Ta rakotwórcza roślina rośnie w całej Polsce. Sprawdź, jak wygląda starzec jakubek

Starzec jakubek to jedna z najbardziej toksycznych roślin występujących w Polsce. Zawiera niebezpieczne alkaloidy, które uszkadzają wątrobę, mają działanie rakotwórcze i mutagenne. Roślina stanowi poważne zagrożenie nie tylko dla zwierząt, ale i ludzi.

Starzec jakubek to pospolita roślina należąca do rodziny astrowatych. Wyróżnia się żółtymi kwiatostanami i może osiągać ponad metr wysokości. Występuje powszechnie na nieużytkach, poboczach dróg i pastwiskach. Mimo niepozornego wyglądu starzec jakubek jest rośliną silnie trującą, a jego toksyczność potwierdzają liczne badania toksykologiczne. Zawarte w nim związki chemiczne powodują stopniowe uszkodzenia organizmu – nawet w przypadku krótkotrwałego kontaktu lub spożycia niewielkiej ilości.

Rakotwórcze rośliny w Polsce – zagrożenie z pól i ogrodów

Starzec jakubek jest klasyfikowany jako jedna z najbardziej niebezpiecznych roślin rakotwórczych występujących na terenie Europy. W Polsce występuje powszechnie i często bywa lekceważony – także przez osoby zajmujące się uprawą roślin i hodowlą zwierząt. W rzeczywistości jednak należy do grupy roślin, które – obok barszczu Sosnowskiego – są bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia. Jego obecność w pobliżu domu, ogrodu czy pastwisk wymaga natychmiastowej interwencji.

Starzec jakubek – działanie ukrytej trucizny

Toksyczność starca jakubka wynika z obecności alkaloidów pirolizydynowych. Substancje te charakteryzują się długotrwałym działaniem mutagennym, a także silnym wpływem hepatotoksycznym. Oznacza to, że ich obecność w organizmie prowadzi do trwałego uszkodzenia komórek wątroby, a przy przewlekłej ekspozycji może prowadzić do marskości i nowotworów. Dodatkowo alkaloidy te wykazują właściwości uszkadzające materiał genetyczny komórek, co plasuje je w grupie czynników o działaniu mutagennym.

Starzec jakubek a wątroba – proces niszczenia narządu

Wątroba jest organem szczególnie wrażliwym na działanie toksyn zawartych w starcu jakubku. Objawy uszkodzenia często pojawiają się stopniowo – mogą obejmować bóle brzucha, nudności, spadek apetytu, a także objawy skórne, takie jak żółtaczka. W przypadkach ostrego zatrucia dochodzi do niewydolności wątroby i zaburzeń neurologicznych. Ryzyko to dotyczy zarówno ludzi, jak i zwierząt. Należy pamiętać, że nawet kontakt z suchą, zwiędłą lub przemrożoną rośliną nie eliminuje ryzyka toksycznego.

Niebezpieczne rośliny dla zwierząt – zatrucie starcem jakubkiem

Najwięcej przypadków zatrucia dotyczy zwierząt gospodarskich: koni, krów i kuców, które spożywają roślinę na pastwiskach lub zanieczyszczonym sianie. Starzec jakubek jest gorzki w smaku, ale po wysuszeniu traci swój zapach i smak odstraszający, przez co łatwiej trafia do przewodu pokarmowego zwierząt. Zatrucie starcem jakubkiem u psów i kotów może zakończyć się śmiercią nawet po spożyciu niewielkiej ilości rośliny. Objawy obejmują wymioty, drgawki, problemy z równowagą, a także utratę przytomności.

Mutagenne działanie roślin – ukryte niebezpieczeństwo z natury

Rośliny zawierające alkaloidy pirolizydynowe, w tym starzec jakubek, są klasyfikowane jako potencjalne zagrożenie genotoksyczne. Regularna ekspozycja – nawet przez skórę – może zwiększać ryzyko uszkodzeń DNA i zmian nowotworowych. W literaturze naukowej pojawiają się doniesienia o związku między przewlekłym narażeniem na te alkaloidy a rozwojem nowotworów wątroby oraz dróg żółciowych. Nie ma obecnie bezpiecznego poziomu ekspozycji – dlatego każda forma kontaktu z tą rośliną powinna być traktowana jako zagrożenie.

Starzec jakubek – toksyczność, której nie należy lekceważyć

Roślina może pojawiać się zarówno w środowiskach wiejskich, jak i miejskich – na rabatach, niekoszonych trawnikach czy w zaniedbanych ogródkach. Usuwając ją, należy stosować rękawice ochronne i nie dopuszczać do jej kwitnienia oraz rozsiewania. Ziemia, w której rosła, może zawierać nasiona przetrwalnikowe – dlatego wskazane jest mechaniczne usunięcie całych roślin z korzeniem oraz utylizacja w sposób bezpieczny dla środowiska. Nie należy jej wrzucać do kompostownika.

Romana Makówka