CYTOLOGIA – nieprawidłowy wynik badania cytologicznego nie musi oznaczać najgorszego

Nieprawidłowy wynik cytologii może być źródłem lęku i stresu. Nie należy jednak wpadać w panikę, gdyż rak szyjki macicy (RSM) nie rozwija się z dnia na dzień. Od chwili zakażenia wirusem HPV do rozwoju raka inwazyjnego mija 3–10 lat. Jeśli kobieta systematycznie robiła cytologię, ma duże szanse, by całkowicie przezwyciężyć chorobę.

Cytologia – badanie, którego nie wolno lekceważyć

Cytologia jest niezwykle cennym badaniem w profilaktyce i diagnostyce raka szyjki macicy. Pozwala wykryć nie tylko stany zapalne i określić ich przyczynę, ale także uchwycić wczesne zmiany nowotworowe, kiedy nie powodują one żadnych dolegliwości i – co najistotniejsze – kiedy są całkowicie uleczalne. Wartość badania cytologicznego zależy od oceny i interpretacji zmian morfologicznych oraz ich prawidłowej klasyfikacji, która jest cenną informacją dla lekarza prowadzącego o dalszym kierunku leczenia i terminie następnego badania. Obecnie zalecaną w Polsce klasyfikacją wymazów cytologicznych jest opisowy system Bethesda (TBS), choć często jeszcze spotyka się ocenę rozmazów w pięciostopniowej skali Papanicolau (PAP) – uważana jest ona jednak za niewystarczającą, bo nie dostarcza ginekologowi wszystkich informacji istotnych dla dalszego postępowania. W programach przesiewowych nieprawidłowe wyniki badania cytologicznego stanowią od 1 do 8 proc. wszystkich ocenionych rozmazów. W Polsce w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy w ciągu 2008 r. wśród 795 288 wykonanych badań było 19 296 (2,43 proc.) nieprawidłowych wyników cytologii.

SPRAWDŹ>>System Bethesda - wyniki cytologii system Bethesda

Nieprawidłowy wynik to początek badań

W przypadku nieprawidłowego wyniku cytologii konieczne jest potwierdzenie lub wykluczenie zmian przednowotworowych i samego raka. W tym celu stosuje się kolejne badania, które pozwalają zweryfikować wynik cytologiczny, a w przypadku stwierdzenia zmian przedrakowych i rakowych umożliwiają szybkie podjęcie leczenia. Przy niejasnych wynikach (ASC-US, LSIL; grupa IIIA) stosuje się dwa powtórne badania cytologiczne w odstępach 6-miesięcznych po uprzednim leczeniu przeciwzapalnym, a także test HR HPV, który służy do wykrywania obecności DNA lub mRNA wysokoonkogennych typów wirusa HPV. W niektórych przypadkach zalecane jest wykonanie kolposkopii.Jeśli wyniki cytologii nasuwają podejrzenie zmian rakowych i raka (ASC-H, HSIL, AGC; grupa IIIB, IV i V), wykonuje się kolposkopię. To oglądanie szyjki macicy w dużym powiększeniu po uprzednim zastosowaniu próby octowej i próby Schillera, czyli przemyciu szyjki macicy rozcieńczonym kwasem octowym i jodyną. Nieprawidłowe komórki zabarwiają się specyficznie, co pozwala precyzyjnie określić podejrzane miejsca i wskazać, które powinny być zbadane histopatologicznie. Na podstawie uzyskanych w ten sposób wyników stosuje się odpowiednie leczenie w zależności od charakteru zmiany i stopnia jej zaawansowania. Aby jak najdokładniej ustalić stadium choroby, wykonuje się dodatkowo morfologię krwi, badanie moczu, USG przezpochwowe i jamy brzusznej, cystoskopię, rektoskopię i RTG klatki piersiowej.

Leczenie zależy od stadium choroby

Istnieje wiele metod leczenia zmian przedrakowych i rakowych szyjki macicy. W stadium 0 (carcinoma in situ), kiedy rak ograniczony jest do nabłonka, możliwe są następujące sposoby leczenia:

• Chirurgia laserowa – za pomocą promienia laserowego niszczone są komórki nowotworowe;
• Kriochirurgia – komórki nowotworowe i zmiany przedrakowe są niszczone poprzez zamrożenie;
• Usunięcie zmian za pomocą pętli diatermicznej (LEEP), elektrycznej (elektrokonizacja) – za pomocą cienkiego drucika, przez który przepływa prąd elektryczny, wycina się zmieniony fragment szyjki macicy;
• Chirurgiczna konizacja – usunięcie fragmentu szyjki macicy w kształcie stożka.

Wybór odpowiedniej metody zależy od wieku kobiety oraz planów posiadania dzieci.W stadiach, gdy rak przekracza błonę podstawną szyjki macicy i nacieka głębsze tkanki (I–IV), a także narządy sąsiadujące, stosowane są:

• Histerektomia (prosta albo radykalna) – wycięcie macicy; histerektomia prosta polega na usunięciu macicy i szyjki macicy, radykalna obejmuje wycięcie szyjki i trzonu macicy, górnej części pochwy, a także przydatków i okolicz-nych węzłów chłonnych; operację wykonuje się w I i II stadium zaawansowania raka;
• Radioterapia – zastosowanie wysokich dawek promieniowania, które ogranicza zdolność komórek rakowych do namnażania się (stosuje się brachyterapię – naświetlania wewnętrzne, i teleterapię – naświetlania zewnętrzne); metoda ta może być stosowana wspomagająco przed operacją lub po niej albo samodzielnie lub w połączeniu z chemioterapią w wyższych stadiach zaawansowania raka;
• Chemioterapia – podawanie leków przeciwnowotworowych, które niszczą komórki rakowe nawet w odległych częściach ciała; stosuje się w przypadku przerzutów do innych narządów.

Szansa na wyleczenie RSM zależy od zaawansowania raka w momencie podjęcia terapii, wieku i ogólnego stanu zdrowia kobiety, a także zastosowania właściwego leczenia.

Po zabiegu: wsparcie psychoonkologa

W trakcie leczenia i po nim niezbędna może okazać się pomoc psychologiczna, bo w przypadku diagnozy, jaką jest rak, niełatwo poradzić sobie samej z trudnymi emocjami towarzyszącymi chorobie. W takiej sytuacji wsparcie bliskich może okazać się niewystarczające, a specjalistyczna pomoc (najlepiej psychoonkologa) pozwala zaakceptować chorobę, zmierzyć się z lękiem, poprawia stan psychiczny i wspomaga proces powrotu do zdrowia.

miesięcznik "Zdrowie"