Nawiedzają cię w nocy żenujące wspomnienia? Wiemy, co je powoduje

Wydają się przychodzić znikąd i wyzwalają niepokój, panikę i smutek. Są też częstą przyczyną nieprzespanych nocy. Dlaczego żenujące wspomnienia najczęściej nawiedzają nas, gdy układamy się do snu? Ekspert w dziedzinie medycyny snu wyjaśnia, dlaczego tak się dzieje.

Mowa tu między innymi o zjawisku cringe (ang. wzdrygać się, skulić, poczuć zażenowanie, którego jest się w stanie ukryć). Jest to poczucie humoru dla twardych osób. Sprawia, że z poczucia wstydu i zażenowania ma się ochotę wyrzucić telewizor przez okno albo zamknąć się w szafie na dwa tygodnie. Ekspert w dziedzinie medycyny snu, prof. Eus Van Someren z Vrije Universiteit Amsterdam w Holandii zaznacza, że do tego zagadnienia należy jednak pochodzić z pewną dozą ostrożności.

Żenujące wspomnienia. Dlaczego pojawiają się akurat w nocy?

Ekspert wraz ze swoim zespołem badawczym przeprowadził eksperyment, podczas którego uczestnicy śpiewali, w stylu karaoke, różne piosenki, w tym nawet kolędy. Występy były rejestrowanie. Po zakończeniu zabawy każdy badany mógł odsłuchać nagranie w celu określenia swojego poziomu zażenowania. Ocenę swoich zachowań przeprowadzili za pomocą kwestionariusza.

Dzięki uzyskanym informacjom uczeni mogli sprawdzić związek między snem a samopoczuciem emocjonalnym. Ze wcześniejszych badań wynika, że prawdopodobieństwo zachorowania na depresję jest dwukrotnie wyższe u osób, które źle śpią w nocy. Według eksperta "niespokojny sen może mieć charakter meladapytacyjny, co oznacza, że mózg może stać się jeszcze bardziej uwrażliwiony na negatywne stany emocjonalne".

"Odkryliśmy, że jeśli wywoła się zażenowanie u osób, które śpią odpowiednią ilość snu, jest znacznie mniej męczące rano niż poprzedniego wieczoru" – wyjaśnia.

Niespokojny sen ma tu znaczenie

Niespokojny sen może bardzo mocno oddziaływać na działanie całego organizmu. To taki stan, w którym osoba śpiąca nie jest w stanie przyjąć charakterystycznej postawy spoczynku, zaprzestać aktywności ruchowej, utracić świadomego kontaktu z otoczeniem i zmniejszyć reaktywność na bodźce zewnętrzne. Ciągle wraca do stadium czuwania lub innych faz snu.

Podczas gdy różne fazy snu aktywują i dezaktywują różne części mózgu, istotną okazuje się jednak faza REM, w której występują szybkie ruchy gałek ocznych. Na tym etapie snu występuje wysoka aktywność mózgu, oddech staje się nieregularny, wzrasta częstość skurczów i pojawiają się marzenia senne.

"Szczególnie ten stan pomaga mózgowi oddzielić wspomnienia od ich emocjonalnego wpływu"– dodaje prof. van Someren. Uważa, że dzieje się tal dlatego, że podczas fazy REM locus coeruleus tzw. jądro pnia mózgu położone z tyłu mostu przestaje uwalniać noradrenalinę, czyli "adrenalinę dla mózgu". Związek pełniący funkcję neuroprzekaźnika komunikuje się z ciałem migdałowatym, który jest niewielką strukturą mózgu mierzącą około 15 mm średnicy. Stawia to organizm w stan podwyższonej gotowości.

Zatrzymanie tej chemicznej kaskady zrywa połączenie między wspomnieniami a reakcjami emocjonalnymi. Osoby, które śpią niespokojnie, tracą tę możliwość wytchnienia, tak samo, jak ci, którzy ciepią na zespół stresu pourazowego (PTSD). "Osoby, które dobrze śpią, nie mają zazwyczaj do czynienia z PTSD" – zaznacza prof. van Someren.

Terapia CBT w leczeniu bezsenności

Ryzyko wystąpienia objawów bezsenności jest częściowo uwarunkowane genetycznie, ale wzrasta wraz z przeciwnościami losu we wczesnym okresie życia. Warianty wielu genów są związane z bezsennością, przy czym korelują również z depresją i lękiem.

Każdy z nas nie raz słyszał zalecenia dotyczące higieny snu m.in. o tym, aby unikać światła niebieskiego i zimnego przed snem.

"Nie mamy rozwiązania na niespokojny sen. Dlatego też koncentrujemy się bardziej na ograniczaniu szkód, stosując terapię poznawczo-behawioralną w przypadku bezsenności" – wyjaśnia ekspert. Dodaje, że w tym temacie jest jeszcze wiele do odkrycia.

Kiedy więc leżysz w łóżku i rozmyślasz o tym, że zrobiłeś coś żenującego, pamiętaj, że rano poczujesz się lepiej.

Anna Tłustochowicz