Tego nie rób, jeśli jesteś na zwolnieniu lekarskim. Konsekwencje? Surowe

Zwolnienie lekarskie, popularnie zwane L4, to czas, który trzeba wykorzystać na powrót do zdrowia w sposób zalecony przez lekarza - a więc na leczenie i rehabilitację. Ale to nie tylko prawo, lecz także obowiązek. Oznacza to, że pewnych rzeczy nie możemy na nim robić. To, co jest zabronione na zwolnieniu lekarskim, ściśle określają przepisy.

Zwolnienie lekarskie to wystawione przez lekarza zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy. Ma do niego prawo każdy ubezpieczony pracownik. Ale zwolnienie nie jest wyłącznie prawem czy też przywilejem: na osobie, która je otrzymała, ciążą bowiem pewne obowiązki.

To przede wszystkim przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących sposobu leczenia i rekonwalescencji, a także przestrzeganie przepisów dotyczących spędzania czasu na zwolnieniu.

Ogólne zasady zwolnień lekarskich

Zwolnienie może wystawić każdy uprawniony do tego lekarz na podstawie badania, analizy dokumentacji medycznej lub w drodze teleporady. Na dokumencie musi on wskazać przyczynę niedyspozycji pracownika oraz czas, w którym powinien on powstrzymać się od świadczenia pracy.

Za czas nieobecności należy się wynagrodzenie, które wynosi 80 proc. podstawowego wynagrodzenia (w niektórych przypadkach, np. w trakcie ciąży, jest to 100 proc.). Zwolnienie może otrzymać również osoba, która musi przez pewien czas opiekować się chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny (w określonych przypadkach).

Czego nie wolno na zwolnieniu lekarskim?

Przepisy ściśle określają, czego nie może robić pracownik korzystający ze zwolnienia lekarskiego. Najogólniej - musi on powstrzymać się od wszelkich aktywności, zwłaszcza tych, które mogą pogorszyć stan jego zdrowia, co z kolei może przedłużyć jego nieobecność w pracy.

Przede wszystkim w tym okresie nie może wykonywać pracy zarobkowej (ani u tego samego, ani u innego pracodawcy). Zwolnienia nie można również wykorzystać na pracę na działce czy remont mieszkania, zwłaszcza, jeśli zaznaczono w nim, że pacjent "musi leżeć". Niedopuszczalne są także wyjazdy (z wyjątkiem tych zaleconych przez lekarza, np. wyjazd do sanatorium), takie jak udział w imprezach targowych, wyjazd rekreacyjny, sportowy czy rozrywkowy. 

Warto wiedzieć, że nawet jeśli lekarz zaznaczył w zwolnieniu lekarskim, że "chory może chodzić", nie jest to zalecenie o bezwzględnym charakterze. Ma to znaczenie w razie kontroli, jednak nie świadczy o tym, że chory może wykonywać jakiekolwiek czynności wymagające wysiłku - zwłaszcza podjąć pracę.

Co grozi za pracę na L4?

Zarówno pracodawca, jak i Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo do niezapowiedzianej kontroli pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim. Jeśli zdobędą oni dowód, że zwolnienie jest wykorzystywane niezgodnie z prawem, mogą wyciągnąć określone konsekwencje.

To przede wszystkim utrata prawa do zasiłku chorobowego - ale nie tylko. Pracodawca może również rozwiązać stosunek pracy za wypowiedzeniem, a także bez wypowiedzenia - w trybie dyscyplinarnym z winy pracownika. Naruszanie zasad zwolnienia może bowiem w określonych przypadkach zostać uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.

A co wolno pracownikowi na L4?

Zasady zwolnień lekarskich są jasno określone, ale nie oznaczają, że osoba, która jest na zwolnieniu, musi cały czas być w domu. Przyjmuje się, że może wykonywać zwykłe codzienne czynności takie jak wyjście po niezbędne zakupy spożywcze, realizacja recepty, czy aktywności związane z powrotem do zdrowia - np. wyjście na rehabilitację, badania diagnostyczne itp.

Jeśli nie ma wyraźnych przeciwwskazań, może również wyjść na krótki spacer. Jeśli jednak lekarz zaznaczył, że "chory musi leżeć", należy w jak największym stopniu tego przestrzegać. W przypadku kontroli np. z ZUS kontrolerzy zwykle wykazują pewne zrozumienie, zwłaszcza w przypadku osób samotnych. W takim przypadku jednak warto zawczasu poprosić lekarza o  możliwość wsparcia ze strony np. pielęgniarki środowiskowej.

Inaczej wygląda natomiast sytuacja w przypadku osób, które przebywają na zwolnieniu lekarskim w związku z koniecznością opieki nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Tu tak zwana "realizacja codziennych czynności życiowych" nie jest traktowana jako wykorzystanie zwolnienia niezgodnie z przeznaczeniem.

Katarzyna Hubicz