Zespół nocnego jedzenia – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół nocnego jedzenia (zespół/syndrom nocnego objadania się, z ang. night eating syndrome – NES) to wielokrotne wstawanie w nocy, aby coś zjeść. W ciągu całej doby chory cierpiący na NES spożywa tyle samo kalorii, co inni ludzie, ale większość w nocy. Może to robić świadomie lub nie. NES występuje samodzielnie, albo z otyłością lub depresją. Jakie są objawy NES i jak leczy się to zaburzenie?

Spis treści

1. Zespół nocnego jedzenia: kogo dotyka zaburzenie?
2. Zespół nocnego jedzenia: objawy
3. Zespół nocnego jedzenia: przyczyny
4. Zespół nocnego jedzenia: leczenie

Zespół nocnego jedzenia (zespół/syndrom nocnego objadania się, NES) to jedno ze współczesnych zaburzeń odżywiania związane z rytmem dobowym. Polega na niekontrolowanym, wielokrotnym jedzeniu w ciągu nocy i jest powiązane z zaburzeniami nastroju i snu. Po raz pierwszy NES opisano w 1951r., ale dopiero w 2003r. pokazano pierwszy przypadek wyleczenia tego zespołu. Zespół nocnego jedzenia występuje w wersji świadomej, kiedy chory zdaje sobie sprawę, że je nocą. Ale chory może też nie pamiętać, że wstawał w nocy, aby jeść, bo robił to we śnie somnambulicznym, czyli lunatykując. Przeczytaj także: Lunatykowanie, perseweracje, halucynoidy - zaburzenia w granicach normy.

Zespół nocnego jedzenia: kogo dotyka zaburzenie?

Trudno jednoznacznie stwierdzić, ile osób cierpi na zespół nocnego jedzenia. Według danych szacunkowych pomocy z powodu nocnego objadania się szuka ok. 6 proc. całej światowej populacji, ale jedynie 1-2 proc. wypełnia kryteria diagnostyczne. Częściej NES dotyka kobiet niż mężczyzn. Problem z nocnym jedzeniem mogą mieć zarówno osoby z otyłością jak i te szczupłe. W przypadku tych drugich NES ujawnia się we wczesnej młodości i z biegiem czasu, bez odpowiedniego leczenia może przyczynić się do rozwoju choroby otyłości. Co ciekawe, szczupłe osoby z NES są mieszkańcami przede wszystkim krajów śródziemnomorskich. Aż u 25 proc. osób z tej populacji, które są zdrowe i mają prawidłową wagę obserwuje się główne objawy NES: zjadanie większości pożywienia w godzinach wieczornych i nocnych, trudności z zasypianiem i poranny brak apetytu.

Zespół nocnego jedzenia: objawy

Zespół nocnego jedzenia diagnozuje się wówczas, gdy jego objawy trwają co najmniej 2 miesiące. Oznaki NES to:

• tzw. poranna anoreksja, czyli pomijanie śniadania, spożycie pierwszego porannego posiłku po kilku godzinach od przebudzenia; chory przynajmniej 4 razy w tygodniu nie je śniadania,
• zwiększone lub nadmierne łaknienie wieczorem – chory zjada więcej niż 50 proc. dziennego pożywienia po godzinie 19.00,
• jedzenie w nocy głównie produktów z węglowodanami i tłuszczami, np. chleba, kanapek, słodyczy - często takich, których chory odmówił sobie w ciągu dnia,
• problemy z zasypianiem, od 3 do 6 razy w ciągu jednej nocy wybudzanie się ze snu - bezsenne noce przynajmniej 3 razy w tygodniu,

Nie każdy, kto je w nocy ma NES. Jedzenie nocą może być związane z trybem pracy, stylem życia rodziny lub subkultury.

• wielokrotne wstawanie w nocy, po to aby zjeść,
• porcje pożywienia spożywane w nocy są częstsze, ale nie są ani większe, ani bardziej kaloryczne od jedzonych w dzień i liczą sobie ok. 300 kcal każda,
• brak odczuwania przyjemności z jedzenia,
• poczucie wstydu i winy po nocnym jedzeniu – ukrywanie nocnego jedzenia przed bliskimi,
• odczuwanie wewnętrznego przymus jedzenia w nocy,
• jedzenie pod wpływem negatywnych emocji, np. gniewu, smutku, samotności,
• pogarszanie się nastroju w ciągu dnia, stan depresyjny wieczorem,
• poczucie utraty kontroli nad jedzeniem i masą ciała,
• wieczorny wzrost poziomu leptyny i kortyzolu oraz spadek poziomu melatoniny.

Zespół nocnego jedzenia: przyczyny

Zespół nocnego jedzenia powstaje z wielu przyczyn natury biochemicznej, genetycznej i psychologicznej, a są nimi:

• obniżanie się poziomu serotoniny w ciągu doby,
• wzrost poziomu greliny – hormonu żołądkowo-jelitowego zwiększającego łaknienie,
• nieuświadomione przez pacjenta samoleczenie zaburzeń nastroju – osoby z NES żywią się głównie węglowodanami, które pobudzają mózg do wydzielania substancji poprawiających nastrój,
• dziedziczenie - zaburzenie NES występuje często w całych rodzinach,
• zaburzenia nastroju i odmienna reakcja na stres – jego rola jako czynnika wyzwalającego NES nie została jeszcze udowodniona ostatecznie, ale odkryto, że osoby z tym zaburzeniem inaczej reagują hormonalnie na długotrwałe napięcie nerwowe. W reakcji na jakiś bodziec – stresor, hormony stresowe: adrenalina, noradrenalina, kortyzol i tyroksyna uwalniają się u nich stopniowo, w wydłużonym czasie i różnych dawkach, a nie w miarę szybko i w znacznej ilości,
• inne czynniki ryzyka to: długotrwałe stosowanie diet, nuda, niezadowolenie ze swojego ciała, zaniedbanie przez rodziców, błędy popełniane przez rodziców w żywieniu dzieci.

Zespół nocnego jedzenia: leczenie

Do leczenia zespołu nocnego jedzenia wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne i przeciwpadaczkowe. Dobre efekty terapeutyczne przynoszą także: edukacja żywieniowa, techniki behawioralne, które opierają się na prawidłowym rozplanowaniu dobrze zbilansowanych posiłków w ciągu dnia, aby chory nie czuł zwiększonego łaknienia wieczorem, a także zastosowanie technik relaksacji oraz fototerapii.

O autorze

Magdalena Gajda

Specjalistka ds. choroby otyłości i dyskryminacji osób chorób na otyłość. Prezes Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość w Polsce oraz przedstawicielka Polski w Europejskiej Koalicji na Rzecz Osób Żyjących z Otyłością. Z zawodu – dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a także specjalistka PR, komunikacji społecznej, storytellingu i CSR. Prywatnie – od dzieciństwa chora na otyłość, po operacji bariatrycznej w 2010 r. Waga wyjściowa – 136 kg, waga obecna – 78 kg.

Magdalena Gajda