Wpływ chorób tarczycy na ciążę

Choroby tarczycy w ciąży (zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy lub zapalenie tarczycy) mogą być niebezpieczne tak dla ciężarnej, jak i dla prawidłowego rozwoju płodu. Dlatego jeśli kobieta planuje zajście w ciążę lub spodziewa się dziecka, powinna zbadać tarczycę. Ponadto warto wiedzieć jakie są objawy chorób tarczycy w ciąży, jakie badania należy wykonać i jak wygląda ewentualne postępowanie lecznicze.

Spis treści

1. Choroby tarczycy: groźny brak równowagi
2. Na czym polega badanie TSH w ciąży?
3. Objawy dysfunkcji tarczycy w ciąży
4. Jod – pierwiastek szczególnie ważny dla kobiet w ciąży
5. Badanie tarczycy u kobiet w ciąży
6. Badania tarczycy w ciąży [wideo]

Choroby tarczycy – zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy – są groźne dla zdrowia, a nieleczone mogą doprowadzić do zagrożenia życia. Oba te stany chorobowe są szczególnie niebezpieczne u kobiet w ciąży, ponieważ mogą niekorzystnie wpływać na stan płodu1,2. Większość ludzi kojarzy, że tarczyca to niewielki gruczoł zlokalizowany w okolicy szyi i że do jego funkcjonowania niezbędny jest jod.  

A tymczasem tarczyca to bardzo istotny gruczoł  dla funkcjonowania całego organizmu. Wytwarza i wydziela do krwi hormony: trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4), które sterują przemianą materii we wszystkich narządach i tkankach organizmu. Wpływając na przemianę materii i funkcję różnych komórek, hormony tarczycowe odgrywają ogromną rolę w pracy układu pokarmowego, serca, mięśni i układu nerwowego. Hormony tarczycowe mają istotny wpływ na czynność całego ustroju. Dlatego wydzielanie hormonów tarczycowych do krwi w nadmiernej (nadczynność tarczycy) lub niedostatecznej (niedoczynność tarczycy) ilości skutkuje wystąpieniem objawów chorobowych.

Warto tu wspomnieć o jeszcze jednym hormonie – produkowanej przez przysadkę mózgową tyreotropinie (TSH) – który pobudza tarczycę do wytwarzania i wydzielania do krwi hormonów. Gdy hormonów tarczycowych jest zbyt mało następuje wzrost stężenia TSH i na odwrót – nadmiar hormonów tarczycy blokuje wydzielanie TSH. Inaczej mówiąc, w nadczynności tarczycy stężenie TSH zwykle jest niskie, a w niedoczynności – wysokie.

Choroby tarczycy: groźny brak równowagi

Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu – regulują wzrost tkanek i powstawanie niektórych enzymów, a przede wszystkim pobudzają dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego (w tym mózgu mózgu) oraz kości. Niedoczynność tarczycy może powodować ciężkie upośledzenie umysłowe dziecka² i wady układu kostnego, przedwczesne odklejenie się łożyska, a nawet poronienie. Nasilona niedoczynność tarczycy w ogóle uniemożliwia zajście w ciążę.

Nadczynność tarczycy w ciąży może prowadzić także do takich powikłań, jak nadciśnienie, stan przedrzucawkowy, zmiany w układzie sercowo-naczyniowym. W skrajnych przypadkach może być przyczyną poronienia lub poważnych wad płodu¹.

Wszystkie te konsekwencje występują oczywiście wtedy, gdy źle funkcjonująca tarczyca jest nieleczona lub jest niewłaściwie leczona. Jednak aby podjąć stosowne leczenie, kobieta planująca macierzyństwo lub oczekująca dziecka musi mieć świadomość potencjalnej obecności choroby.

Na czym polega badanie TSH w ciąży?

