Zaskakujące odkrycie naukowców: tkanka tłuszczowa może chronić przed rakiem. Ale nie każda

Troska o utrzymanie zdrowej sylwetki często sprowadza się do jednej liczby na wadze. Okazuje się jednak, że tłuszcz w naszym ciele może zarówno szkodzić, jak i działać ochronnie, a wszystko zależy od tego, gdzie się znajduje. Podczas gdy tłuszcz na brzuchu szkodzi zdrowiu, ten na udach może nawet chronić przed nowotworami.

• To nie waga, ale lokalizacja tłuszczu może decydować o ryzyku zachorowania na raka
• Analiza potwierdza, że tłuszcz brzuszny drastycznie zwiększa ryzyko kilku nowotworów
• Tkanka tłuszczowa na udach i pośladkach może działać ochronnie i obniżać ryzyko raka piersi
• Eksperci wskazują, dlaczego wskaźnik BMI jest już przestarzałym narzędziem w ocenie zdrowia
• Raport OECD alarmuje, że polska profilaktyka onkologiczna nie uwzględnia kluczowych czynników ryzyka

Dlaczego wskaźnik BMI to już przeżytek w ocenie ryzyka nowotworów?

Przez wiele lat słyszeliśmy, że kluczem do zdrowia jest utrzymanie prawidłowej wagi. Wskaźnik masy ciała, znany jako BMI (prosty przelicznik wagi do wzrostu), był naszym głównym punktem odniesienia. Dziś jednak nauka podpowiada, że to zbytnie uproszczenie. Okazuje się, że znacznie ważniejsze od tego, ile ważymy, jest to, gdzie w naszym ciele gromadzi się tkanka tłuszczowa.

Przełomowe światło na tę sprawę rzucają wyniki analizy naukowców z Uniwersytetu w Bristolu, opisane na łamach „Journal of the National Cancer Institute”. Jak donosi serwis Medical News Today, ich praca potwierdza, że różne rodzaje tkanki tłuszczowej mogą zupełnie inaczej wpływać na ryzyko rozwoju nowotworów. To podejście jest zgodne z nowymi wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, które w publikacji na łamach „Nature Medicine” również podkreśliło, że samo BMI to za mało, by rzetelnie ocenić stan zdrowia.

Brytyjscy badacze, by dojść do tak precyzyjnych wniosków, użyli zaawansowanej metody statystycznej zwanej randomizacją mendlowską (to rodzaj genetycznego śledztwa, które pozwala ustalić, czy coś jest faktyczną przyczyną problemu, a nie tylko przypadkowym zbiegiem okoliczności). Analizując dane genetyczne i zdrowotne z dwóch olbrzymich baz, UK Biobank oraz FinnGen, mogli z dużą pewnością określić, jak konkretne umiejscowienie tłuszczu wpływa na ryzyko zachorowania na dwanaście nowotworów powiązanych z otyłością. Zrozumienie tych mechanizmów to krok w stronę bardziej osobistego podejścia do profilaktyki.

Tłuszcz na brzuchu a tłuszcz na udach. Który jest groźniejszy dla zdrowia?

Wyniki wspomnianej analizy bardzo dokładnie pokazują, który tłuszcz powinien budzić naszą czujność. Ten gromadzący się tuż pod skórą na brzuchu, nazywany podskórnym tłuszczem brzusznym (ASAT), okazał się znacząco podnosić ryzyko trzech nowotworów: raka endometrium (błony śluzowej macicy) o 79%, raka wątroby aż o 283% i gruczolakoraka przełyku o 134%.

Jeszcze bardziej ryzykowny okazał się tłuszcz trzewny (VAT), czyli ten ukryty głębiej, który otacza nasze narządy wewnętrzne, oraz tłuszcz gromadzący się w samej wątrobie. Ich nadmiar był silnie powiązany z ryzykiem raka wątroby, zwiększając je odpowiednio o 329% i 309%.

