USG w ciąży: najważniejsze pytania o badanie USG w ciąży

USG w ciąży wykonuje się przynajmniej trzykrotnie. Badanie USG jest proste, bezbolesne i bezpieczne. Dzięki USG zobaczysz swoje dziecko, zanim się urodzi, poznasz jego płeć oraz upewnisz się, że ciąża rozwija się prawidłowo. Oto odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące USG w ciąży. Odpowiada dr n. med. Krzysztof Maj, specjalista ginekolog położnik ze Szpitala przy ul. Inflanckiej w Warszawie.

Spis treści

1. Badania w ciąży - które są obowiązkowe?

O tym jak wygląda badanie USG w ciąży, po co się je wykonuje i dlaczego ma tak istotne znaczenie, z dr n. med. Krzysztofem Majem, specjalistą ginekologiem położnikiem ze Szpitala przy ul. Inflanckiej w Warszawie rozmawia Marta Radzik-Maj.

• Badanie USG u kobiet w ciąży jest luksusem, koniecznością czy może obowiązkiem?

W dzisiejszych czasach to standard w prowadzeniu ciąży. Badanie ultrasonograficzne pozwala bowiem monitorować rozwój płodu i nadzorować przebieg ciąży. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca, aby wykonać je trzy razy – pierwsze między 11. a 14. tygodniem ciąży, drugie między 18. a 22. i trzecie po 30. tygodniu ciąży. Dotyczy to oczywiście ciąży fizjologicznej, przebiegającej prawidłowo. Jeśli np. pacjentka ma nadciśnienie, cukrzycę czy jest w ciąży bliźniaczej, to konieczne są częstsze badania. W przypadku wystąpienia krwawień wykonuje się USG nawet co kilka dni.

Czytaj też: Badania prenatalne: na czym polegają i kiedy je wykonać?

• Czy tak częste badanie USG nie jest szkodliwe? Mamy przecież do czynienia z falami ptradźwiękowymi...

Jeśli istnieją medyczne wskazania do dodatkowych badań, to należy je wykonywać tak często, jak jest to potrzebne. Pomimo różnych spekpacji i pogłosek, jak dotąd nie udowodniono żadnych ujemnych skutków USG ani dla kobiety, ani dla płodu.

• Kiedy bada się przez pochwę, a kiedy przez brzuch?

Do 11.–12. tygodnia ciąży USG wykonuje się sondą dopochwową, a później – przezbrzuszną. Lekarz nanosi na brzuch pacjentki warstwę specjalnego żelu i wodzi po nim głowicą aparatu.

• Czy ciężarna kobieta powinna się do badania USG jakoś przygotować?

Nie, USG w ciąży nie wymaga żadnych przygotowań. Badanie jest bezbolesne, trwa około 20 minut. Zapisując się na nie, warto zapytać lekarza, czy można zarejestrować jego przebieg. Jeśli tak, trzeba przynieść własną płytę DVD – to będzie wspaniała pamiątka.

• Kiedy można poznać płeć dziecka?

Po 20. tygodniu ciąży mamy zwykle pewne rozpoznanie. Zdarzają się pomyłki, ale coraz rzadziej. Nowoczesny aparat w rękach dobrego specjalisty daje możliwość stwierdzenia płci prawie w stu procentach.

• Czy za pomocą USG można obliczyć dokładny termin porodu?

Na podstawie pomiarów przeprowadzanych przez lekarza komputer w aparacie USG oblicza wiek ciąży i przybliżony termin porodu. Największą precyzję w obliczeniach uzyskuje się podczas badania wykonanego do 14. tygodnia ciąży. Dokładność wynosi wtedy kilka dni. We wczesnej ciąży mierzy się odległość od czubka głowy do kości ogonowej, później określone części ciała dziecka, np. wielkość główki, obwód brzucha płodu, długość kości udowej. Czasem termin porodu wyznaczony według badania USG jest różny od terminu obliczonego według daty ostatniej miesiączki. Jeśli rozbieżność ta jest mniejsza niż dwa tygodnie, nie ma powodu do obaw. Pacjentki często niepokoi również to, że np. pomiar główki wskazuje na inny wiek ciąży niż pomiar brzucha. Tymczasem niewielkie odchylenia są normalne, wynikają z faktu, że dzieci rosną w różnym tempie i – tak jak dorośli – różnią się między sobą wzrostem, wymiarami...

• Czego jeszcze można dowiedzieć się podczas badania ptrasonograficznego?

Lekarz sprawdza, czy ciąża rozwija się prawidłowo, czy wielkość płodu zgadza się z czasem trwania ciąży. Ocenia budowę narządów wewnętrznych dziecka: serca, nerek, mózgu, żołądka, kręgosłupa, pęcherza moczowego. Narządy te są najlepiej widoczne około 20. tygodnia ciąży i można wtedy wykryć ewentualne wady, np. rozszczep kręgosłupa, wodogłowie. Analizuje się położenie płodu, stan i umiejscowienie łożyska, np. czy nie jest przodujące. Bada się też szyjkę macicy i objętość wód płodowych.

• Czy podczas badania USG można wykluczyć wady genetyczne płodu?

