Kość gnykowa - budowa, funkcje, złamania

Kość gnykowa to niewielka, a jednocześnie pełniąca wiele ważnych funkcji kość, która zlokalizowana jest w obrębie szyi, a mimo to zaliczana jest do kości twarzoczaszki. Przyczepiają się do niej ważne mięśnie i więzadła, a do jej urazów dochodzi najczęściej w wyniku… przestępstw. Jaka jest budowa kości gnykowej oraz jakie pełni funkcje?

Kość gnykowa (ang. hyoid bone) jest niewielką, nieparzystą kością zaliczaną do grupy kości twarzoczaszki. Tak jak niewiele osób spoza branży medycznej w ogóle wie o jej istnieniu, tak jednocześnie kość ta pełni ważne funkcje, jak i jest z pewnych powodów wyjątkowa. Kość gnykowa wyróżnia się przede wszystkim tym, że nie ma ona bezpośredniego połączenia z jakąkolwiek inną kością. Wyczuć ją można palpacyjnie – kość gnykowa zlokalizowana jest pomiędzy dolnym brzegiem żuchwy a przednią powierzchnią szyi, na poziomie trzeciego kręgu szyjnego (C3).

Spis treści

1. Kość gnykowa: budowa
2. Kość gnykowa: rozwój
3. Kość gnykowa: funkcje
4. Kość gnykowa: mięśnie
5. Kość gnykowa: więzadła
6. Kość gnykowa: złamania

Kość gnykowa: budowa

Kość gnykowa kształtem przypomina literę „u” lub podkowę – od kształtu wzięła się zresztą jej pierwotna nazwa, hyoeides, która w języku greckim oznacza „o kształcie przypominającym literę ipsylon”. Ogólnie wyróżnia się jej trzy części, którymi są:

• trzon,
• rogi większe
• oraz rogi mniejsze.

Trzon kości gnykowej porównać można do blaszki, która w części przedniej jest wypukła, a w części tylnej wklęsła. Przednią powierzchnię od tylnej odróżnia nie tylko jej ukształtowanie: powierzchnia przednia trzonu kości gnykowej jest chropowata, tylna zaś gładka.

Rogi większe kości gnykowej rozpoczynają się w bocznych końcach trzonu kości gnykowej i kierują się one ku tyłowi. Charakterystyczne dla nich jest to, że ich końce są nieco pogrubiałe. Połączone są z trzonem kości gnykowej poprzez chrząstkozrost.

Rogi mniejsze kości gnykowej zlokalizowane są w miejscu odejścia od trzonu rogów większych. Mają one postać niewielkich, stożkowatych wyniosłości, które połączone są z trzonem kości gnykowej za pośrednictwem więzozrostu.

Kość gnykowa: rozwój

Kość gnykowa rozwija się z drugiej i trzeciej pary łuków skrzelowych. Jej rogi większe wywodzą się od trzeciej pary, rogi mniejsze od drugiej pary, a trzon zaś od części, która łączy obie wspomniane pary łuków skrzelowych.

Kość gnykowa: funkcje

O kości gnykowej mówi się raczej niewiele, tymczasem pełni ona zdecydowanie istotne funkcje. Stanowi ona miejsce przyczepu ważnych mięśni oraz więzadeł. Poprzez te właśnie połączenia oraz umiejscowienie kość gnykowa ma znaczenie w ruchach języka, jak i krtani.

Kość gnykowa: mięśnie

Z kością gnykową związane są przede wszystkim dwie grupy mięśni:

• mięśnie nadgnykowe
• oraz podgnykowe.

Do mięśni nadgnykowych zaliczane są:

• mięsień rylcowo-gnykowy (którego przyczepem są trzon i rogi większe kości gnykowej),
• mięsień żuchwowo-gnykowy (mający przyczep na trzonie kości gnykowej),
• mięsień bródkowo-gnykowy (którego przyczepem jest trzon kości gnykowej).

Do grupy mięśni podgnykowych, które mają swój przyczep w obrębie którejś części kości gnykowej, należą:

• mięsień mostkowo-gnykowy (jego przyczep końcowy stanowi trzon kości gnykowej),
• mięsień łopatkowo-gnykowy (przyczepiający się do trzonu kości gnykowej),
• mięsień tarczowo-gnykowy (jego przyczepem są trzon oraz rogi większe kości gnykowej).

Wśród innych mięśni mających przyczep w obrębie kości gnykowej wymienia się:

• mięsień zwieracz gardła środkowy,
• mięsień gnykowo-językowy,
• mięsień bródkowo-językowy
• oraz mięśnie wewnętrzne języka.

Kość gnykowa: więzadła

Z kością gnykową powiązane są nie tylko mięśnie, ale i więzadła. Tutaj wspomnieć należy o:

• więzadle rylcowo-gnykowym (rozciągającym się od wyrostka rylcowatego kości skroniowej do rogów mniejszych kości gnykowej),
• błonie tarczowo-gnykowej (która przyczepia się do powierzchni tylnej trzonu oraz do rogów większych kości gnykowej),
• więzadle gnykowo-nagłośniowym (łączącym kość gnykową z przednią częścią nagłośni).

Kość gnykowa: złamania

Ze względu na jej położenie kość gnykowa zdecydowanie rzadko ulega złamaniom. Zdarza się jednak, że dochodzi do nich w związku z jakimiś poważnymi urazami (np. związanymi z doświadczeniem wypadku komunikacyjnego) – w takich sytuacjach uszkodzenie kości gnykowej może skutkować problemami z mówieniem, dusznością oraz bólem podczas przełykania.

Warto tutaj wspomnieć, że złamanie kości gnykowej jest charakterystyczne dla jednego rodzaju przestępstw. Mowa tutaj o zabójstwach poprzez uduszenie, gdzie dochodzić może do uszkodzenia m.in. właśnie kości gnykowej.

Czytaj też:

• Kość jarzmowa - budowa, funkcje, złamania
• Kość klinowa - budowa, funkcje
• Urazy głowy. Kiedy uderzenie w głowę może być groźne?