Rak trzustki bywa uwarunkowany genetycznie. Czynników ryzyka jest jednak znacznie więcej

Rak trzustki to jeden z najbardziej podstępnych i śmiertelnych nowotworów. Choć dokładne przyczyny jego rozwoju nie są znane, naukowcy wskazują na szereg czynników ryzyka, w tym genetykę, styl życia i dietę. Wczesne rozpoznanie i zmiana nawyków mogą znacząco zwiększyć szanse na przeżycie.

Trzustka, choć niewielka, odgrywa kluczową rolę w naszym organizmie. Odpowiada za produkcję enzymów trawiennych oraz hormonów regulujących poziom cukru we krwi, takich jak insulina i glukagon. Niestety, rak trzustki często rozwija się po cichu, a jego objawy są niespecyficzne, co utrudnia wczesną diagnozę.

Świat nie radzi sobie wciąż z tym nowotworem. Rokowania w przypadku raka trzustki są zazwyczaj niekorzystne, głównie ze względu na późną diagnozę i agresywny charakter nowotworu. Przeżycie 5-letnie wynosi mniej niż 10%. Wczesne wykrycie i leczenie, jeśli to możliwe, dają lepsze rokowania, ale nawet w takich przypadkach nawroty są częste. 

Lęk nasila fakt, że powszechnie sądzi się, iż rak trzustki dotyka głównie młodych ludzi. Ten błędny pogląd wynika z nagłośnionych medialnie przypadków zachorowań i wczesnych zgonów wśród osób publicznych, takich jak Anna Przybylska, Patrick Swayze czy Steve Jobs.

Przyczyny raka trzustki – co zwiększa ryzyko?

Jak podkreślają eksperci, rak trzustki jest przede wszystkim chorobą wieku podeszłego. Szczyt zachorowań przypada na 7. dekadę u mężczyzn oraz 8. dekadę życia u kobiet.

Oczywiście, zachorowanie jest możliwe również u osób młodszych, co może być związane z innymi czynnikami ryzyka, jednak zdecydowana większość przypadków dotyczy osób po 50. roku życia.

"Obecnie nie została ustalona jednoznaczna przyczyna powstawania raka trzustki, niemniej jednak wśród czynników ryzyka wymienia się głównie: palenie papierosów, przewlekłe stany zapalne trzustki, cukrzycę oraz brak aktywności fizycznej" - mówi dr n. med. Ryszard Wierzbicki, chirurg onkolog ze "Szpitala na Klinach" w Krakowie.

Dodatkowo rozwojowi raka trzustki sprzyjają złe nawyki żywieniowe, w których dominuje przewaga tłuszczów zwierzęcych, węglowodanów i mięsa, jak również nadmierne spożywanie wysokoprocentowego alkoholu - zwraca uwagę dr Wierzbicki.

To jednak wciąż nie jest koniec listy, a wymienionym czynnikom warto przyjrzeć się staranniej.

Genetyka w raku trzustki

Szacuje się, że około 10% przypadków raka trzustki może być związanych z predyspozycjami genetycznymi.

Istotną rolę w ryzyku zachorowania na raka trzustki odgrywają czynniki genetyczne, a dokładnie mutacja genów: BRCA1 (odpowiedzialnego również za zachorowania na raka piersi i jajnika), APC (odpowiedzialnego za rodzinną polipowatość jelita grubego) oraz genów, które przyczyniają się do występowania zespołu dziedzicznego raka jelita grubego, niezwiązanego z polipowatością (zespół HNPCC), zespół przewlekłego zapalenia trzustki

– mówi dr Wierzbicki.

Oznacza to, że osoby, w których rodzinie występowały przypadki raka trzustki, raka piersi, jajnika lub jelita grubego, mogą być bardziej narażone na rozwój tego nowotworu. W takich przypadkach warto rozważyć konsultację genetyczną i ewentualne badania przesiewowe.

Budowa anatomiczna trzustki

Zobacz galerię 4 zdjęcia

Palenie, otyłość, cukrzyca – to zabija twoją trzustkę

Oprócz genetyki i wieku, na ryzyko zachorowania na raka trzustki wpływają również czynniki związane ze stylem życia i ogólnym stanem zdrowia. Do najważniejszych z nich należą:

• palenie papierosów - odpowiada za około 25% przypadków raka trzustki.
• otyłość - osoby z BMI powyżej 30 kg/m2 mają o 20% większe ryzyko zachorowania na raka trzustki
• długotrwała cukrzyca - zwiększa ryzyko raka trzustki 1,5-2 krotnie.
• stan zapalny trzustki, często spowodowany nadużywaniem alkoholu, trzykrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka trzustki
• nieprawidłowe nawyki żywieniowe: nadmierne spożycie czerwonego mięsa, żywności przetworzonej, tłuszczów nasyconych i fruktozy zwiększa ryzyko zachorowania.

Mikrobiota jelitowa a zdrowie trzustki

Coraz więcej badań wskazuje na związek między mikrobiotą jelitową a rozwojem raka trzustki. Zaburzenia w składzie mikroflory jelitowej mogą prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego, który sprzyja powstawaniu nowotworów. Metabolity wytwarzane przez drobnoustroje jelitowe mogą przenikać do trzustki, wpływając na jej funkcjonowanie i zwiększając ryzyko rozwoju raka.

Zrozumienie roli mikrobiomu jelitowego może otworzyć nowe możliwości w zakresie profilaktyki i leczenia raka trzustki. To jednak na razie przyszłość i co najwyżej teoria.

Objawy raka trzustki – nie zlekceważ

Rak trzustki często rozwija się bezobjawowo lub daje objawy, które łatwo pomylić z innymi dolegliwościami. Do najczęstszych objawów należą:

• nieuzasadnione osłabienie, zmęczenie,
• dyskomfort w górnej części brzucha,
• zaburzenia apetytu,
• nasilone wzdęcia,
• trudno spłukujący się stolec (przykleja się do sedesu lub unosi w wodzie), tłuszczowe stolce,
• żółtaczka,
• bóle brzucha i pleców,
• nagły spadek masy ciała oraz zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

To nie musi być rak trzustki, ale im szybciej skontaktujesz się z lekarzem, tym większa szansa, że znajdziesz się w grupie ocalonych.

Eliza Dolecka