Specjaliści alarmują. Ten czynnik zwiększa ryzyko marskości wątroby nawet o połowę

Nowe badania wykazały, że nawet niewielkie dawki arsenu w żywności i wodzie mogą zwiększać ryzyko rozwoju stłuszczeniowej choroby wątroby MASLD. To odkrycie po dziewięciu latach analiz otwiera dyskusję o wpływie środowiska na zdrowie i konieczności zaostrzenia norm bezpieczeństwa.

Nowe analizy 6 386 uczestników (NHANES 2011–2020) przeprowadzone przez zespół z Creighton University pokazują, że nawet umiarkowane narażenie na arsen w żywności i wodzie jest związane ze zwiększonym ryzykiem stłuszczeniowej choroby wątroby (MASLD) — efekt niezależny od otyłości czy cukrzycy. Wynik: alarm dla badań przesiewowych i regulacji.

Arsen a choroby wątroby

Najnowsze badanie opublikowane w Journal of Translational Gastroenterology przez zespół z Creighton University analizowało dane 6 386 osób pochodzące z badania NHANES (National Health and Nutrition Examination Survey) z lat 2011–2020. Naukowcy skupili się na stężeniach nieorganicznego arsenu w moczu jako biomarkerze narażenia i powiązali je ze wskaźnikami stłuszczenia wątroby. Wyniki wykazały wyraźny, statystycznie istotny trend: osoby w najwyższym kwintylu narażenia na arsen miały o około 32% wyższe prawdopodobieństwo rozwoju MASLD w porównaniu z osobami z najniższych kwintyli; po uwzględnieniu klasycznych czynników ryzyka (otyłość, cukrzyca, wiek, płeć) ogólne ryzyko wzrosło nawet o około 55%. To sygnał, że arsen działa niezależnie od dotychczas znanych mechanizmów metabolicznych i może być czynnikiem wzmagającym stłuszczenie hepatocytów.

Arsen w żywności i wodzie — jakie są realne źródła narażenia?

Autorzy przypominają, że nieorganiczny arsen trafia do organizmu przede wszystkim przez wodę pitną oraz produkty spożywcze: ryż i wyroby ryżowe (płatki, napoje na bazie ryżu), inne zboża, niektóre soki owocowe, owoce morza czy warzywa korzeniowe. W regionach o podwyższonym stężeniu arsenu w wodach gruntowych ekspozycja jest naturalnie wyższa, ale ryzyko występuje także przy umiarkowanych stężeniach typowych dla populacji amerykańskiej. Badanie pokazuje, że nawet takie „umiarkowane” dawki korelują ze wzrostem częstości MASLD — co ma znaczenie praktyczne, bo dotyczy szerokich grup konsumentów, nie tylko osób narażonych zawodowo.

Mechanizmy i konsekwencje — arsen jako czynnik środowiskowy MASLD

Mechanistycznie arsen może wpływać na metabolizm lipidów w wątrobie, zwiększać stres oksydacyjny i zaburzać funkcję mitochondriów — wszystkie te procesy sprzyjają akumulacji tłuszczu w hepatocytach. Badanie Creighton University dowodzi, że efekt arsenu nie znika po korekcji o BMI czy cukrzycę, co sugeruje niezależny tor patogenetyczny. Kliniczne konsekwencje są poważne: MASLD może przechodzić w marskość i raka wątrobowokomórkowego, a dodatkowym ciężarem są powikłania metaboliczne. Autorzy apelują o włączenie narażenia środowiskowego do modelu oceny ryzyka MASLD oraz o badania przesiewowe w populacjach z podwyższonym poziomem arsenu.

Co z regulacjami i praktyką? — ograniczanie arsenu w diecie i wodzie

W świetle wyników potrzebna jest rewizja polityk zdrowia publicznego: monitorowanie poziomów arsenu w wodzie i żywności, ograniczenia w produktach szczególnie istotnych (np. produkty ryżowe dla niemowląt), a także badania przesiewowe biomarkerów u populacji narażonych. Amerykańska FDA wprowadziła limity dla arsenu w produktach ryżowych, jednak autorzy pracy oraz komentatorzy naukowi wskazują, że obecne normy mogą być niewystarczające wobec dowodów łączących nawet umiarkowane narażenie z MASLD. Działania prewencyjne obejmują zarówno regulacje na poziomie produkcji i kontroli jakości, jak i edukację konsumentów (np. różnicowanie źródeł węglowodanów, płukanie ryżu, alternatywy dla niemowląt).

Ograniczenie arsenu w żywności regulacje FDA

Badanie Creighton University dostarcza mocnych, opartych na dużej kohorcie danych, które łączą narażenie na arsen z wyższym ryzykiem MASLD — niezależnie od klasycznych czynników metabolicznych. To oznacza, że redukcja ekspozycji na arsen powinna stać się elementem strategii zapobiegania chorobom wątroby: kontrola jakości wody, ograniczenia w żywności, badania przesiewowe w regionach ryzyka oraz rewizja przepisów dotyczących dopuszczalnych poziomów arsenu. Decydenci i instytucje zdrowia publicznego mają tu jasny impuls do działania.

Romana Makówka