Objawy dysfunkcji tarczycy w ciąży

Niedoczynność tarczycy powoduje spowolnienie przemiany materii – skutkiem tego jest obniżona temperatura ciała i zwolnione tętno. Często pierwszym widocznym objawem niedoboru jodu i niedoczynności tarczycy jest tzw. wole, czyli powiększenie tarczycy. Inne objawy obejmują stałe uczucie zimna, senność i osłabienie, suchość i szorstkość skóry, nadmierne przybieranie na wadze, zaparcia, problemy z koncentracją, zmniejszenie popędu płciowego².

Z kolei przy nadczynności tarczycy przemiana materii jest znacznie szybsza – wzrasta zużycie tlenu i produkcja energii cieplnej. Towarzyszy temu podwyższona temperatura ciała, przyspieszona praca serca i podwyższone skurczowe ciśnienie tętnicze. Osobie chorej stale jest gorąco, czuje się rozdrażniona, rozdygotana – łatwo się denerwuje. Inne charakterystyczne objawy to drżenie mięśni, kołatanie serca, wilgotna i gorąca skóra, biegunki¹.

Jak widać, wiele z tych objawów do złudzenia przypomina normalne dolegliwości towarzyszące ciąży, dlatego szczególnie trudno zdiagnozować chorobę tarczycy u kobiet ciężarnych. Warto więc zrobić badanie krwi, aby się upewnić, czy tarczyca przyszłej mamy funkcjonuje prawidłowo.

Badanie tarczycy u kobiet w ciąży

• Przed zajściem w ciążę

Zaleca się wykonanie badania w kierunku chorób tarczycy w okresie planowania zajścia w ciążę^1,2, zwłaszcza gdy kobieta zauważa u siebie objawy schorzenia lub w jej rodzinie zdarzały się przypadki choroby tarczycy. Warto też się zbadać w sytuacji gdy w przeszłości wystąpiły poronienia bez ustalonej przyczyny. Kobiety z historią chorób tarczycy (np. operacja tarczycy, guzki tarczycy), które planują ciążę koniecznie powinny wykonać badanie tarczycy, nawet jeśli problemy te już dawno minęły.

Podstawowym badaniem w kierunku chorób tarczycy jest oznaczenie stężenia hormonów we krwi. O skierowanie należy poprosić lekarza pierwszego kontaktu lub wykonać je odpłatnie. Krew do badania można pobrać w dowolnym dniu cyklu. Do oceny stanu tarczycy przed ciążą wystarcza oznaczenie w surowicy krwi stężenia TSH (przyjmuje się, że prawidłowy poziom TSH to 0,4–6,0 IU/ml, jednak normy mogą być różne w różnych laboratoriach; zwykle zakres normy podany jest na wyniku). Jeśli wynik okaże się nieprawidłowy, należy zgłosić się do lekarza endokrynologa i poddać się dalszym badaniom lub rozpocząć leczenie. Dopiero gdy czynność tarczycy zostanie wyrównana, tzn. stężenie jej hormonów we krwi będzie w granicach normy, można zacząć myśleć o dziecku¹.

• W ciąży

Ciężarne, które nie wykonały badania przed zajściem w ciążę, mogą je wykonać w trakcie jej trwania. U kobiet w ciąży nie wystarczy jednak oznaczenie stężenia TSH, ponieważ jego stężenie – zwłaszcza w I trymestrze – jest fizjologicznie obniżone; konieczne jest także oznaczenie stężenia fT3 i fT4 (są to wolne frakcje hormonów tarczycy T3 i T4) – prawidłowe wyniki to: fT3 2,0–4,0 pg/ml oraz fT4 0,7–2,2 ng/100 ml (normy mogą być różne np. z powodu innych zestawów do oznaczeń; zwykle norma podana jest na wyniku). U ciężarnych z niedoczynnością tarczycy stwierdza się obniżone stężenie fT3 i fT4 oraz wysoki poziom cholesterolu2. Natomiast u kobiet w ciąży z nadczynnością tarczycy obserwuje się wysokie stężenie fT4, niski (czasami nieoznaczalny) poziom TSH oraz obniżone stężenie cholesterolu¹.

Badania tarczycy w ciąży [wideo]

miesięcznik "M jak mama"