Badania profilaktyczne warto robić, by nie przeoczyć drobnych problemów ze zdrowiem i zadziałać zanim staną się poważne. Badania profilaktyczne kobiet muszą obejmować przede wszystkim te, które wykazują najczęstsze zagrożenia. Kobiety często cierpią na anemię i migreny oraz skutki życia w przewlekłym stresie: zaburzenia snu i depresję. Coraz częściej i wcześniej kobiety zapadają na choroby krążenia. Badania profilaktyczne dotyczą też profilaktyki kobiecych nowotworów.
Badania profilaktyczne kobiet 20+
W tym wieku skupiamy się na podstawach i prewencji.
- Podstawowe badania laboratoryjne (morfologia, OB, stężenie glukozy, badanie ogólne moczu): Zalecane co 1–3 lata.
- Lipidogram (Cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy): Co 3–5 lat, jeśli brak czynników ryzyka.
- Pomiar ciśnienia tętniczego i ogólne badanie lekarskie: Raz do roku u lekarza internisty lub lekarza rodzinnego.
- Badanie ginekologiczne i USG narządów rodnych (przezpochwowe): Zalecane raz do roku.
- Cytologia (badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy): Co 3 lata (jeśli wyniki są prawidłowe i kobieta nie jest w grupie ryzyka) lub co roku (zgodnie z indywidualnym zaleceniem lekarza). Program bezpłatnych badań w Polsce obejmuje kobiety w wieku 25–59 lat (co 3 lata).
- Samobadanie piersi: Co miesiąc (między 6. a 9. dniem cyklu).
- Kontrola stomatologiczna: Raz na pół roku.
- Kontrola wzroku u okulisty i badanie dna oka: Zalecane co 5 lat (lub częściej w przypadku wady wzroku).
- RTG klatki piersiowej: Wykonywane tylko w uzasadnionych przypadkach (np. palenie, objawy ze strony układu oddechowego), nie rutynowo.
Poradnik Zdrowie jakie badania zrobić po 50 r.ż.
Badania profilaktyczne kobiet 30+
Do podstawowych badań dochodzi systematyczne monitorowanie ryzyka nowotworowego piersi.
- Podstawowe badania laboratoryjne (morfologia, ob, glukoza, mocz): co 1–3 lata.
- Pomiar ciśnienia tętniczego i ogólne badanie lekarskie: raz do roku.
- Badanie ginekologiczne, cytologia i usg narządów rodnych (przezpochwowe): raz do roku.
- USG piersi: zalecane co 1–2 lata (jest to badanie preferowane u kobiet z gęstą tkanką piersi).
- Lipidogram: co 3–5 lat. Uwaga: jeśli w rodzinie występują choroby krążenia, jest nadwaga, lub kobieta pali papierosy, badanie powinno być wykonywane raz w roku.
- Kontrola stomatologiczna: raz na pół roku.
- Badanie TSH (hormony tarczycy): zalecane co 3–5 lat.
- Kontrola wzroku u okulisty i badanie dna oka: co 5 lat.
- Samobadanie piersi - co miesiąc.
Badania profilaktyczne kobiet 40+
Wiek, w którym wzrasta ryzyko chorób cywilizacyjnych (krążenia, tarczyca) oraz nowotworów piersi.
- Podstawowe badania laboratoryjne (morfologia, ob, glukoza, mocz) i lipidogram: raz do roku (lub lipidogram co 2 lata, jeśli ryzyko jest niskie).
- Pomiar ciśnienia tętniczego i ogólne badanie lekarskie: raz do roku.
- Badanie ginekologiczne, cytologia i usg narządów rodnych: raz do roku.
- Mammografia: zalecana co 1–2 lata (lub wg wskazań lekarza, zwłaszcza po 45. roku życia).
- USG piersi: raz w roku.
- EKG (elektrokardiogram): co 2–3 lata, lub raz w roku w przypadku nadciśnienia lub obciążeń rodzinnych.
- Kontrola wzroku u okulisty (badanie dna oka i ciśnienia śródgałkowego): raz na 2 lata.
- Badanie TSH (hormony tarczycy): zalecane co 3 lata.
- Badanie kału na krew utajoną: zalecane raz do roku (jako wstępna profilaktyka raka jelita grubego).
- Gastroskopia: wykonywana tylko w przypadku dolegliwości lub wyraźnych wskazań, nie rutynowo
- Kolonoskopia - zalecana osobom, których krewni pierwszego stopnia chorowali na raka jelita grubego.
Badania profilaktyczne kobiet 50+
W tym wieku należy bezwzględnie monitorować układ krążenia, gospodarkę hormonalną i ryzyko osteoporozy oraz raka jelita grubego.
- podstawowe badania laboratoryjne (morfologia, glukoza, mocz), lipidogram i tsh: raz w roku.
