Prosto, zdrowo i ze smakiem. Fenomen kuchni śródziemnomorskiej

Serowy chleb z polenty, kotleciki pomidorowe, parmigiana z bakłażanem, zupa minestrone, jarzynowa z soczewicą, pieczona barwena – przepisy na te pełne aromatu i nieskomplikowane dania należą do kanonu kuchni śródziemnomorskiej, która od dziesiątek lat fascynuje nie tylko smakoszy, lecz także dietetyków. Jej niepodważalne walory zdrowotne przedstawia najnowsza pozycja na polskim rynku wydawniczym „Dieta śródziemnomorska. Książka kucharska” autorstwa dr Catherine Itsiopoulos.

Piękne wydanie w twardej oprawie zawiera 80 barwnie ilustrowanych przepisów na różnorodne dania wraz z informacjami o ich wartości odżywczej, a także z nierzadko zarysowanym tłem historycznym i kulturowym danej potrawy.

Książka [ta] jest czymś więcej niż zbiorem przepisów kuchni śródziemnomorskiej. Pełni także funkcję edukacyjną – pogłębia naszą wiedzę, uczy prawidłowych nawyków żywieniowych, przypomina, że dieta basenu Morza Śródziemnego to wręcz filozofia jedzenia, na którą składają się: regularna aktywność fizyczna, odpoczynek oraz życie towarzyskie skupione właśnie wokół celebracji wspólnych posiłków – mówi kardiolog prof. dr hab. n. med. Grzegorz Opolski, kierownik I Katedry i Kliniki Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, który opatrzył książkę przedmową. I dodaje: Nauka potwierdza, że nawyki żywieniowe decydują o jakości i długości naszego życia. Dieta ma istoty wpływ na zapadalność na choroby układu krążenia  i nowotwory oraz umieralność z ich powodu (pierwszej i drugiej najczęstszej przyczyny zgonów w Polsce).

Mianem diety śródziemnomorskiej określany jest sposób żywienia mieszkańców basenu Morza Śródziemnego, do którego UNESCO zalicza siedem krajów: Grecję, Cypr, Włochy, Hiszpanię, Chorwację, Maroko i Portugalię. Pomimo oczywistych różnic dzielących te państwa i swoistości danych regionów ich kuchnie łączą:

• oliwa z oliwek extra virgin (z pierwszego tłoczenia) jako podstawowe źródło tłuszczu
• świeże warzywa, zwłaszcza zielone liściaste, pomidory, cebula i czosnek
• świeże albo suszone zioła i przyprawy
• warzywa strączkowe
• orzechy
• umiarkowanie niskie spożycie mięsa, jaj i nabiału
• umiarkowane spożycie alkoholu

Za archetypową dietę śródziemnomorską, swoisty wzorzec z Sèvres, uważana jest kuchnia kreteńska bazująca na warzywach strączkach, będących doskonałym źródłem białka, orzechach i nieprzetworzonych produktach zbożowych.

Co ważne, do większości posiłków podaje się wino, przede wszystkim czerwone, zawierające dużo polifenoli, które mają działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Kuchnia bazująca na produktach roślinnych dostarcza ogromnych ilości błonnika, który zapełniając żołądek, nie pozostawia już miejsca na słodycze czy tłuste i słone przekąski.

Filarami tej diety są: oliwa extra virgin, orzechy włoskie, czosnek i brokuły, które dzięki ponadprzeciętnej zawartości składników odżywczych i prozdrowotnych doskonale wpisują się w obecną modę na superfoods.

Kuchnia śródziemnomorska opiera się na bioróżnorodności i sezonowości, wykorzystywaniu produktów lokalnych, tradycyjnych oraz przyjaznych środowisku. Fundamentalne znaczenie w stylu życia mieszkańców Południa mają regularna aktywność fizyczna, odpowiedni odpoczynek, a także życie towarzyskie skupione wokół stołu, czyli wspólne gotowanie  i niespieszne biesiadowanie. Nieprzypadkowo dieta śródziemnomorska jest zbieżna z piramidą żywienia i aktywności fizycznej.

Wszystkie te elementy czynią z niej bardziej filozofię jedzenia i styl życia niż konkretną dietę, bynajmniej nie odchudzającą. Śródziemnomorski sposób odżywiania nie narzuca żadnych ograniczeń, jego celem jest dążenie do harmonii zmysłowych doznań kulinarnych i wymiernych korzyści zdrowotnych.

Zdaniem redaktorki polskiego wydania książki dr inż. Danuty Gajewskiej, prezes Polskiego Towarzystwa Dietetyki, Lista korzyści prozdrowotnych przypisywanych tej kuchni jest bardzo długa, począwszy od niższej śmiertelności z różnych przyczyn, poprzez mniejsze ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, a skończywszy na niższej zapadalności na cukrzycę typu 2, niektóre typy nowotworów i choroby neurodegradacyjne. Dieta śródziemnomorska została uznana za jeden z najlepszych i najzdrowszych sposobów odżywiania na świecie.

Stosowanie się do zaleceń diety śródziemnomorskiej gwarantuje nie tylko zdrowie, lecz także  dłuższe życie. Nie przez przypadek najwięcej stulatków żyje na Sardynii (Włochy) oraz  Ikarii (Grecja). W ich jadłospisie dominują produkty roślinne, przede wszystkim strączki. Ponadto stulatkowie pielęgnują więzi rodzinne i życie towarzyskie, unikają stresu i palenia tytoniu, a także spędzają dużo czasu na świeżym powietrzu, oddając się prostej pracy fizycznej.

Jeden z najbardziej znanych Greków w Polsce – Teo Vafidis – ekspert i doradca kulinarny, ambasador kultury i kuchni greckiej w Polsce, honorowy członek Chef’s Club Grecji, mówi wprost: To dieta na szczęście i dobre samopoczucie. Sprzyja poprawie jakości życia oraz wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne. Jest zdrowa i smaczna! A jej sekret tkwi nie w wyszukanych daniach czy orientalnych przyprawach, lecz w prostocie potraw, cierpliwości w ich przygotowaniu oraz szacunku i miłości do bogactwa ziemi i mórz.