Czy witamina A naprawdę poprawia wzrok i czy marchew jest dobra dla oczu? Okulista z Gavin Herbert Eye Institute wyjaśnia, jak działa witamina A, czym jest beta-karoten, kiedy grozi niedobór oraz jak dietą i bezpieczną suplementacją chronić wzrok.
Witamina A a wzrok – jak naprawdę działa mechanizm widzenia
Twierdzenie, że witamina A ma bezpośredni wpływ na wzrok, ma solidne podstawy biologiczne. Philip D. Kiser, PharmD, PhD, profesor nadzwyczajny okulistyki w Gavin Herbert Eye Institute przy UCI School of Medicine, wyjaśnia, że witamina A, znana także jako retinol, jest niezbędna dla ludzkiego widzenia. „Witamina A jest w oku przekształcana w pochodną zwaną 11-cis-retinal. To właśnie ta cząsteczka umożliwia siatkówce wykrywanie światła, które świadomie postrzegamy jako obraz” – tłumaczy ekspert. Bez tego procesu fotochemicznego prawidłowe widzenie nie byłoby możliwe, zwłaszcza w warunkach słabego oświetlenia.
Beta-karoten a zdrowie oczu – dlaczego marchew stała się symbolem
Związek marchwi ze wzrokiem wynika z jej wysokiej zawartości beta-karotenu, czyli prowitaminy A. Organizm człowieka nie potrafi samodzielnie syntetyzować witaminy A, dlatego musi pozyskiwać ją z diety. Jak podkreśla Kiser, występuje ona w dwóch formach: jako gotowa witamina A obecna w produktach pochodzenia zwierzęcego i żywności fortyfikowanej oraz jako karotenoidy prowitaminy A, takie jak beta-karoten. To właśnie ta druga forma występuje obficie w marchwi, batatach, papryce, melonach kantalupa i zielonych warzywach liściastych, co tłumaczy, dlaczego warzywa te są powszechnie uznawane za korzystne dla oczu.
Niedobór witaminy A objawy wzrokowe i rola suplementacji
Niedobór witaminy A może prowadzić do wyraźnych zaburzeń widzenia. „Jeśli u danej osoby występuje niedobór witaminy A, pogarsza się wzrok, szczególnie zdolność widzenia przy słabym świetle” – zaznacza Kiser. W takich przypadkach uzupełnienie niedoboru może przywrócić prawidłowe funkcje wzrokowe. U zdrowych osób, które odżywiają się w sposób zbilansowany, suplementacja zazwyczaj nie jest konieczna, ponieważ organizm magazynuje witaminę A w wątrobie, oczach i innych tkankach, a dodatkowo potrafi ją częściowo odzyskiwać w procesach metabolicznych. Ryzyko niedoboru dotyczy głównie osób niedożywionych, z chorobami przewodu pokarmowego upośledzającymi wchłanianie tłuszczów lub stosujących dietę ubogą w witaminę A i jej prekursory.
Jak chronić wzrok dietą – witamina A, luteina i bezpieczeństwo stosowania
Ekspert zwraca również uwagę na kwestię nadmiaru witaminy A. Jej odpowiednia podaż jest kluczowa w ciąży i podczas karmienia piersią, jednak nadmierne spożycie gotowej witaminy A, zwłaszcza z suplementów lub produktów takich jak wątróbka, może prowadzić do uszkodzenia wątroby i zaburzeń rozwoju płodu. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku karotenoidów pochodzenia roślinnego – organizm reguluje ich wchłanianie, ograniczając ryzyko przedawkowania. Oprócz witaminy A istotną rolę w ochronie wzroku odgrywają luteina i zeaksantyna, czyli barwniki plamkowe obecne m.in. w zielonych warzywach liściastych, kukurydzy, mango i żółtkach jaj. Jak wskazuje Kiser, związki te chronią siatkówkę przed szkodliwym światłem niebieskim i stresem oksydacyjnym, a ich odpowiednia podaż wiązana jest z mniejszym ryzykiem chorób siatkówki, w tym zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem.