Tak, w ostatnich latach rola USG w wykrywaniu wad wrodzonych płodu ogromnie wzrosła. Można już na jego podstawie określić prawdopodobieństwo wystąpienia np. zespołu Downa. W tym celu pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży ocenia się tzw. przezierność karkową, czyli zbiorniczek płynu na karku płodu oraz obecność lub brak kości nosowej. Jest to specjalistyczne badanie, które powinno być przeprowadzone przez odpowiednio wyszkolonych lekarzy. Lista ginekologów posiadających pełną akredytację do jego wykonywania umieszczona jest na stronie angielskiej fundacji medycyny płodowej.

• Ale wady genetyczne można też wykluczyć poprzez inne badania?

W świetle polskich przepisów pacjentkom, u których występuje zwiększone ryzyko wystąpienia wad płodu, a więc np. kobietom po 35. roku życia, proponuje się amniopunkcję, czyli pobranie wód płodowych lub biopsję kosmówki – pobranie tkanek łożyska. Istnieje wtedy niewielkie ryzyko (1 proc.) poronienia. Tymczasem USG to metoda nieinwazyjna, niegroźna dla dziecka. Uzupełniona badaniami krwi, wyklucza zespół Downa w 90 procentach.

Badania w ciąży - które są obowiązkowe?

• Co się dzieje, jeśli lekarz stwierdzi nieprawidłowości w przebiegu ciąży?

Badań USG nie robimy z ciekawości czy dla samej wiedzy, jak rozwija się dziecko – choć świadomość lekarza i pacjentki, jaki jest rzeczywisty stan zdrowia nienarodzonego dziecka, jest bardzo istotna. Wykonuje się je po to, by w razie wykrycia nieprawidłowości zapewnić dziecku i mamie jak najlepszą ochronę i opiekę medyczną. Gdy stwierdzi się poważną wadę, np. przepuklinę przeponową, lekarz kieruje pacjentkę na dodatkowe badania do specjalistycznego ośrodka, który potwierdza diagnozę i określa dalsze postępowanie. W przypadku zaburzeń rytmu serca u dziecka podaje się leki matce – trafiają do niego poprzez łożysko. Możliwości leczenia wewnątrzmacicznego są wprawdzie bardzo ograniczone, ale jeśli wiemy, z jaką chorobą mamy do czynienia, to już bardzo dużo. Są wady serca, tzw. krytyczne, które wymagają leczenia tuż po urodzeniu. Rozpoznanie ich podczas badania ptrasonograficznego umożliwia skierowanie pacjentki do szpitala, gdzie dziecko natychmiast po porodzie trafia pod opiekę kardiologa. Wczesna diagnoza umożliwia wybranie metody porodu; w niektórych sytuacjach wskazane jest cesarskie cięcie. Czasami nie czeka się na 40. tydzień ciąży, tylko podejmuje decyzję o wcześniejszym porodzie i leczeniu noworodka.

• Informacja, że dziecko nie rozwija się prawidłowo, zapewne jest dla kobiety szokiem?

To oczywiście sytuacja bardzo trudna, ale jednocześnie wczesna diagnoza pozwala rodzicom oswoić się z faktami. Wiedzą, co ich czeka, mogą się do tego psychicznie przygotować, zwłaszcza gdy wada jest niewielka, jak np. coraz częściej wykrywany rozszczep podniebienia i wargi. Po pierwszym szoku rodzice zwykle skupiają się na pomocy dziecku, planują jego leczenie. Jeśli taka wiadomość spada na tatę i mamę w chwili porodu, stres jest znacznie większy.

• Jak znaleźć dobrego specjalistę od USG w ciąży?

Warto poprosić ginekologa prowadzącego ciążę, aby kogoś polecił. Lekarz wykonujący USG powinien legitymować się certyfikatem sekcji ptrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, który świadczy o tym, że brał udział w kilku szkoleniach USG. Jest to minimum kompetencji i uprawnień.

• Czy ważna jest jakość aparatu do usg w ciąży?

Moim zdaniem, najważniejsza jest wiedza i doświadczenie lekarza. Można mieć słabszy sprzęt i prawidłowo oceniać uzyskany obraz. Zwykle lekarz i pacjentka oglądają na ekranie obraz dwuwymiarowy 2D, mało czytelny dla matki. Najnowocześniejsze aparaty umożliwiają uzyskanie obrazu trójwymiarowego 3D, a także 4D – trójwymiarowego w ruchu, co daje wrażenie, jakby w brzuchu mamy znajdowała się kamera. Zdjęcia są wyraźne i realistyczne, można zobaczyć twarz, rączki maleństwa, obejrzeć, jak się porusza – widać to z niewielkim opóźnieniem. USG 3D i 4D służą jednak tak naprawdę tylko pacjentce; diagnostycznie, poza szczególnymi sytuacjami, mają niewielkie znaczenie. Lekarzowi zwykle wystarczy klasyczna aparatura 2D. Ale nie dziwię się, że pacjentki chcą wykonywać USG na najnowocześniejszych aparatach – obserwowanie swojego dziecka, zanim przyjdzie na świat, to niezwykłe przeżycie. Wzruszają się nie tylko mamy, ale i tatusiowie: mąż jednej z pacjentek z wrażenia aż zemdlał.

miesięcznik "M jak mama"