- ekg: raz do roku.
- badanie ginekologiczne, cytologia i usg narządów rodnych: raz do roku.
- mammografia: raz na 2 lata (program bezpłatnych badań w polsce obejmuje kobiety 45–74 lat, co 2 lata).
- kolonoskopia: zalecana co 10 lat w ramach profilaktyki raka jelita grubego (program skriningowy dla 55–64 lat) lub częściej, jeśli wynik badania kału na krew utajoną jest pozytywny, lub są inne czynniki ryzyka.
- badanie densytometryczne (gęstość kości): raz na 2 lata w przypadku ryzyka osteoporozy (np. po menopauzie, przy htz, lub chorobach przewlekłych) lub co 5–8 lat przy niskim ryzyku.
- badanie okulistyczne (badanie dna oka, ciśnienie śródgałkowe w kierunku jaskry): raz w roku.
- oznaczenie hormonów płciowych: tylko w przypadku planowania htz lub diagnozowania konkretnych dolegliwości menopauzalnych, nie rutynowo.
- kontrola stomatologiczna: raz na pół roku.
Badania profilaktyczne kobiet 60+ (minimum raz w roku)
I. Badania laboratoryjne (co roku)
- Morfologia krwi to podstawowe badanie oceniające ogólny stan zdrowia, wykrywające anemię, stany zapalne lub niedobory.
- Lipidogram (cholesterol całkowity, hdl, ldl, trójglicerydy): coroczna kontrola jest niezbędna ze względu na wysokie ryzyko miażdżycy, zawału i udaru.
- Glukoza na czczo i hemoglobina glikowana (hba1c): coroczna diagnostyka cukrzycy i kontrola jej przebiegu.
- Tsh (hormon tarczycy): coroczna kontrola jest ważna ze względu na powszechność problemów z tarczycą w tym wieku.
- Kreatynina z egrf: badanie oceniające funkcję nerek, często obciążonych chorobami współistniejącymi (cukrzyca, nadciśnienie).
- Kwas moczowy: ocena ryzyka dny moczanowej i chorób nerek.
- Próby wątrobowe (alt, ast, ggtp): ocena funkcji wątroby.
- Elektrolity (sód, potas): kontrola niezbędna dla prawidłowej pracy serca i nerek.
- Wapń całkowity i fosfor nieorganiczny: kluczowe w monitorowaniu ryzyka osteoporozy.
- Witamina d-25(oh): pomiar jej poziomu i ewentualna suplementacja są ważne dla zdrowia kości i odporności.
II. Diagnostyka i konsultacje lekarskie
- Wizyta u lekarza POZ i pomiar ciśnienia: raz do roku (lub częściej, jeśli jest nadciśnienie) wraz z pomiarem wagi, BMI i obwodu talii.
- EKG (elektrokardiogram): raz do roku, ze względu na podwyższone ryzyko chorób serca.
- Badanie densytometryczne (gęstość kości): co 2 lata w przypadku czynników ryzyka osteoporozy (np. po menopauzie, złamania, leczenie sterydami) lub co 5 lat przy niskim ryzyku.
- USG jamy brzusznej: zalecane raz na 1–2 lata w celu oceny stanu narządów wewnętrznych (nerki, wątroba, trzustka, pęcherzyk żółciowy).
III. Profilaktyka onkologiczna
- Mammografia (badanie przesiewowe raka piersi): co 2 lata (darmowe w ramach nfz do 74. roku życia).
- Cytologia: jeśli kobieta ma 65 lat lub mniej, powinna ją wykonywać co 3 lata (jeśli poprzednie są prawidłowe). po 65. roku życia badanie jest często wycofywane, jeśli 2-3 ostatnie wyniki były prawidłowe, ale decyzję podejmuje ginekolog.
- Kolonoskopia (badanie przesiewowe raka jelita grubego): co 10 lat (darmowe w ramach nfz do 65. roku życia, jeśli brak objawów) lub częściej, jeśli jest obciążenie rodzinne lub objawy.
- Badanie kału na krew utajoną: raz do roku (jako wstępny test do kolonoskopii).
- Badanie ginekologiczne i usg narządów rodnych: raz do roku (choć cytologia może być rzadsza, ginekologiczna kontrola powinna być regularna).
- Oglądanie skóry (dermatoskopia): raz w roku u dermatologa, ze względu na podwyższone ryzyko raka skóry.
IV. Wzrok, słuch i stomatologia
- Badanie okulistyczne (kontrola ciśnienia śródgałkowego na jaskrę i badanie dna oka): raz do roku, ze względu na wzrost ryzyka zaćmy, jaskry i zmian w siatkówce.
- Kontrola stomatologiczna: raz na pół roku.
- Badanie słuchu: co 5 lat (lub częściej, jeśli są zauważalne problemy).
