Kauteryzacja jajników: wskazania i przebieg zabiegu

Kauteryzacja jajników to jedna z form postępowania terapeutycznego w przypadku pacjentek cierpiących na zespół policystycznych jajników (PCOS). W trakcie zabiegu kauteryzacji jajników wykorzystywana jest metoda elektrokoagulacji (użycie wysokiej temperatury), dzięki której usuwane są patologiczne torbiele w jajnikach.

Spis treści

1. Jak przebiega kauteryzacja jajników?
2. Bezpieczeństwo kauteryzacji jajników

Kauteryzacja jajników to zabieg terapeutyczny mający zastosowanie przede wszystkim w ramach terapii zespołu policystycznych jajników (PCOS). Etiologia zespołu nie do końca została jasno określona.

Duże znaczenie mają predyspozycje genetyczne. Rozpoznanie choroby można postawić na podstawie tzw. kryteriów rotterdamskich (min 2 z 3):

• zaburzenia miesiączkowania pod postacią rzadkich miesiączek lub całkowitego ich braku
• hirsutyzm – nieprawidłowe owłosienie pojawiające się w miejscach nietypowych dla kobiet, przykładem mogą być włosy nad górną wargą czy w zaawansowanej formie zaburzenia – łysienie androgenne, czyli typu męskiego. Hirsutyzm jest przejawem hiperandrogenizacji, nadmiernej ilości androgenów - męskich hormonów. Czasami stężenie androgenów jest podwyższone, ale nie obserwuje się hirsutyzmu. Dlatego w niektórych sytuacjach jako jedno z kryteriów rotterdamskich można uznać właśnie hiperandrogenizację, ale bez współwystępowania nieprawidłowego owłosienia.
• charakterystyczny obraz USG jajników – liczne powiększone pęcherzyki jajnikowe – powyżej 12. W prawidłowych warunkach podczas każdego cyklu menstruacyjnego dochodzi do stymulacji kilku pęcherzyków jajnikowych, ale tylko jeden z nich osiąga największe rozmiary, następnie ulega pęknięciu i zostaje uwolniona komórka jajowa. W przypadku zespołu PCOS stymulowane jest kilkanaście pęcherzyków jajnikowych jednocześnie, ale żaden z nich nie ulega pęknięciu, co oznacza, że nie dochodzi do owulacji.

Oprócz powyżej wymienionej charakterystyki klinicznej zespołu policystycznych jajników wiele kobiet cierpi na otyłość związaną z opornością tkanek na insulinę ( w mianownictwie medycznym – insulinooporność), w konsekwencji prowadząc do cukrzycy typu drugiego. Ze względu na cykle bezowulacyjne pojawia się problem z płodnością. Zajście w ciążę jest bardzo trudne, ale nie niemożliwe. Wymaga stosowania złożonej terapii – hiperandrogenizację można zniwelować poprzez podaż odpowiednich leków, a nadmiernie przerośnięte pęcherzyki usuwa się podczas zabiegu kauteryzacji.

Jak przebiega kauteryzacja jajników?

Kauteryzacja jajników przede wszystkim nie wymaga otwierania jamy brzusznej. To metoda małoinwazyjna, coraz częściej wykonywana techniką laparoskopową.

Z punktu widzenia pacjenta jest to zdecydowanie mniejsza traumatyzacja tkanek i szybsza rekonwalescencja, natomiast dla ośrodka wykonującego procedurę jest zdecydowanie lepiej opłacalna.

Niezwykle istotny jest końcowy efekt kosmetyczny. Blizny po operacji laparoskopowej są niewielkie i czasami niezauważalne, co zwiększa komfort kobiet, a także dodatkowo nie obniża wyjściowo niskiej samooceny pacjentki.

Pierwszy etap zabiegu to standardowy element każdego zabiegu wykonywanego metodą laparoskopową. Aby zwiększyć przestrzeń w jamie brzusznej należy wtłoczyć prawie 5 l dwutlenku węgla za pomocą specjalnej rurki (kaniuli) wbijanej w okolicy pępka.

Następnie wykonywane są dwa symetryczne nacięcia w okolicy każdego z dołów biodrowych.

Jeden z otworów służy do wprowadzenia kamery, natomiast drugi do zamontowania właściwego narzędzia (koagulatora) wykorzystywanego podczas zabiegu. Aby odsłonić pole operacyjne, w tym przypadku zsunąć jelita należy ułożyć pacjentkę w pozycji Trendelenburga, a więc tak, aby miednica była lekko uniesiona ku górze.

Dzięki temu pętle jelita i fragmenty sieci zsuwają się w stronę klatki piersiowej. Właściwy zabieg kauteryzacji polega na wykonaniu niewielkich nacięć na powierzchni jajnika w bezpośrednim sąsiedztwie powiększonych pęcherzyków jajnikowych.

Następnie przy użyciu koagulatora działającego w oparciu o bardzo wysoką temperaturę dokonuje się zabieg trwałego niszczenia pęcherzyków, bez możliwości ponownego ich odtworzenia.

Bezpieczeństwo kauteryzacji jajników

Kauteryzacja jajników wykonywana metodą laparoskopową nie jest obarczona dużym ryzykiem powikłań. Mała traumatyzacja tkanek, szybka rekonwalescencja i dobry efekt kosmetyczny to tylko niektóre zalety laparoskopii, mającej w ostatnim czasie coraz więcej zwolenników.

Niestety, zabieg trwałej destrukcji termicznej pęcherzyków jajnikowych wiąże się z szybszym wygasaniem czynności jajników. Niekiedy wielokrotne niszczenie pęcherzyków jajnikowych w szybkim tempie redukuje ich wyjściową pulę, a mówiąc kolokwialnie zużywa się.

Prawdopodobnie wynika to z małej precyzji zabiegu - koagulator zazwyczaj nie niszczy tylko i wyłącznie patologicznie przerośniętego pęcherzyka jajnikowego, ale w wielu przypadkach także te sąsiednie, których wzrost jest zupełnie prawidłowy.

Biorąc pod uwagę z kolei rzadkie powikłania samej procedury laparoskopowej to należy wymienić perforację ściany jelita, zazwyczaj przy wykonywaniu procedury założenia pierwszej kaniuli do podaży dwutlenku węgla, co jest wykonywane na ślepo.

Przebicie ściany jelita prowadzi do krwotoku wewnątrz jamy brzusznej, a także ewakuacji bakterii jelitowych z wnętrza jelita, co z kolei wiąże się z bakteryjnym zapaleniem otrzewnej, będącej stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Mimo, iż krwawienie podczas laparoskopii jest zazwyczaj niewielkie, to zaopatrzenie takiego miejsca jest trudniejsze niż w przypadku operacji klasycznych. Wymaga dużej wprawy i doświadczenia lekarza w obsłudze narzędzi.