Szczepienia przeciw HPV będą obowiązkowe od 2025? Rodzice muszą to wiedzieć!

Rząd planuje wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw HPV oraz meningokokom dla dzieci i młodzieży. Zmiany mają objąć roczniki od 2018 roku i wejść w życie jeszcze w 2025. To odpowiedź na niski poziom wyszczepienia w Polsce, który wynosi zaledwie 15 procent. Sprawdź, co się zmieni.

W sierpniu 2025 roku rząd Polski ogłosił plany wprowadzenia obowiązkowych szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) oraz meningokokom dla określonych grup dzieci i młodzieży. Propozycje te mają zrewolucjonizować dotychczasowy kalendarz szczepień ochronnych i stały się przedmiotem ożywionej debaty społecznej. Dlaczego teraz? Bo poziom zaszczepienia wśród dzieci – mimo dostępności bezpłatnych preparatów – jest dramatycznie niski i wynosi zaledwie 15%.

To zaniepokoiło lekarzy i ekspertów zdrowia publicznego. W obliczu rosnącej liczby nowotworów spowodowanych wirusem HPV, jak również groźnych przypadków sepsy wywołanej meningokokami, Ministerstwo Zdrowia postanowiło działać. Projekt rozporządzenia, który właśnie trafił do konsultacji, nie wymaga głosowania w Sejmie, ani podpisu prezydenta – może więc wejść w życie jeszcze w tym roku.

Szczepienia przeciw HPV będą obowiązkowe?

HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, to grupa ponad 100 typów wirusów, z których niektóre są przenoszone drogą płciową i mogą prowadzić do groźnych chorób nowotworowych. Większość zakażeń przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie, ale niektóre typy – szczególnie HPV 16 i 18 – są odpowiedzialne za 70% przypadków raka szyjki macicy.

HPV jest powiązany z wieloma nowotworami, w tym:

• rakiem szyjki macicy,
• rakiem odbytu,
• nowotworami głowy i szyi (gardło, nasada języka, migdałki),
• rakiem prącia u mężczyzn.
• Co ważne, choroby te mogą rozwijać się wiele lat po zakażeniu, dlatego szczepienia profilaktyczne w młodym wieku są tak istotne.

Co to jest HPV i dlaczego jest groźny?

Najbardziej zagrożone są osoby aktywne seksualnie, jednak zakażenie może nastąpić już przy pierwszych kontaktach intymnych. Dlatego szczepienia zalecane są przed rozpoczęciem życia seksualnego – najlepiej między 9. a 14. rokiem życia.

W Polsce bezpłatne szczepienia przeciwko HPV zostały wprowadzone w 2023 roku i są dostępne dla dzieci od 9. do 14. roku życia. Refundowane są dwa preparaty: Cervarix (2-walentna) oraz Gardasil 9 (9-walentna).

Mimo dostępności szczepionek poziom wyszczepienia jest dramatycznie niski – wynosi ok. 15%. Dla porównania: w Australii czy Szwecji przekracza on 80–90%. Powody niskiego zainteresowania w Polsce to m.in.:

• brak obowiązku prawnego,
• niska świadomość społeczna,
• obawy rodziców przed działaniami niepożądanymi.

Szczepienia przeciw HPV będą obowiązkowe – nowe przepisy Ministerstwa Zdrowia

Ministerstwo Zdrowia zaproponowało zmiany, które mają wejść w życie jeszcze w 2025 roku. Główne założenia:

• Szczepienia przeciwko HPV – mają być obowiązkowe dla dzieci w wieku od 9 do 14 lat, począwszy od rocznika 2018.

Szczepienia przeciw meningokokom typu B i ACWY – obowiązkowe dla:

• młodzieży do 19. roku życia z grup ryzyka,
• dzieci urodzonych przez matki zakażone wirusem HIV,
• osób niezaszczepionych wcześniej.

Szczepienia HPV jako obowiązkowe – konkretne roczniki

Zmiany obejmą dzieci urodzone w 2018 roku, które w 2027 roku kończą 9 lat. Program szczepień dla tej grupy ma być finansowany ze środków publicznych i realizowany przez przychodnie POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej).