Jak sugerują eksperci, na których powołuje się portal Inside Precision Medicine, tkanka tłuszczowa w tych miejscach nie jest obojętna. Może wpływać na gospodarkę hormonalną, na przykład na poziom testosteronu, czy produkcję adiponektyny (hormonu, który pomaga regulować poziom cukru i chroni przed stanami zapalnymi). Zaburza też wrażliwość na insulinę i ogólny stan metaboliczny (czyli to, jak dobrze nasz organizm radzi sobie z przetwarzaniem energii).

Co ciekawe, badanie pokazało, że nie każdy rodzaj tłuszczu działa na naszą niekorzyść. Okazuje się, że tkanka tłuszczowa w okolicy pośladków i ud (określana jako GFAT) może mieć działanie ochronne. Według danych przytoczonych przez Medical News Today jej większa ilość wiązała się ze spadkiem ryzyka raka piersi o 23% oraz oponiaka (zazwyczaj łagodnego guza opon mózgowo-rdzeniowych) aż o 47%. Odkrycia te jasno pokazują, że warto myśleć o tkance tłuszczowej nie jak o jednym wrogu, ale jak o różnych substancjach w naszym ciele, z których jedne mogą szkodzić, a inne wręcz pomagać.

Polska w czołówce otyłości w UE. Dlaczego nasza profilaktyka raka jest przestarzała?

Te naukowe odkrycia mają szczególne znaczenie, gdy spojrzymy na sytuację w Polsce. Jak wynika z raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) zatytułowanego „Country Cancer Profile Poland”, w naszym kraju czynniki ryzyka nowotworów, w tym nadwaga i otyłość, występują częściej niż wynosi średnia unijna. Dane z Global Obesity Observatory są jednoznaczne: nadwagę lub otyłość ma 60% mężczyzn i 45% kobiet w Polsce. Raport OECD zwraca też uwagę na istotne nierówności społeczne, wskazując, że problem otyłości jest bardziej nasilony wśród kobiet o niższym poziomie wykształcenia, co wymaga szczególnie przemyślanych działań.

Polska polityka zdrowotna stoi przed ważnym zadaniem, by wdrożyć tę nową wiedzę w życie. Chociaż Narodowa Strategia Onkologiczna zakłada profilaktykę i zmniejszanie czynników ryzyka, nie uwzględnia jeszcze, jak czytamy w analizie OECD, tych precyzyjnych informacji o roli rozmieszczenia tkanki tłuszczowej.

Tymczasem międzynarodowe autorytety, w tym Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), apelują, by traktować otyłość jako przewlekłą chorobę, która wymaga kompleksowego wsparcia na każdym etapie opieki zdrowotnej. Włączenie oceny lokalizacji tłuszczu do standardów diagnostycznych mogłoby znacząco usprawnić profilaktykę nowotworową w Polsce, pomagając wcześniej zidentyfikować osoby z grupy podwyższonego ryzyka i zaproponować im bardziej dopasowane wsparcie.

Źródła:

• https://www.bristol.ac.uk/news/2025/september/cancer-risk.html
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/how-might-fat-distribution-in-the-body-influence-cancer-risk
• https://www.insideprecisionmedicine.com/topics/oncology/fat-location-not-just-bmi-influences-risk-of-12-cancers/
• https://academic.oup.com/jnci/advance-article/doi/10.1093/jnci/djaf201/8262518
• https://academic.oup.com/jnci/advance-article-abstract/doi/10.1093/jnci/djaf201/8262518
• https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2025/02/eu-country-cancer-profile-poland-2025_887fc266/fc2a5e54-en.pdf
• https://www.who.int/europe/news/item/01-04-2025-make-obesity-prevention-and-management-a-central-pillar-of-public-health-experts-urge
• https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
• https://easo.org/a-new-framework-for-the-diagnosis-staging-and-management-of-obesity-in-adults/
• https://data.worldobesity.org/country/poland-173/
• https://www.nature.com/articles/s41591-024-03095-3