

• zmiany hipoechogeniczne,
• zmiany owalne, gdzie wymiar boczno-boczny góruje nad wymiarem górno-dolnym,
• zmiany, przy których obraz węzłów chłonnych, do których spływa chłonka z piersi, jest prawidłowy,
• zmiany lite, które są dobrze odgraniczone.

Najczęściej w kategorii BIRADS 3 mamy do czynienia z:

• gruczolakowłókniakami występującymi pojedynczo lub mnogo,
• odpryskowiakami,
• torbielami, w których występuje gęsty płyn, który nie ulega uciskom,
• torbielami, w których poziom występujących w nich płynów nie ulega zmianie nawet podczas zmiany pozycji piersi,
• konglomeratami (zbiorem i zlepkiem) drobnych torbieli.

Kategoria BIRADS 4 to te zmiany, które choć są podejrzane, to jednak podczas badania ultrasonograficznego, nie wskazują na to, aby były nowotworem złośliwym. Mimo to istnieje u nich prawdopodobieństwo złośliwości, które wynosi od 2% aż do 90%.

Są to zazwyczaj:

• te zmiany, których nie da się zaklasyfikować do kategorii BIRADS 3,
• te, które mają wymiar górno-dolny większy niż boczno-boczny,
• ich kształt jest nieregularny, a rysy zatarte (lub występuje tylko jedna z tych cech),
• mają nieprawidłowe unaczynienie,
• tkanka gruczołowa wykazuje zaburzenia na poziomie architektury,
• zmiany o jednym lub kilku ogniskach, którym towarzyszy (lub nie) cień akustyczny,
• zmiany, które są lite, lito-płynowe lub też hipoechogeniczne.

Przy zmianach kategorii BIRADS 4 konieczne jest wykonanie biopsji cienko- lub gruboigłowej.

Kategoria BIRADS 5 to zmiany, przy których istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że są złośliwe. Zwykle konieczne jest przy nich pobranie wycinka histopatologicznego do badania, a jeśli okaże się, że zmiana jest nowotworowa, planuje się leczenie onkologiczne. Na obrazie USG tego typu zmiany to te, które:

• mają przewagę wymiaru górno-dolnego nad boczno-bocznym i towarzyszą im zwapnienia,
• są hipoechogeniczne,
• posiadają nieprawidłowe unaczynienie, co widoczne jest np. na kolorowym doplerze,
• są lite lub lito-płynowe,
• mają kanciaste brzegi lub są spikularne (zmiana z nieregularnym centrum oraz licznymi włóknistymi wypustkami),
• posiadają nieregularny kształt.

Kategoria BIRADS 6 to zmiany rakowe, które potwierdzone są biopsją. Kiedy w piersi stwierdzona zostaje zmiana nowotworowa, wówczas leczeniem z wyboru jest leczenie chirurgiczne polegające na wycięciu zmutowanej zmiany.

Wyróżnia się dwie metody leczenia chirurgicznego:

• oszczędzająca – gdzie usuwa się guz oraz margines zdrowej tkanki wokół niego, a także węzły chłonne pachowe
• oraz metodę polegającą na amputacji całej piersi, łącznie z węzłami pachowymi.

Czytaj też:

• Badanie krwi na raka wykrywa mutacje genu BRCA
• Mammografia czy USG - dwa badania wykrywające raka piersi
• Łagodne guzki w piersiach. Zmiany w piersiach najczęściej są łagodne

Dominika Wilk