Obowiązkowe szczepienia przeciw meningokokom

Meningokoki to bakterie, które mogą prowadzić do sepsy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Ich przebieg bywa błyskawiczny – od pierwszych objawów do śmierci może minąć zaledwie kilka godzin. Dlatego szczepienia dla grup ryzyka mają być obowiązkowe – z refundacją państwową.

Szczepienia HPV w Australii i krajach skandynawskich

Australia była jednym z pierwszych krajów na świecie, które wprowadziły masowe szczepienia przeciw HPV. Tam szczepionki są podawane zarówno dziewczynkom, jak i chłopcom już od 12. roku życia. Program ten przyniósł spektakularne efekty – do 2023 roku liczba przypadków raka szyjki macicy wśród młodych kobiet spadła o ponad 80%. Podobnie skutecznie działa Szwecja, Dania i Norwegia – tam poziom wyszczepialności wynosi od 85 do nawet 95 procent. To efekt silnej kampanii edukacyjnej, zaangażowania szkół i lekarzy, oraz obowiązku raportowania wykonanych szczepień.

Skuteczność szczepień – statystyki

Międzynarodowe badania wykazały, że szczepienie dzieci przeciw HPV zmniejsza ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy o ponad 90%, a także zmniejsza liczbę zmian przedrakowych wykrywanych w badaniach cytologicznych. Skuteczność preparatu Gardasil 9, który obejmuje aż dziewięć typów wirusa, wynosi ponad 95% w ochronie przed infekcją tymi szczepami.

Eksperci z Centrum Onkologii w Bydgoszczy nie mają wątpliwości. Profesor Janusz Kowalewski zaznacza: "Rak szyjki macicy jest nowotworem tak zwanym zapobiegalnym, czyli możemy w prosty sposób zapobiec jego wystąpieniu poprzez szczepienie przeciwko wirusowi brodawczka ludzkiego HPV, który najczęściej odpowiada za ten nowotwór. Gdybyśmy uzyskali tutaj tzw. odporność na poziomie 70-80 procent, moglibyśmy mówić o szalonym wręcz postępie w zwalczaniu raka szyjki macicy."

To zdanie podzielają inni specjaliści zajmujący się chorobami zakaźnymi, pediatrią i onkologią – szczepienia są tanim, skutecznym i bezpiecznym środkiem profilaktycznym.

Profilaktyka raka szyjki macicy. Jakie korzyści zdrowotne daje szczepienie przeciw HPV?

Odporność zbiorowa w kontekście HPV działa podobnie jak przy innych chorobach – jeśli odpowiednio wysoki odsetek populacji zostanie zaszczepiony, wirus przestaje krążyć i zakażać. To oznacza ochronę także dla tych, którzy z różnych powodów nie mogą przyjąć szczepionki. Najważniejszą zaletą szczepienia jest znaczna redukcja ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy. Ten nowotwór, mimo postępu w medycynie, wciąż jest jednym z głównych zabójców kobiet na świecie – szczególnie w krajach rozwijających się i w populacjach o niskim poziomie szczepień.

HPV to nie tylko rak szyjki macicy. Szczepionka chroni również przed:

• rakiem odbytu,
• nowotworami jamy ustnej,
• rakiem prącia,
• oraz zmianami przednowotworowymi w gardle i krtani.

Dzięki temu szczepienie staje się uniwersalnym narzędziem profilaktyki przeciwnowotworowej.

Czy szczepienia będą obowiązkowe prawnie?

Tak – według planów Ministerstwa Zdrowia, szczepienie przeciw HPV stanie się obowiązkowe, co oznacza, że:

• rodzice będą zobowiązani prawnie do zaszczepienia dziecka w wyznaczonym wieku,
• szczepienie będzie darmowe i realizowane w ramach PSO,
• za brak wykonania szczepienia mogą grozić sankcje administracyjne (np. grzywny, choć projekt tego jeszcze nie przesądza).

Co z osobami, które odmówią szczepienia?

W Polsce już dziś funkcjonują przepisy nakładające obowiązek szczepień, a uchylanie się od niego może prowadzić do nałożenia kary pieniężnej przez sanepid. W praktyce oznacza to, że jeśli szczepienie HPV zostanie wpisane do kalendarza szczepień obowiązkowych, jego pominięcie może skutkować podobnymi konsekwencjami.

Romana Makówka